Αλήθειες και ψέματα για τις συντάξεις

Του Γιώργου Χ. Παπαγεωργίου

Όποιος συρρικνώνει τη συζήτηση για το ασφαλιστικό σε ένα δίλημμα για το αν πρέπει ή αν μπορούν να γίνουν περικοπές ή όχι στις συντάξεις, παραπλανά, είτε από σφάλμα είτε σκοπίμως.

Το πρόβλημα είναι ότι τις τελευταίες δεκαετίες κάθε δημόσια συζήτηση και αντιπαράθεση για το ασφαλιστικό έγινε στη βάση του συγκεκριμένου παραπλανητικού διλήμματος, όπου από τη μια υπήρχαν τα δικαιώματα των συνταξιούχων και από την άλλη η πολιτική των περικοπών.

Σε ένα τέτοιο πλαίσιο η τάση των προοδευτικών πολιτικών δυνάμεων είναι να αντιδρούν στη μείωση των καταβαλλόμενων συντάξεων, διότι αποτελούν εισόδημα το οποίο μάλιστα έχει προκαταβάλει ο αποδέκτης, μέσω των εισφορών που πλήρωνε όσο εργαζόταν. Επιπλέον, η εκάστοτε αντιπολίτευση βρίσκει ευκαιρία να κριτικάρει την κυβέρνηση για αντιλαϊκά και δυσάρεστα μέτρα.

Η παραπλάνηση, όμως, προκύπτει από το γεγονός ότι όσο δεν υπάρχει εγγυημένη πηγή χρηματοδότησης των συντάξεων στο μέλλον, η υπεράσπιση των σημερινών συντάξεων γίνεται με κόστος για τις επόμενες γενεές.

Η απόφαση να μην παρέμβεις και να μην κόψεις συντάξεις σήμερα αποτελεί μια πολύ σημαντική παρέμβαση, διότι στην ουσία αποφασίζεις να κόψεις κάποιες συντάξεις στο μέλλον. Εκτός, βέβαια, εάν βρεις ένα τρόπο να διασφαλίσεις τη χρηματοδότηση του συστήματος στο μέλλον.

Είναι σαφές επομένως, ότι η συζήτηση για το ασφαλιστικό δεν αφορά μόνο τους συνταξιούχους και τα εισοδήματά τους, αλλά το σύνολο των εργαζομένων και της κοινωνίας, όλες τις δυνάμεις της οικονομίας.

Το αδιαμφισβήτητο γεγονός είναι ότι όλα τα ασφαλιστικά συστήματα στην Ευρώπη θα βρεθούν στο μέλλον σε κρίση. Ασφαλώς στην Ελλάδα υπάρχουν ιδιαίτερα προβλήματα, όπως η κακοδιαχείριση, η κατασπατάληση ή ακόμα και «καταλήστευση» ασφαλιστικών αποθεμάτων και η ανορθολογική και άδικη κατανομή των βαρών σε σχέση με τις απολαβές. Όμως και χωρίς αυτά τα προβλήματα, το ασφαλιστικό σύστημα θα βρισκόταν αργά ή γρήγορα σε κρίση όπως και εκείνα των άλλων χωρών.

Η δυσάρεστη αυτή προοπτική οφείλεται στη γήρανση του πληθυσμού, αλλά και σε μια αντιδραστική, νεοφιλελεύθερη πολιτική στροφή που εξελίσσεται τα τελευταία χρόνια η οποία επιταχύνθηκε λόγω της κρίσης και οδηγεί την Ευρωπαϊκή Ένωση προς το αμερικανικό μοντέλο, με σταδιακή κατάργηση του κράτους πρόνοιας, των ασφαλιστικών και εργασιακών δικαιωμάτων και μείωση των εισοδημάτων.

Από το σημερινό αναδιανεμητικο σύστημα, όπου κάθε γενιά πληρώνει τις συντάξεις των «γονέων» της και περιμένει να πληρώσουν τις δικές της τα «παιδιά» της, μεταβαίνουμε σε ένα κεφαλαιοποιητικό σύστημα, όπου κάθε εργαζόμενος «χτίζει» μια σύνταξη ανάλογα με το κεφάλαιο που συσσωρεύει/αποταμιεύει στη διάρκεια του εργασιακού βίου του.

Σε ένα τέτοιο πλαίσιο η πιο αδικημένη γενιά είναι αυτή που θα βγει στη σύνταξη τα επόμενα χρόνια, διότι έχει ήδη πληρώσει τις συντάξεις της προηγούμενης, αλλά δεν έχει σχηματίσει απόθεμα για τις δικές της.

Η πορεία αυτή αποτελεί ασφαλώς κοινωνική και πολιτική οπισθοδρόμηση στην Ευρώπη και είναι σαφές ότι η ουσιαστική πολιτική μάχη τα επόμενα χρόνια θα δοθεί στο πλαίσιο της Ε.Ε. και των θεσμών της, οι οποίοι, δυστυχώς, ελέγχονται σήμερα από έναν συνασπισμό των υπερσυντηρητικών πολιτικών δυνάμεων με τη χρηματοπιστωτική βιομηχανία.

Ταυτόχρονα είναι ανάγκη να γίνει ουσιαστική και εκτεταμένη συζήτηση για το ασφαλιστικό σύστημα στην Ελλάδα, η οποία θα πρέπει να συνυπολογίσει τις σημερινές αλλά και τις μελλοντικές ανάγκες, σε συνάρτηση με την ευρύτερη αναδιοργάνωση της οικονομίας και με γνώμονα την κοινωνικά δίκαιη κατανομή των βαρών.

Ουδείς μπορεί να εγγυηθεί συντάξεις εάν δεν απαντήσει στα προβλήματα αυτά και οι λύσεις δεν είναι ούτε απλές ούτε ανώδυνες.

Γι’ αυτό και το ασφαλιστικό είναι κατ΄ εξοχήν το ζήτημα που υπερβαίνει τον ορίζοντα μιας κυβέρνησης και απαιτεί ευρύτερες συνεννοήσεις των πολιτικών, των κοινωνικών και των οικονομικών δυνάμεων.