Η μάχη του νερού στην αμερικανική πόλη Φλιντ – Οι περικοπές, ο μόλυβδος, το χρονικό

Η πόλη Φλιντ βρίσκεται 96 χιλιόμετρα βόρεια του Ντιτρόιτ. Έχει 100.000 κατοίκους. Το 40% του πληθυσμού της ζει επισήμως στη φτώχια, γεγονός που την κάνει μία από τις φτωχότερες πόλεις των Ηνωμένων Πολιτειών. Από το 2002 έχει βρεθεί υπό τον έλεγχο πέντε διαφορετικών ειδικών διαχειριστών “έκτακτης ανάγκης”. Τον Απρίλιο του 2014, “για λόγους περικοπής κόστους”, οι αρχές παίρνουν την απόφαση να αλλάξουν την πηγή υδροδότησης της πόλης. Τις συνέπειες της απόφασης τις ζουν οι κάτοικοι για τα επόμενα δύο σχεδόν χρόνια. Φτάνοντας στο σήμερα. Και σε αυτό που η εφημερίδα Washington Post κάνει πρωτοσέλιδο. “Στο Φλιντ του Μίσιγκαν, υπάρχει τόσος μόλυβδος στο αίμα των παιδιών ώστε κηρύσσεται κατάσταση έκτακτης ανάγκης”.

της Μάχης Μαργαρίτη

Όλα αρχίζουν τον Απρίλιο του 2014. Το Φλιντ αλλάζει πηγή υδροδότησης. Μετά από 50 χρόνια, το συμβόλαιό του με την Αρχή Ύδρευσης του Ντιτρόιτ λήγει, και οι αρχές αποφασίζουν τη σύνδεση με τον ποταμό Φλιντ. Λένε ότι το κάνουν “επειδή το κόστος υδροδότησης είναι πολύ υψηλό”. Η νέα εταιρία με την οποία συνδέονται, η Αρχή Νερού Karegnondi, κατασκευάζει αγωγό για να μεταφέρει νερό από τη λίμνη Χάρον. Μέχρι να φτιαχτεί το νέο σύστημα το 2016-17, αποφασίζεται ότι το Φλιντ θα παίρνει νερό από τον ποταμό.

Τα προβλήματα αρχίζουν

Πολύ γρήγορα, αρχίζουν να σωρεύονται καταγγελίες για την οσμή και τη γεύση του νερού στην πόλη. “Αυτό που πρέπει να κάνουμε είναι να βρούμε τρόπο να το φτιάξουμε… να το βελτιώσουμε ή να προχωρήσουμε”, λέει τον Ιούνιο του 2014 ο Ειδικός Διαχειριστής του Φλιντ Νταρνέλ  Έρλι. Αρνείται, ωστόσο, το ενδεχόμενο να επιστρέψει η πόλη στην προηγούμενη σύνδεση.

Τον Αύγουστο της ίδιας χρονιάς, εκδίδονται οδηγίες προς τους κατοίκους να βράζουν το νερό, μετά από δοκιμές που δείχνουν πιθανά προβλήματα με βακτήρια. Η οδηγία, σημειώνει πολλούς μήνες αργότερα -μετά τις αποκαλύψεις για τον μόλυβδο- η εφημερίδα Washington Post, είναι αντίθετη προς τις οδηγίες του Κέντρου για την Έλεγχο και την Πρόληψη Ασθενειών για τον μόλυβδο σε πόσιμο νερό, σύμφωνα με τις οποίες, το να ζεσταίνεις ή να βράζεις το νερό δεν απομακρύνει τον μόλυβδο. Στην πραγματικότητα, “επειδή ένα τμήμα του νερού εξατμίζεται στη διάρκεια του βρασμού, η συγκέντρωση του μόλυβδου στο νερό μπορεί στην πραγματικότητα να αυξηθεί ελαφρά καθώς το νερό έχει βράσει”, λέει το CDC.

Ένα μήνα μετά, ανακαλούνται οι οδηγίες. Τα προβλήματα με το νερό αποδίδονται στη γερασμένη υποδομή του Φλιντ. Οι αρχές ρίχνουν περισσότερο απολυμαντικό στο σύστημα ύδρευσης για να αντιμετωπίσουν τα προβλήματα με το βακτήριο e.coli.

Τον Ιανουάριο του 2015, οι κάτοικοι μαθαίνουν ότι το σύστημα υδροδότησής τους παραβιάζει τον Κανονισμό Ασφαλούς Πρόσληψης Νερού. Τεστ που έγιναν τον περασμένο χρόνο έδειξαν παρουσία τριαλομεθάνιων -πολλά από τα οποία θεωρούνται καρκινογόνα σύμφωνα με μελέτες– σε ποσότητα άνω του επιτρεπόμενου επίπεδου. Τα επίπεδα των THM έπεσαν στο “αποδεκτό επίπεδο” μόνο το περασμένο καλοκαίρι.

Τον ίδιο μήνα, πανεπιστήμιο του Μίσιγκαν κάνει τεστ στο δικό του νερό. Κάποια, περιέχουν “υψηλά επίπεδα μολύβδου”. Λίγο αργότερα, σε σπίτι του Φλιντ ανιχνεύεται υψηλό επίπεδο μόλυβδου. Γονείς μιλούν για εξανθήματα στα παιδιά τους. Για ανεξήγητες ασθένειες. Για άρρωστα κατοικίδια.

Το νερό είναι τόσο διαβρωτικό, ώστε το παράρτημα της General Motors στο Φλιντ αποσυνδέεται από το σύστημα υδροδότησης της πόλης και μεταφέρεται αλλού, για να αποφύγει καταστροφή εξαρτημάτων που κατασκευάζει.

Τον Ιούλιο διαρρέει ένα εσωτερικό σημείωμα από την Υπηρεσία Προστασίας Περιβάλλοντος (EPA). Το φέρνει στο φως η Αμερικανική Ένωση για τις Πολιτικές Ελευθερίες. Το σημείωμα καταγράφει, “εξαιρετικά υψηλά επίπεδα στο σπίτι μιας γυναίκας, τόσο υψηλά ώστε ο γιος της έπαθε δηλητηρίαση από μόλυβδο“.

Αυτοί που δεν ησυχάζουν

Στις 4 Αυγούστου 2015 δημιουργείται η ομάδα Flintwaterstudy. Πρωτεργάτης ο καθηγητής και πολιτικός μηχανικός Μαρκ Έντουαρντς. Έχει περάσει δεκαετίες αναλύοντας την παρουσία μόλυβδου σε νερά από τα οποία υδροδοτούνται πόλεις. Το περιοδικό Time τον έχει ανακηρύξει έναν από τους πιο καινοτόμους επιστήμονες.  Πηγαίνει στο Φλιντ. Μαζί του, 25 εθελοντές. “Καθένας από εμάς ένιωσε την ηθική υποχρέωση να συμβάλει στη διεξαγωγή μιας χωρίς προηγούμενο ανεξάρτητης σειράς δοκιμών του νερού του Φλιντ”, γράφουν στην ιστοσελίδα τους. “Οι μηχανικοί πρέπει να έχουν πάνω από όλα την ασφάλεια, την υγεία και το καλό του κοινού-Ο πρώτος κανόνας της επιστήμης των Πολιτικών Μηχανικών”.

Η ομάδα αρχίζει να εξετάζει εντατικά δείγματα νερού.

[blocktext align=”left”]”Αυτό που κάναμε ήταν να δώσουμε στην αλήθεια και τους κατοίκους μια ευκαιρία να αγωνιστούν”[/blocktext]”Οι Wateryoufighting4, ACLU-Michigan και άλλοι, μπήκαν μπροστά για να κάνουν τη δύσκολη πρακτική δουλειά  του συντονισμού και της συλλογής των πολύ σημαντικών δειγμάτων. Το έκαναν, και κατέδειξαν ότι το νερό τους είναι μη ασφαλές με οποιοδήποτε στάνταρντ και αν μετρηθεί”.

Στο ιατρικό κέντρο του Χάρλει στο Φλιντ, μια άλλη ομάδα εργάζεται παράλληλα. Επικεφαλής της, η παιδίατρος Μόνα Χάνα-Ατίσα, υπεύθυνη παιδιατρικού προγράμματος στο Michigan State University. Επί μήνες, ανήσυχοι γονείς καταφθάνουν στα ιατρεία με τα παιδιά τους αγκαλιά. Η παιδίατρος αρχίζει τις αιματολογικές εξετάσεις σε παιδιά.

Μπροστά στην αλήθεια

Τον Σεπτέμβριο του 2015, τα στοιχεία είναι εδώ. Οι επιστήμονες και οι φοιτητές του πανεπιστημίου Virginia Tech ολοκληρώνουν τα τεστ σε δείγματα νερού από 300 σπίτια του Φλιντ. Τα προκαταρκτικά αποτελέσματα δείχνουν “σοβαρά” επίπεδα μόλυβδου στο νερό της πόλης. Αυτό που έχει συμβεί είναι ότι το νερό του ποταμού Φλιντ είναι τόσο διαβρωτικό, ώστε όταν φτάνει στα σπίτια “κατατρώει” τις σωληνώσεις, και μόλυβδος διαρρέει στο νερό. “Το νερό του Φλιντ μοιάζει άσχημο, μυρίζει άσχημα, έχει άσχημη γεύση, και αυτό είναι μέρος του προβλήματος για το οποίο παραπονούνται οι άνθρωποι”, λέει ο καθηγητής Μαρκ Έντουαρντς. Το Τμήμα Περιβαλλοντικής Ποιότητας της πολιτείας αμφισβητεί τα αποτελέσματα. “Τα δείγματα δεν ταιριάζουν με τα τεστ που έχουμε κάνει εμείς σε ανάλογες γειτονιές σε ολόκληρη την πόλη τον περασμένο χρόνο”, υποστηρίζει εκπρόσωπός του. Εξαιτίας του τρόπου και του τόπου στον οποίο έκαναν τη δειγματοληψία, απαντά ο Μαρκ Έντουαρντς.

[blocktext align=”left”]Ο αριθμός των παιδιών με ανεβασμένα επίπεδα μόλυβδου στο αίμα τους διπλασιάστηκε. Σε κάποιες περιοχές σχεδόν τριπλασιάστηκε. [/blocktext]Τον ίδιο μήνα, η παιδίατρος Χάνα Ατίσα δίνει στη δημοσιότητα αποτελέσματα εξετάσεων αίματος σε παιδιά, που δείχνουν ότι το νερό του Φλιντ συνδέεται με άμεσο και μη αναστρέψιμο κίνδυνο -πιθανά δηλητηρίαση παιδιών από μόλυβδο. Οι μετρήσεις έγιναν στην επαρχία Genesee, προτού λήξει το συμβόλαιο της πόλης με το Τμήμα Ύδρευσης και Αποχέτευσης του Ντιτρόιτ, και αφότου έληξε και συνδέθηκε με τον ποταμό. Η μελέτη της παιδιάτρου δεν προσπάθησε να βρει την αιτία, αλλά “δε μπορούμε να σκεφτούμε άλλο λόγο” εκτός από τη σύνδεση με το ποτάμι.

“Έλπιζα ότι δε θα βρω τίποτα, αλλά αυτό που βρήκαμε… είναι ανησυχητικό”, λέει η γιατρός. “Αυτό δεν είναι ένα ζήτημα με το οποία παίζει κανείς. Ο πληθυσμός μας ήδη έχει τόσα ζητήματα να αντιμετωπίσει, από τη φτώχια, την ανεργία, τη βία”.

Η υπαναχώρηση

Το Τμήμα Υγείας και Υπηρεσιών του Μίσιγκαν επιβεβαιώνει ότι υπάρχει σοβαρό πρόβλημα στο Φλιντ. Υπό την πίεση των στοιχείων, οι αρχές της πολιτείας παρουσιάζουν “σχέδιο δράσης”. Φίλτρα νερού για τους κατοίκους, αντιδιαβρωτική προστασία του συστήματος ύδρευσης της πόλης. Η επικεφαλής του ιατρικού τμήματος του τμήματος Περιβαλλοντικής Ποιότητας της πολιτείας Ίντεν Γουέλς εμφανίζεται να δηλώνει, “δεν υπάρχει ασφαλές επίπεδο μόλυβδου“.

Στις 16 Οκτωβρίου, γίνεται επανασύνδεση με το σύστημα ύδρευσης του Ντιτρόιτ. Για τους γονείς των παιδιών που έχουν πιθανά επηρεαστεί, υπάρχει η αίσθηση ότι αυτές οι ενέργειες ήρθαν πολύ αργά. Τον Νοέμβριο του 2015 υποβάλλουν ομαδική αγωγή εναντίον του κυβερνήτη Σνάιντερ, της πολιτείας και άλλων 13 αξιωματούχων, ανάμεσά τους και ο Ειδικός Διαχειριστής. Στην αγωγή τους λένε ότι όλοι αυτοί τους στέρησαν ηθελημένα το δικαίωμα που προκύπτει από την 14^η τροπολογία, αντικαθιστώντας το ασφαλές προς πόση νερό με μια φθηνότερη εναλλακτική, γνωστή ως περισσότερο τοξική. “Επί πάνω από 18 μήνες, οι αξιωματούχοι της πολιτείας και της περιοχής αγνόησαν αδιάψευστα στοιχεία ότι το νερό που αντλούνταν από τον ποταμό Φλιντ εξέθετε τους κατοίκους σε ακραία τοξικότητα. Οι εσκεμμένα ψευδείς αρνήσεις σχετικά με την ασφάλεια του ποταμού Φλιντ ήταν τόσο θανατηφόρες, όσο και αλαζονικές”. Ακόμη και μετά την επανασύνδεση, η ζημιά που έχει προκληθεί στις σωληνώσεις από το νερό του ποταμού παραμένει. Οι αρχές καλούν τους κατοίκους να μην πίνουν νερό από τη βρύση, ούτε να το δίνουν στα κατοικίδιά τους.

Σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης

Στις 15 Δεκεμβρίου, η πόλη κηρύσσεται σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης. Κάτοικοι διαδηλώνουν ζητώντας να παραιτηθεί ο κυβερνήτης ή να αντιμετωπίσει ποινικές κατηγορίες. Το αίτημα στηρίζει ο πιο διάσημος -πρώην- κάτοικος του Φλιντ, ο δημιουργός νοτκιμαντέρ Μάικλ Μουρ. Ζητάει τη σύλληψη του κυβερνήτη. Γράφει στην ιστοσελίδα του, “τα στοιχεία είναι όλα εκεί, κ. Σνάιντερ. Κάθε υπηρεσία που εμπλεκόταν στην υπόθεση έδινε αναφορά απευθείας σε εσάς. Τα παιδιά του Φλιντ δεν είχαν επιλογή για το αν θα πιουν ή όχι καθαρό νερό”.

Ο Λευκός Οίκος δηλώνει τώρα ότι παρακολουθεί στενά την υπόθεση. Τις επόμενες μέρες αστυνομικοί αρχίζουν να πηγαίνουν από σπίτι σε σπίτι διανέμοντας εμφιαλωμένο νερό. Γίνεται γνωστό ότι υψηλόβαθμοι αξιωματούχοι στο Μίσιγκαν γνώριζαν για τα αυξημένα επίπεδα μόλυβδου στο Φλιντ, τουλάχιστον έξι μήνες προτού κηρυχθεί η κατάσταση έκτακτης ανάγκης. Ανακοινώνεται ομοσπονδιακή έρευνα. “Θέλω να μάθει η κοινότητα του Φλιντ πόσο λυπημένος είμαι που έχει συμβεί αυτό. Και θέλω όλοι οι κάτοικοι του Μίσιγκαν να γνωρίζουν ότι θα μάθουμε από αυτή την εμπειρία”, δηλώνει ο κυβερνήτης της πολιτείας Ρικ Σνάιντερ. Οι αλληλοκατηγορίες για το “ποιος φταίει” αρχίζουν να εκτοξεύονται μεταξύ των “αρμοδίων”. Η Άνι Γκόρντον, κάτοικος του Φλιντ, έχει την απάντηση. “Ένα πράγμα ξέρω –ποιοι δε φταίνε. Δε φταίνε οι κάτοικοι αυτής της πόλης.”

Αύριο, μας μιλά ένας από τους πρωταγωνιστές της υπόθεσης, ο καθηγητής Marc Edwards. Ακόμη, ο μόλυβδος, οι μαρτυρίες των κατοίκων, οι συνέπειες, η συγκάλυψη, οι ευθύνες.

πηγές: Michigan Radio, Flint Waterstudy, Washington Post, Detroit Free Press, Forbes, New York Times, World Socialist Website, NBC

Οι φωτογραφίες, από τις σελίδες τους στο facebook, των Έριν Μπρόκοβιτς, Flint Water Study, Μάικλ Μουρ, Detroit to Flint Water Justice Journey, και από τη Wikipedia