Mπρατισλάβα: Πρώτο τεστ για περισσότερη ή λιγότερη Ευρώπη

Tου Πολυδεύκη Παπαδόπουλου

Οι αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων των 27 χωρών μελών της ΕΕ, δηλαδή πλην Βρετανίας, συναντώνται 16/9 στη Μπρατισλάβα στη δεύτερη του είδους άτυπη Σύνοδο Κορυφής. Κι αυτό γιατί η συνάντηση στην πρωτεύουσα της Σλοβακίας θα πιάσει το νήμα από εκεί που το άφησαν στην ανάλογη Σύνοδο που είχαν οι 27 εταίροι στις 29 Ιουνίου στις Βρυξέλλες, 3 μέρες μετά το βρετανικό δημοψήφισμα και με θέμα τις πολιτικές και πρακτικές επιπτώσεις από την επικράτηση του «Brexit».

Με την αφορμή αυτή, οι ηγέτες των 27 είχαν ξεκίνησαν μια ευρύτερη συζήτηση για το μέλλον της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αυτή αναμένεται να συνεχιστεί, περιλαμβάνοντας όλα τα κρίσιμα θέματα που απασχολούν την ΕΕ ως σύνολο, καθώς και τις περισσότερες από τις χώρες μέλη μεμονωμένα. Και τα ζητήματα αυτά, όπως τα ανακεφαλαιώνει ο Πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου στην επιστολή/πρόσκληση που έστειλε στους 27 είναι: –η προστασία των εξωτερικών συνόρων της ΕΕ, -η αντιμετώπιση της απειλής της τρομοκρατίας στην Ευρώπη και αλλού -η αποκατάσταση του ελέγχου της παγκοσμιοποίησης και ο τρόπος διαφύλαξης των οικονομικών και κοινωνικών συμφερόντων των πολιτών της Ευρωπαϊκής Ένωσης παραμένοντας, ταυτόχρονα, ανοικτές στον κόσμο. Επίσης, σύμφωνα με το ίδιο προσκλητήριο, η Σύνοδος της Μπρατισλάβα θα πρέπει να εκπονήσει έναν χάρτη πορείας και για άλλα εξίσου σημαντικά σχέδια όπως οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη, θέσεις εργασίας και ευκαιρίες για τους νέους, ενιαία αγορά, ψηφιακό θεματολόγιο και επενδύσεις.

Ωστόσο, αν με τις αναφορές και περιγραφές αυτής της λίστας συμφωνούν οι περισσότεροι εταίροι, είναι λίγες οι χώρες που συγκλίνουν ως προς κοινές λύσεις και προτεραιότητες. Eν τέλει η Σύνοδος της Μπρατισλάβα θα χρησιμεύσει ως τεστ ισορροπίας δυνάμεων μεταξύ των χωρών υπέρ της μεγαλύτερης ευρωπαϊκής ενοποίησης και εκείνων που δεν επιθυμούν εμβάθυνση των θεσμών και πολιτικών της ΕΕ.

Από την Κατάσταση της Ένωσης …στην κατάσταση των χωρών μελών

Την περασμένη Τρίτη ο Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ζαν Κλοντ Γιουνκέρ έκανε τη λεγόμενη ομιλία για την «Κατάσταση της Ένωσης» στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Σ’ αυτήν, ο Γιουνκέρ, αφενός, περιέγραψε τη σημερινή προβληματική κατάσταση στην ΕΕ, εκτιμώντας ότι υπάρχουν 12 κρίσιμοι μήνες για να δρομολογηθεί μια καλύτερη Ευρώπη. Αφετέρου, ο Πρόεδρος της Κομισιόν ανέπτυξε μια σειρά σκέψεων που επεξεργάζεται το όργανο που προΐσταται, αλλά και ορισμένες κοινοτικές πρωτεύουσες για μια φυγή προς τα μπρος της Ένωσης, μετά το Brexit, αλλά και πέραν αυτού. Χαρακτηριστική, όμως, επί όλων αυτών είναι έκθεση την οποία συνέταξε η Επιτροπή για εσωτερική χρήση, αλλά η οποία διέρρευσε στα ΜΜΕ πριν λίγες ημέρες.

Στο εν λόγω κείμενο υπάρχει μια αξιολόγηση του επιπέδου υποστήριξης των πρωτοβουλιών που έχουν ως στόχο την «περισσότερη Ευρώπη». Και παρά το γεγονός ότι το θεσμικό όργανο της ΕΕ αποφεύγει να κατονομάζει τις χώρες που τάσσονται υπέρ ή κατά των διαφόρων προτάσεων της, το έγγραφο παρουσιάζει μια λεπτομερή εικόνα των κρατών μελών που στηρίζουν τις μεταρρυθμίσεις της ΕΕ που βρίσκονται αυτή τη στιγμή στο τραπέζι ή που αντιδρούν.

Η καταγραφή που κάνει η έκθεση περιλαμβάνει προτάσεις που έχουν ήδη γίνει, όπως το Ευρωπαϊκό Σύστημα Ασφάλισης Καταθέσεων και η Ευρωπαϊκή Συνοριοφυλακή και Ακτοφυλακή, αλλά και ιδέες που θα κατατεθούν επίσημα μέσα στους επόμενους μήνες, συμπεριλαμβανομένης μιας «δημοσιονομικής ικανότητας» για την οικονομική και νομισματική ένωση, ή εναλλακτικές που θεωρούνται υπερβολικά «ομοσπονδιακές», όπως η δημιουργία μιας πανευρωπαϊκής περιφέρειας για τις εκλογές του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, η οποία υποστηρίζεται μόνο από την Ιταλία και το Βέλγιο, σύμφωνα με την Επιτροπή.

Ακόμη, ο Γιούνκερ παρουσίασε την Τρίτη στο Ευρωκοινοβούλιο , ως μέρος της στρατηγικής για την εμβάθυνση της Ένωσης, προτάσεις διπλασιασμού των πόρων που αφορούν το επενδυτικό σχέδιο που φέρει το όνομά του (Σχέδιο Γιούνκερ), τη μεταρρύθμιση του τομέα των τηλεπικοινωνιών, και την ανάκαμψη των Κεφαλαιαγορών της Ένωσης.

Ωστόσο, είναι προβλεπόμενες οι δυσκολίες για να προχωρήσουν τέτοιες φιλόδοξες προτάσεις, όπως και άλλες που αφορούν ένα νέο ταμείο για τη στήριξη των χωρών κατά τη διάρκεια μιας σοβαρής ύφεσης ή ένα πραγματικά Ευρωπαϊκό Σύστημα Άμυνας.

Επίσης, μεταξύ των πρωτοβουλιών για επέκταση των αρμοδιοτήτων της ΕΕ, διαπιστώνεται μεγαλύτερη υποστήριξη προς σχέδια που απαιτούν ένα περιορισμένο ρυθμιστικό πλαίσιο. Στην κατηγορία αυτή είναι π.χ. η δημιουργία Ευρωπαϊκής Συνοριοφυλακής και Ακτοφυλακής (που υποστηρίζεται κυρίως από τη Γαλλία, την Αυστρία, τη Ρουμανία, την Ολλανδία, την Ουγγαρία, τη Σλοβακία, τη Γερμανία , την Ιταλία, την Εσθονία, τη Σλοβενία, τη Βουλγαρία και την Ουγγαρία) ή ο συντονισμός του αγώνα κατά της τρομοκρατίας (Γαλλία, Ιταλία, Βέλγιο, Τσεχική Δημοκρατία, Σουηδία, Λετονία, Λιθουανία, Γερμανία, Ρουμανία, Μάλτα, Κάτω Χώρες, Κροατία, Σλοβενία, Κύπρος).

Αντιθέτως, πιο σύνθετες προτάσεις, που συνεπάγονται ενίσχυση των αρμοδιοτήτων της ΕΕ, όπως η μεταρρύθμιση των κανόνων κινητικότητας του εργατικού δυναμικού και η δημιουργία Κοινού Ευρωπαϊκού Συστήματος Ασύλου λαμβάνουν υποστήριξη το πολύ από το ένα τρίτο των εταίρων, καθώς πολλά κράτη μέλη τα αμφισβητούν ή τάσσονται ανοιχτά εναντίον.

Έξι Ανατολικές και Βαλτικές χώρες είναι κατηγορηματικά αντίθετες με το Κοινό Ευρωπαϊκό Σύστημα Ασύλου, παρά το γεγονός ότι η μεταναστευτική κρίση ανέδειξε την επιτακτική ανάγκη για κοινούς κανόνες ασύλου στην ΕΕ.

Μια μεγαλύτερη ομάδα Ανατολικών χωρών και χωρών της Βαλτικής αμφισβητεί, επίσης, τη μεταρρύθμιση των κανόνων για την κινητικότητα του εργατικού δυναμικού, με στόχο να μπει ένα τέλος στο κοινωνικό ντάμπινγκ εντός των συνόρων της ΕΕ, όπως ανέφερε ο Γιούνκερ κατά τη διάρκεια της ομιλίας του στο Ευρωκοινοβούλιο.
Επιπλέον, η εμπιστευτική έκθεση της Επιτροπής διαπιστώνει την ύπαρξη μια ισχυρής ομάδας που αποτελείται από τη Γερμανία, την Ολλανδία και τη Φινλανδία, η οποία τάσσεται κατά ενός Ευρωπαϊκού Συστήματος Εγγύησης των Καταθέσεων. Ταυτόχρονα, η ομάδα αυτή υποστηρίζει περισσότερο το συντονισμό των οικονομικών μεταρρυθμίσεων σε εθνικό επίπεδο και τη στροφή του μακροπρόθεσμου προϋπολογισμού της ΕΕ (Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο) σε νέες προτεραιότητες.

Τέλος, αναφέρεται μια ομάδα χωρών -από τις περιγραφές είναι εύκολο να υποθέσει κανείς πως πρόκειται για την Ουγγαρία, την Πολωνία και την Τσεχία- οι οποίες θα ηγηθούν του αγώνα για επανεθνικοποίηση αρμοδιοτήτων που έχουν μεταβιβαστεί στις Βρυξέλλες ή για παροχή μεγαλύτερου λόγου στα εθνικά κοινοβούλια ή στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, το οποίο λειτουργεί διακυβερνητικά. Στην ομάδα αυτή θα ανήκε και η Σλοβακία, η οποία επί του παρόντος εξαιρείται, καθώς κατέχει την εκ περιτροπής προεδρία της ΕΕ. Μια μεταγενέστερη συμμετοχή και της Σλοβακίας, θα ολοκληρώσει τη λεγόμενη «ομάδα του Βίσεγκραντ», όπως είναι γνωστό το μπλοκ των 4 χωρών της ΚΑ Ευρώπης, που αναμένεται να δημιουργήσει μέτωπο για επανεθνικοποίηση των πολιτικών της ΕΕ.

Να σημειωθεί πως για όλες τις προαναφερόμενες μεταρρυθμίσεις -και τη στάθμιση των θέσεων των χωρών μελών επ’ αυτών- δεν έχει ληφθεί υπόψη η στάση της Βρετανίας, μια και οι προαναφερόμενες αλλαγές προτείνονται και λόγω του Brexit. Ωστόσο, όσο καιρό δεν ολοκληρώνεται η αποχώρηση της Βρετανίας από την ΕΕ, το οξύμωρο είναι πως η χώρα αυτή έχει, τυπικά, το δικαίωμα να μπλοκάρει σχετικές αποφάσεις των εταίρων. Και το ζήτημα είναι πως ανώτεροι αξιωματούχοι της ΕΕ παραδέχονται, σε ανεπίσημες συζητήσεις, ότι η Βρετανία θα παραμείνει μέλος της Ένωσης, τουλάχιστον μέχρι το τέλος της παρούσας Επιτροπής και Ευρωβουλής, το 2019, καθώς το διαζύγιο αναμένεται να είναι μια «μακρά και περίπλοκη διαδικασία».