Συμφωνία για το κλίμα: φιλόδοξη, που μένει να γίνει πράξη

Toυ Πολυδεύκη Παπαδόπουλου

“Το αποφασιστικό βήμα” για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής δείχνουν να κάνουν οι 195 χώρες που εκπροσωπούνται στο Παρίσι στην COP21, υιοθετώντας τη συμφωνία της Διάσκεψης του ΟΗΕ. Στο μυαλό οργανωτών και συμμετεχόντων ήταν να μην επαναληφθεί το φιάσκο της Κοπεγχάγης, όταν η αντίστοιχη Διάσκεψη για το Κλίμα το 2009 ολοκληρώθηκε χωρίς οικουμενική συμφωνία.

Ο πρόεδρος της Γαλλίας, που φιλοξένησε τη Διάσκεψη, Φρανσουά Ολάντ είχε καλέσει νωρίτερα τους αντιπροσώπους των 195 χωρών που παίρνουν μέρος να ενεργήσουν ώστε “η 12η Δεκεμβρίου του 2015 να είναι μια μέρα, όχι μόνο ιστορική αλλά μια ημερομηνία για την ανθρωπότητα”. Από την πλευρά του, ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ Μπαν Γκι-μουν είχε καλέσει, μετά την ανακοίνωση ενός προσχεδίου, όλες τις χώρες “να τελειώσουν τη δουλειά”, εγκρίνοντας τη συμφωνία κατά της υπερθέρμανσης του πλανήτη. “Το τέλος είναι κοντά. Ας τελειώσουμε τώρα τη δουλειά. Ο κόσμος παρακολουθεί. Εκατομμύρια άνθρωποι εξαρτώνται από τη σοφία σας”, είπε ο Μπαν.

Tα θέματα που παρέμεναν ανοικτά μέχρι τέλους είναι αυτά που αφορούν τον καταμερισμό του βάρους των προσπαθειών για τον περιορισμό της αύξησης της θερμοκρασίας της Γης ανάμεσα στις ανεπτυγμένες και τις αναπτυσσόμενες χώρες, η χρηματοδότηση, ο χρονικός ορίζοντας εφαρμογής των στόχων της συμφωνίας και τα ενδιάμεσα προβλεπόμενα στάδια αναθεώρησης και προσαρμογής των μέτρων.

Αλμα ο νέος στόχος μείωσης στον 1,5 βαθμό Κελσίου

Να σημειωθεί ότι το σχέδιο συμφωνίας που παρουσίασε η γαλλική προεδρία της Διάσκεψης του ΟΗΕ στους αντιπροσώπους 195 προβλέπει να περιοριστεί η υπερθέρμανση “κάτω από τους 2 βαθμούς Κελσίου” και “να καταβληθεί προσπάθεια να μειωθεί στους 1,5 βαθμούς Κελσίου“. Το σχέδιο “επιβεβαιώνει τον κεντρικό στόχο μας να περιοριστεί η αύξηση της μέσης θερμοκρασίας κάτω από τους δύο βαθμούς Κελσίου και να προσπαθήσουμε να την περιορίσουμε στους 1,5 βαθμούς, κάτι που θα επιτρέψει να μειωθούν σημαντικά οι κίνδυνοι και οι επιπτώσεις που συνδέονται με την κλιματική αλλαγή”, δήλωσε ο γάλλος υπουργός Εξωτερικών Λοράν Φαμπιούς. Ο ίδιος, παρουσιάζοντάς το σχέδιο, το χαρακτήρισε “δίκαιο, βιώσιμο, δυναμικό, ισορροπημένο και νομικά δεσμευτικό”,

Ένα από τα κλειδιά για την επίτευξη της συμφωνίας, αλλά και την περαιτέρω εφαρμογή της, είναι τα 100 δισεκατομμύρια δολάρια τον χρόνο που έχουν υποσχεθεί να χορηγήσουν οι χώρες του Βορρά σε εκείνες του Νότου για τις πολιτικές τους σχετικά με το κλίμα. Όπως μάλιστα υπογράμμισε ο Φαμπιούς, «τα 100 δισεκατομμύρια δολάρια τον χρόνο θα πρέπει να είναι το κατώτατο όριο μετά το 2020, οπότε θα τεθεί σε ισχύ η συμφωνία και ένας νέος ποσοτικός στόχος πρέπει να οριστεί το αργότερο το 2025».

Τι προηγήθηκε της συμφωνίας-Οι διακηρύξεις και η πραγματικότητα

Aπό τις 30 Νοεμβρίου που ξεκίνησε η COP21, οι υπουργοί , διπλωμάτες και τεχνοκράτες των 195 χωρών που μετείχαν έζησαν δύο εβδομάδες εντατικών διαπραγματεύσεων και μερικές «λευκές νύκτες», ειδικά τα τελευταία 24ωρα, μέχρι να καταλήξουν σε μια συμφωνία, που εν τέλει θέτει φιλόδοξους στόχους πέρα από το αναμενόμενο.

Ο στόχος που υπήρχε πριν την έναρξη της Διάσκεψης για συγκράτηση της αύξησης της θερμοκρασίας παγκοσμίως στους 2ο C άλλαξε, με την προοπτική να θέλει τώρα άνοδο κάτω και των δύο βαθμών Κελσίου, σε επίπεδα, που μπορεί να αγγίζουν τον 1,5 βαθμό. Η μεταβολή αυτή ήρθε μετά από τις προσπάθειες της ΕΕ, αλλά και με την απρόσμενη υποστήριξη των Ηνωμένων Πολιτειών που κατάφεραν να ξεπεράσουν τις διαφωνίες των εκπροσώπων σειράς χωρών. Αν και η πραγματική υλοποίηση αυτού του στόχου δε θεωρείται πιθανή, η αναγνώριση της ανάγκης για περισσότερα μέτρα κρίνεται ως ένα σημαντικό βήμα στον δρόμο για πιο αποφασιστικές δράσεις στο μέλλον.

Καθοδόν προς τη Διάσκεψη, η οργανώτρια Γαλλία είχε ασκήσει πίεση στις συμμετέχουσες χώρες για τον ορισμό των δικών τους στόχων ως προς τη μείωση της εκπομπής ρύπων. Επίσης, οι ΗΠΑ και η Κίνα κατόρθωσαν να γεφυρώσουν τις διαφορές τους σε αρκετά σημαντικά ζητήματα, που είχαν αποτελέσει σημείο τριβής στο παρελθόν. Ακόμη, ο Αμερικανός ΥΠΕΞ Τζον Κέρι ανακοίνωσε την προηγούμενη Τετάρτη ότι η Ουάσιγκτον θα συνεργαστεί με περίπου εκατό χώρες σε έναν «συνασπισμό υψηλής φιλοδοξίας» και, επίσης, συναντήθηκε προσωπικά με τους υπουργούς Περιβάλλοντος της Ινδίας και της Βραζιλίας, δηλαδή δύο χωρών που έχουν ιδιαίτερο βάρος στη συμφωνία.

Βεβαίως, υπήρξαν κράτη που προέβαλαν μέχρι τέλους αντίσταση, όπως είναι οι χώρες του Κόλπου, που δραστηριοποιούνται έντονα στις εξαγωγές ορυκτών καυσίμων και που επέμειναν στη διατήρηση του στόχου στους δύο βαθμούς Κελσίου. Π.χ. σύμφωνα με τον βασικό διαπραγματευτή της Σαουδικής Αραβίας στο Παρίσι, Καλίντ Αμπουλεΐφ, οι επιστήμονες δεν έχουν «ισχυρές πληροφορίες και την υποστήριξη της επιστήμης για να δράσουν πρακτικά και να υλοποιήσουν τέτοια κριτήρια». Η Ινδία, από την πλευρά της, υποστήριξε με ένταση ότι οι πιο πλούσιες χώρες πρέπει να λάβουν μεγαλύτερο μερίδιο του βάρους για τη διαχείριση της κλιματικής αλλαγής, αν και τελικά προσέφερε, υπό όρους, την υποστήριξή της στην πρόταση για τον στόχο του 1,5 βαθμού Κελσίου.

Οι θέσεις των ΜΚΟ-Σύνδεση κλιματικής κρίσης & ανθρωπίνων δικαιωμάτων

Το τελικό σχέδιο έγινε θετικά δεκτό από τις περισσότερες Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις που ασχολούνται με το περιβάλλον σε διεθνές επίπεδο, οι οποίες, όμως, δεν έκρυψαν, ωστόσο, ορισμένες επιφυλάξεις.

Οι ΜΚΟ κυρίως είναι ικανοποιημένες που μνημονεύεται ο στόχος του περιορισμού της αύξησης της θερμοκρασίας πέραν των 2 βαθμών Κελσίου σε σχέση με τα επίπεδα της προβιομηχανικής εποχής και ειδικότερα επειδή γίνεται αναφορά στην συνέχιση των προσπαθειών για την επίτευξη του στόχου του 1,5 βαθμού, την οποία, όπως προαναφέρεται, επεδίωξαν περί τις 100 χώρες, και ιδιαίτερα τα νησιωτικά κράτη που απειλούνται με εξαφάνιση.

Οι σημαντικότερες επιφυλάξεις των ΜΚΟ, αλλά και πολλών επιστημονικών κύκλων που ασχολούνται με το θέμα, αφορούν τα χρονικά σημεία που θα προβλεφθούν για την αναθεώρηση του πλάνου μείωσης της θερμοκρασίας, αφού τα μέτρα εκκίνησης, δηλαδή οι εκ προοιμίου δεσμεύσεις των χωρών, έχει υπολογιστεί πως επαρκούν για να περιορίσουν την αύξηση της θερμοκρασίας μόνο κατά 3 βαθμούς Κελσίου.

Ακόμη, άλλες ΜΚΟ και ειδικοί του ΟΗΕ σε θέματα δικαιωμάτων είχαν υπογραμμίσει ότι η διάσκεψη θα έπρεπε να προσανατολισθεί και στην προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, τα οποία καταπατούνται τόσο από τις συνέπειες της κλιματικής αλλαγής, αλλά ορισμένες φορές και από τις λύσεις. «Η κλιματική κρίση είναι μια κρίση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και πρέπει να αντιμετωπισθεί ως τέτοια και η αρχή πρέπει να γίνει εδώ στο Παρίσι», τόνισε ο Κρεγκ Μόκχιμπερ του γραφείου του Υπατου Αρμοστή για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα.

Η Ελλάδα χρειάζεται να κάνει μεγαλύτερη προσπάθεια

Τα μικρά, θετικά βήματα που έκανε η Ελλάδα τα προηγούμενα χρόνια, κυρίως στον τομέα της ηλεκτρικής διασύνδεσης των νησιών, καθώς και με την προώθηση των φωτοβολταϊκών, δεν στάθηκαν αρκετά για τη συμβολή της στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, αλλά και τον εκσυγχρονισμό του ενεργειακού της μοντέλου επί το οικολογικότερο, αλλά συνάμα και το οικονομικότερο.

Ετσι, την 6η θέση από το τέλος, ανάμεσα στις 28 χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, καταλαμβάνει φέτος η Ελλάδα ως προς τις πολιτικές της για την κλιματική αλλαγή. Αυτό προκύπτει από την ετήσια έκθεση «Δείκτες Κλιματικών Επιδόσεων (CCPI)» που πραγματοποιούν κάθε χρόνο η οργάνωση Germanwatch και το δίκτυο οργανώσεων CAN και η οποία βαθμολογεί τις πολιτικές 58 κρατών που, αθροιστικά, είναι υπεύθυνα για το 90% των παγκόσμιων εκπομπών CO2 από τον τομέα της ενέργειας.
Η απουσία νέων επενδύσεων στον τομέα των καθαρών μορφών ενέργειας, η εμμονή στην εκμετάλλευση του λιγνίτη για τις ανάγκες της χώρας σε ηλεκτρισμό, η στασιμότητα στην εφαρμογή πολιτικών μείωσης του αποτυπώματος του τομέα των μεταφορών και οι αυξανόμενοι κίνδυνοι για τα δάση, είναι οι βασικοί λόγοι που η χώρα μας βρίσκεται στις τελευταίες θέσεις της κατάταξης. Και όλοι αυτοί οι τομείς είναι εκείνοι που απαιτούν να υπάρξει και στην Ελλάδα ένα «μοντέλο πιο βιώσιμης ανάπτυξης».