Η συμφωνία με το δύσκολο όνομα που θα μπορούσε να αφορά -κυριολεκτικά- τα πάντα: TTIP, μέρος δεύτερο

“Μερικές φορές, αυτό που είναι σημαντικό, είναι βαρετό. Μερικές φορές, τα σημαντικά πράγματα δεν είναι ό, τι καλύτερο για τη διασκέδασή σας”. Τα λόγια είναι από το ημιτελές βιβλίο “Ο Χλωμός Βασιλιάς” του αυτόχειρα αμερικανού συγγραφέα Ντέιβιντ Φόστερ Γουάλας. “Η συμφωνία TTIP” γράφει ο βρετανικός Guardian, “ίσως ακούγεται βαρετή, αλλά θα μπορούσε να επηρεάσει τα πάντα, από το εισόδημα, μέχρι το φαγητό που τρώτε και το εθνικό Σύστημα Υγείας”.

της Μάχης Μαργαρίτη

Έχει ενδιαφέρον να δούμε ποιοι συζητούν για τη διαμόρφωση αυτής της συμφωνίας. Τον Ιούλιο του 2014, η οργάνωση Φίλοι της Γης-Ευρώπη αναφέρει ότι η γενική διεύθυνση εμπορίου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής είχε 154 συναντήσεις για το θέμα της TTIP σε ένα οκτάμηνο. Οι 113 ήταν με ομάδες λόμπι της βιομηχανίας, και μόλις 19 με κοινωνικές ομάδες.

Έναν χρόνο μετά, η βρετανική εφημερίδα Independent γράφει ότι σε διάστημα δύο χρόνων, από το 2012 ως το 2014, η ίδια γενική διεύθυνση είχε 528 συναντήσεις, ποσοστό  88%, με επιχειρηματικές ομάδες λόμπι, και μόλις 53, ποσοστό 9% με συνδικάτα και μη κυβερνητικές οργανώσεις.

Όταν ανέλαβε επίτροπος Εμπορίου η Σεσίλια Μάλμστρομ τον Νοέμβριο του 2014, υποσχέθηκε “νέα αρχή” στις συζητήσεις για την TTIP. “Υψηλή προτεραιότητα” χαρακτήρισε την ανάμιξη της κοινωνίας των πολιτών. Τι συνέβη τους επόμενους έξι μήνες; 121 ιδιωτικές συναντήσεις για τη συμφωνία. Το 83% με ομάδες λόμπι από τον χώρο των επιχειρήσεων, και μόλις 17% με ομάδες για την προάσπιση του δημόσιου συμφέροντος.

Και έτσι φτάνουμε στο ζήτημα που προκαλεί τις μεγαλύτερες αντιδράσεις. Ποιος θα υπερασπίζεται το δημόσιο συμφέρον, αν εφαρμοστεί μηχανισμός επίλυσης διαφορών μεταξύ κράτους και επενδυτών.

Ρωτάμε τον Κώστα Φωτεινάκη, πρόεδρο της οργάνωσης Φίλοι της Φύσης και συντονιστή της πρωτοβουλίας STOP TTIP CETA, και τον Ορέστη Κολοκούρη, μέλος της πρωτοβουλίας.

-Τι είναι ο Μηχανισμός Επίλυσης Διαφορών μεταξύ κράτους και επενδυτή;

Ορέστης Κολοκούρης: Το ISDS; Η αλήθεια είναι τώρα κάνουν μια τροποποίηση, ένα κουκούλωμα αυτού. Ουσιαστικά, είναι ένα δικαστήριο το οποίο υπερέχει των εθνικών δικαστηρίων για το ζήτημα διαφορών μεταξύ επενδυτή και εθνικού κράτους. Αυτό σημαίνει πολύ απλά ότι αν κάποιος επενδυτής, για παράδειγμα αν αποφασίσει η Γερμανία να σταματήσει σε μια δεκαετία, εικοσαετία, τα πυρηνικά, θα πρέπει να αποζημιώσει την αντίστοιχη εταιρία, ή μπορεί (η εταιρία) να προσφύγει σε αυτό τον φορέα και να απαιτήσει αποζημιώσεις με τους δικούς της κανόνες και όχι με τους κανόνες που νομοθετεί (η χώρα) για περιβαλλοντικούς όρους, για εργασιακά δικαιώματα, για το δίκαιο που υπάρχει. Τώρα εδώ (στην Ευρωπαϊκή Ένωση) αναφέραμε ότι στη ζωοτροφία υπάρχουν οδηγίες για τους χοίρους, για τις όρνιθες, οδηγίες που βάζουν κάποιους κανόνες ποιότητας του προϊόντος, αλλά και ποιότητας διαβίωσης των ίδιων των πουλερικών. Αυτός ο μηχανισμός πλέον υπερέχει όλων αυτών.

-Δηλαδή αυτά τα δικαστήρια όπου θα μπορεί να προσφύγει μια εταιρία, με βάση ποιο δίκαιο θα αποφαίνονται;

Κώστας Φωτεινάκης: Θα φτιαχτεί ένα ξεχωριστό που θα υπηρετεί αυτή τη συμφωνία. Η εθνική νομοθεσία δε θα ισχύει πια.

-Λέτε, όμως, ούτε η κοινοτική.

Κ.Φ. Ούτε η κοινοτική. Θα υπηρετεί τη συμφωνία. Θα είναι ενδεχομένως και εκτός έθνους, εκτός κράτους. Να το σημειώσουμε, όμως, επειδή το θέμα αυτό, δηλαδή, το δικαστήριο για την επίλυση διαφορών επενδυτή και κράτους, δημιουργεί  τα σοβαρότερα προβλήματα, τις σοβαρότερες αντιδράσεις, ακόμη και σε ανθρώπους, κόμματα και ομάδες που δεν είναι καταρχάς αντίθετοι με τη συμφωνία, έχει δρομολογηθεί να αλλάξει ο τίτλος του, αυτό έγινε στις 16 Σεπτεμβρίου.

-Να αλλάξει ο τίτλος μόνο, ή και το περιεχόμενο;

Κ.Φ. Ο τίτλος, η ουσία θα παραμείνει. Τουλάχιστον αυτές είναι οι πληροφορίες που έχουμε σήμερα. Αυτό ανακοινώθηκε στις 16 Σεπτεμβρίου. Για το θέμα αυτό οι γερμανοί και αυστριακοί σοσιαλδημοκράτες είναι αντίθετοι, και δεν είναι τυχαίο ότι στις 8 Ιουλίου που  συζητήθηκε το θέμα στο ευρωκοινοβούλιο, αν, δηλαδή, συνεχιστούν ή όχι οι διαπραγματεύσεις για την TTIP, το ένα τρίτο των σοσιαλδημοκρατών καταψήφισε. Τέτοια θέματα για να καμφθούν αντιδράσεις, θα έχουμε κι άλλα.

Στις 8 Ιουλίου, οι ευρωβουλευτές υπερψήφισαν την εισήγηση του ευρωκοινοβουλίου στην Κομισιόν για τη συνέχιση των διαπραγματεύσεων για την TTIP, με 436 ψήφους υπέρ, 241 κατά και 32 αποχές. Η ψηφοφορία έφερε στο φως διαφωνίες μέσα σε κόμματα. Πράσινοι και Ενωμένη Αριστερά ψήφισαν κατά, με αυτούς, όμως, ενώθηκαν και βουλευτές του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος, καθώς και των Σοσιαλδημοκρατών.

-Πολλοί λένε ότι αν εφαρμοστεί ο μηχανισμός επίλυσης διαφορών μεταξύ επενδυτών και κράτους, δε θα είναι πια σπάνιες οι υποθέσεις όπως αυτή της Philip Morris που μήνυσε την Ουρουγουάη επειδή έκανε πιο αυστηρή την αντικαπνιστική νομοθεσία της.

[blocktext align=”right”]Ζητούμε από τους Γιατρούς Χωρίς Σύνορα, την άποψη της οργάνωσης για τις πιθανές συνέπειες στα φάρμακα και τη δημόσια υγεία. Το σχόλιο τους αναφέρεται σε δύο συμφωνίες, την TPP και την TTIP. Οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα εκφράζουν την κατάπληξη και την αγωνία τους για το γεγονός ότι οι χώρες του Συμφώνου Συνεργασίας των Δύο Πλευρών του Ειρηνικού (TPP) ενέδωσαν στις απαιτήσεις της κυβέρνησης των ΗΠΑ και των πολυεθνικών φαρμακευτικών εταιρειών. Η συμφωνία αυτή θα οδηγήσει αναπόφευκτα σε αύξηση των τιμών των φαρμάκων για εκατομμύρια ανθρώπους μέσω της αδικαιολόγητης ενδυνάμωσης των μονοπωλίων και της παρεμπόδισης δημιουργίας συνθηκών ανταγωνισμού από τα γενόσημα φάρμακα που είναι κατά κανόνα φθηνότερα. Οι μεγάλοι χαμένοι του ΤΡΡ είναι οι ασθενείς και όλοι εκείνοι, όπως οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα, που τους προσφέρουν θεραπεία στις αναπτυσσόμενες χώρες… Οι αρνητικές επιπτώσεις του συμφώνου ΤΡΡ στη δημόσια υγεία θα είναι τεράστιες και αναμένεται να διαρκέσουν για πολλά χρόνια. Παράλληλα, οι συνέπειες αυτές δεν θα περιοριστούν στις 12 χώρες του ΤΡΡ. Όπως βλέπουμε η συμφωνία αυτή επεκτείνεται και στην Ευρώπη μέσω της TΤIP, ένα αντίστοιχο σύμφωνο μεταξύ της Ε.Ε. και των Η.Π.Α. Οι συνέπειες, λοιπόν, αναμένονται ακόμα πιο δυσμενείς για τον τομέα της Υγείας σε παγκόσμια κλίμακα, δημιουργώντας ένα επικίνδυνο προηγούμενο για χειρότερες μελλοντικές συμφωνίες, οι οποίες θα τοποθετούν σταθερά το κέρδος πάνω από τους ασθενείς. [/blocktext]Κ.Φ. Εκεί βασίζεται. Θα έχετε ακούσει ότι δεν είναι μόνο η TTIP, είναι και οι άλλες συμφωνίες. Το κοινό χαρακτηριστικό και των τριών συμφωνιών είναι το ISDS. Αυτό είναι το κοινό χαρακτηριστικό. Επιμέρους διαφορές μπορεί να υπάρχουν, όμως, είναι κοινό αυτό. Και τουλάχιστον στην κεντρική Ευρώπη προκαλεί σοβαρά προβλήματα, στον χώρο των σοσιαλδημοκρατών. Και για αυτό έχει εξαγγελθεί ότι θα αλλάξει η ονομασία. Όμως, οι πληροφορίες είναι ότι η ουσία θα παραμείνει η ίδια.

-Στη Βρετανία, υπάρχει ανησυχία στους επικριτές της συμφωνίας, ότι ιδιωτικές εταιρίες που έχουν αναλάβει τμήματα της λειτουργίας του δημόσιου συστήματος υγείας θα μπορούν να χρησιμοποιήσουν τη συμφωνία για να μηνύσουν τη βρετανική κυβέρνηση που θα επιχειρούσε για παράδειγμα να επιστρέψει στο δημόσιο κάποιες λειτουργίες του συστήματος υγείας. Αυτό πράγματι μπορεί να συμβεί με τη συμφωνία;

Κ.Φ. Ναι, μπορεί να συμβεί. Ακόμα, λέγεται, ότι αν αποδείξει μια ιδιωτική εταιρία, με τα δικά της δεδομένα, μια πολυεθνική, ότι οι υπηρεσίες που προσφέρει είναι οικονομικότερες από τις υπηρεσίες που προσφέρει ένα κράτος, θα μπορεί να διεκδικεί να τις αναλάβει αυτή η εταιρία.

-Δηλαδή, ακόμα κι αν θέλει μια κυβέρνηση να επιστρέψει στο δημόσιο υπηρεσίες που είχε παραχωρήσει σε ιδιώτες δε θα μπορεί να το κάνει, αν κερδίσει η πολυεθνική την υπόθεση στο δικαστήριο;

Κ.Φ. Όχι, θα σας φέρω ένα παράδειγμα ακραίο, θεωρητικό μεν, αλλά υπαρκτό. Έχουμε ορισμένα μέτρα λόγω των μνημονίων, του πρώτου, του δεύτερου και του τρίτου, που έχουν σχέση με τους μισθούς, τις συντάξεις, κτλ. Αν  τα πράγματα πάνε καλά στη χώρα μας, και μετά από δύο, τρία, πέντε χρόνια δοθεί η δυνατότητα  να γίνουν συλλογικές συμβάσεις και να υπογραφεί συλλογική σύμβαση με αύξηση, λέω εγώ, 15%, αυτό  μπορεί να θεωρηθεί ότι είναι ένα καινούριο στοιχείο για μια εταιρία που προγραμμάτιζε να κάνει μια παραγωγή, μια επένδυση, και να πει, ξέρετε κάτι, εγώ είχα προγραμματίσει με 0,2%, τώρα έχει πάει 15%, θίγονται τα συμφέροντά μου, θίγεται η κερδοφορία μου, θέλω να μου δώσετε το τάδε ποσό.

-Ως αποζημίωση και να φύγει, ή θα απαιτήσει και να παραμείνει;

Κ.Φ. Όχι, να παραμείνει. Όπως, επίσης, αν πάρει κάποια μέτρα για το περιβάλλον. Παράδειγμα, είναι ένα εργοστάσιο, αν η χώρα εκτιμήσει ότι πρέπει να πάρει κάποια μέτρα για την προστασία μιας περιοχής και του επιβάλλει κάποια επιπρόσθετα μέτρα, μπορεί να θεωρηθεί ότι θίγεται η κερδοφορία του, ότι του επιβάλλει δηλαδή νέους κανονισμούς, νέα μέτρα. Σε αυτή τη λογική, θα απαιτήσει αποζημίωση από αυτό το δικαστήριο.

Το νέο όνομα που εξαγγέλθηκε τον Σεπτέμβριο για αυτό το δικαστήριο είναι ICS, δηλαδή, Investment Court System. Η ομάδα Green/EFA στο ευρωκοινοβούλιο είναι μεταξύ αυτών που θεωρούν –και το εξηγούν– ότι οι τροποποιήσεις δε σηματοδοτούν το τέλος του ISDS.

Οι ανησυχίες και η κινητοποίηση

Οι δημόσιες υπηρεσίες, ειδικά το βρετανικό σύστημα υγείας, γράφει ο Independent, είναι στη γραμμή του πυρός. Από τους βασικούς στόχους της TTIP είναι να “ανοίξει” την ευρωπαϊκή υγεία, εκπαίδευση και υπηρεσίες νερού στις αμερικανικές εταιρίες. Αυτό θα μπορούσε να οδηγήσει σε ιδιωτικοποίηση του εθνικού συστήματος υγείας, σύμφωνα με την εφημερίδα.

Στον τομέα των προσωπικών δεδομένων, πολλοί ίσως θυμούνται την ACTA, τη συμφωνία που απορρίφθηκε με τεράστια πλειοψηφία από το ευρωκοινοβούλιο το 2012, μετά από μια ισχυρότατη δημόσια αντίσταση. Η συμφωνία είχε θεωρηθεί ότι θα μπορούσε να καταλήξει σε παρακολούθηση της διαδικτυακής δραστηριότητας των χρηστών. Σήμερα, υπάρχουν φόβοι ότι η TTIP θα επαναφέρει κεντρικά σημεία της ACTA.

Σε ό, τι αφορά τις θέσεις εργασίας, η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει παραδεχτεί, συνεχίζει η βρετανική εφημερίδα, ότι η TTIP θα “μεταφέρει” θέσεις εργασίας στις ΗΠΑ, όπου τα εργασιακά δικαιώματα είναι λιγότερα. Έχει μάλιστα συμβουλεύσει τα κράτη-μέλη της να αντλήσουν κονδύλια για τη στήριξη ανέργων από διαρθρωτικά ταμεία, για να αντιμετωπίσουν την αναμενόμενη ανεργία. Το παράδειγμα της συμφωνίας NAFTA μεταξύ ΗΠΑ-Καναδά-Μεξικού είναι χαρακτηριστικό. Εκατοντάδες χιλιάδες θέσεις εργασίας έλεγαν όσοι την προωθούσαν ότι θα φέρει, ένα εκατομμύριο δουλειές χάθηκαν σε 12 χρόνια.

Οι ανησυχίες αυτές έχουν κινητοποιήσει εκατομμύρια ανθρώπους στην Ευρώπη. Η εκστρατεία η οποία βρίσκεται σε εξέλιξη περιλαμβάνει και τη συγκέντρωση υπογραφών. Που αποδείχθηκαν πολύ περισσότερες από τον αρχικό στόχο.

Κ.Φ. Συγκεντρώθηκαν 3,2 εκατομμύρια υπογραφές σε όλες τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η καμπάνια ολοκληρώθηκε στις 7 Οκτωβρίου. Ο αρχικός στόχος ήταν να συγκεντρωθούν ένα εκατομμύριο υπογραφές συνολικά -για την Ελλάδα 15.000- γιατί έπρεπε να μαζευτούν αντίστοιχα με τον πληθυσμό συγκεκριμένες υπογραφές για να υπάρχει το αίτημα, να συζητηθεί στην Ε.Ε., και έπρεπε να υπάρχουν συγκεκριμένες υπογραφές από τα κράτη. Στην Ελλάδα δεν ξεκινήσαμε καλά, είχαμε πάει πριν από έναν μήνα στις 5.000, και σε τριάντα με σαράντα μέρες, οι 5.000 έγιναν 45.000, δηλαδή κάθε μέρα υπέγραφαν γύρω στους χίλιους ανθρώπους. Και το ποσοστό ξεπεράστηκε, έγινε 222%. Υπάρχουν χώρες της κεντρικής Ευρώπης όπως η Γερμανία, που έχουν πιάσει 600-700%.

-Σε ποιες χώρες υπάρχει μεγάλη κινητοποίηση;

Κ.Φ. Στη Γερμανία. Θα είδατε ότι έγινε μια συγκέντρωση 250.000, 150.000 λέει η αστυνομία. Στο δελτίο τύπου που βγάλαμε είπαμε ότι οι υπογραφές είναι σημαντικές, δεν πρέπει να τις υπερτιμούμε, όχι, όμως, να τις υποτιμούμε. Δεν είναι λίγο πράγμα 3,2 εκατομμύρια υπογραφές. Και είναι και κάτι άλλο σημαντικό. Είναι η συνεργασία ανθρώπων, φορέων στην Ευρώπη για ένα συγκεκριμένο θέμα. Είναι μεγάλη υπόθεση αυτό.

-Στην Ελλάδα γιατί θεωρείτε ότι αυξήθηκε το ποσοστό τον τελευταίο μήνα;

Κ.Φ. Στη χώρα μας τρέχουμε πάντα την τελευταία στιγμή. Έγινε, όμως, και μια μεγαλύτερη καμπάνια στο πλαίσιο των δράσεων 10-17 Οκτωβρίου. Συμμετείχε το Avaaz, η Greenpeace, έδωσαν μια μεγαλύτερη ώθηση και έτσι όλα μαζί συνέτειναν ώστε να αυξηθούν οι υπογραφές.

-Όταν ολοκληρωθούν οι διαπραγματεύσεις, το κείμενο θα έρθει στην ευρωβουλή και τα εθνικά κοινοβούλια;

Ο.Κ. Στην ευρωβουλή πιστεύω ότι θα έρθει. Το θέμα είναι να έρθει και στα εθνικά κοινοβούλια.

Κ.Φ. Αυτό είναι αίτημα.

Ο.Κ. Επίσης, έχει κατατεθεί και πάντα υπάρχει το αίτημα για δημοψήφισμα σύμφωνα με τις διαδικασίες της Ε.Ε., καθώς οι υπογραφές έχουν υπερκαλύψει το ένα εκατομμύριο.

-Οι υπογραφές που συγκεντρώθηκαν πού επιδόθηκαν;

Κ.Φ. Στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Και μάλιστα το πρώτο εκατομμύριο από τα 3,2 -γιατί λέμε ότι οι έλληνες έχουμε χιούμορ, μάλλον δεν έχουμε, το έχουμε χάσει-  το δώσανε στα γενέθλια του Γιούνκερ.

Στις 15, 16 και 17 Οκτωβρίου πραγματοποιούνται συγκεντρώσεις στις Βρυξέλλες, στις οποίες συμμετέχουν πολίτες από όλη την Ευρώπη.

Το ελληνικό τμήμα της πρωτοβουλίας STOP TTIP CETA με επιστολή του σε όλους τους βουλευτές και ευρωβουλευτές (με εξαίρεση τους βουλευτές της Χρυσής Αυγής), τους καλεί να καταψηφίσουν τις συμφωνίες, αν έρθουν προς ψήφιση στη βουλή.

Σχετικές ειδήσεις: Η συμφωνία με το δύσκολο όνομα που θα μπορούσε να αφορά -κυριολεκτικά- τα πάντα: TTIP, μέρος πρώτο

Πηγές: Independent, The Parliament Magazine, IP Watch, Guardian, ttip2015.eu, Friends of the Earth Europe
φωτό: πρωτοβουλία STOP TTIP CETA, ΑΠΕ/ΜΠΕ