Δύο «κρας τεστ» για τον προϋπολογισμό και την κυβέρνηση

Του Γιώργου Χ. Παπαγεωργίου

Σε μια εικόνα με μεγάλο συμβολισμό, η κατάθεση του νέου προϋπολογισμού συνέπεσε με την συζήτηση για το ελληνικό ζήτημα στο Eurogroup και με τις προγραμματικές δηλώσεις της κυβέρνησης.

Είναι δύσκολο να ξεχωρίσουμε ποιο ζήτημα είναι καθοριστικό, καθώς τα τρία αυτά μέτωπα είναι αλληλένδετα και δείχνουν τα ρίσκα που υπάρχουν το επόμενο διάστημα για τη χώρα. Οι δύσκολοι οικονομικοί στόχοι που καταγράφονται στον προϋπολογισμό θα πρέπει να καλυφθούν ενώ η ευρωζώνη θα πιέζει για υλοποίηση των δεσμεύσεων και η οικονομική πίεση στην κοινωνία θα μεταφράζεται σε πολιτική ένταση η οποία θα εκδηλώνεται και στο κοινοβούλιο.

Ο πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας περιέγραψε ένα σχέδιο το οποίο βασίζεται σε πρώτη φάση στη σταθεροποίηση της οικονομίας μέσα από την ταχεία εφαρμογή των δεσμεύσεων έναντι των δανειστών και την ανακεφαλαίωση των τραπεζών, έτσι ώστε να ανοίξει ο δρόμος για την ελάφρυνση του χρέους.

Ο σχεδιασμός αυτός βασίζεται στην πρόβλεψη ότι η σταθεροποίηση και η καλή συνεργασία με την ευρωζώνη θα δημιουργήσουν θετικές προσδοκίες για την ελληνική οικονομία και με τον τρόπο αυτό θα κινητοποιηθούν επενδύσεις από το εξωτερικό οι οποίες θα στηρίξουν την ανάκαμψη.

Δεν πρόκειται, όμως, για ένα στόχο εύκολο, δεδομένου ότι οι επενδύσεις δεν είναι μόνο θέμα «κλίματος» και εμπιστοσύνης που έτσι κι αλλιώς θα αργήσουν να βελτιωθούν, αλλά και πραγματικών δεδομένων.

Θα πρέπει ο δρόμος να ανοίξει με δημόσιο χρήμα, πράγμα που σημαίνει ότι χρειάζεται η καλύτερη δυνατή αξιοποίηση των διαθέσιμων ευρωπαϊκών κονδυλίων, έστω κι αν πρόκειται για ελάχιστα ποσά σε σχέση με τις ανάγκες που υπάρχουν.

Είναι απαραίτητη επίσης η λειτουργία εναλλακτικών θεσμών χρηματοδότησης, όπως η αναπτυξιακή τράπεζα ή σχήματα παροχής εγγυήσεων από το Δημόσιο για επενδύσεις σε στρατηγικούς τομείς.

Και τούτο διότι είναι βέβαιο ότι οι εμπορικές τράπεζες θα περάσουν ένα σημαντικό χρονικό διάστημα «εσωστρέφειας» μέχρι να εξυγιάνουν τους ισολογισμούς τους, ενώ ακόμα και υπό κανονικές συνθήκες τα πιστωτικά ιδρύματα κινούνται συντηρητικά και αποφεύγουν τις επενδύσεις σε τομείς με ρίσκο, όπως κατ΄εξοχήν είναι εκείνοι που σχετίζονται με την καινοτομία και την λεγόμενη «οικονομία της γνώσης» τους οποίους χρειάζεται η Ελλάδα.

Το «κλειδί», επίσης, είναι οι θεσμικές αλλαγές που θα οδηγήσουν σε ένα σύγχρονο δημόσιο τομέα ο οποίος θα είναι «φιλικός» προς τις επενδύσεις και την ανάπτυξη και θα λειτουργήσει επιτελικά για την υλοποίηση ενός στρατηγικού σχεδίου παραγωγικής ανασυγκρότησης.

Οι στόχοι αυτοί είναι ιδιαίτερα φιλόδοξοι, διότι συνδέονται με μεταρρυθμίσεις που θα έπρεπε να είχαν γίνει τα τελευταία 30 χρόνια και είναι αρκετά δύσκολο να υλοποιηθούν εν μέσω της κοινωνικής δυσπραγίας και του υφεσιακού περιβάλλοντος το οποίο προβλέπεται ότι θα διατηρηθεί τουλάχιστον για τους επόμενους 12 μήνες.

Γιαυτό και είναι σημαντικό κατά πόσον η κυβέρνηση θα καταφέρει να υλοποιήσει τη δέσμευσή της για αναδιανομή των βαρών προστατεύοντας τα πιο αδύναμα κοινωνικά στρώματα.

Η δυσκολία είναι ότι η πίεση για έσοδα και περιορισμό των δαπανών είναι τεράστια, ενώ έχουν προ πολλού εξαντληθεί οι δυνατότητες των αποκαλουμένων και «υποζυγίων», δηλαδή των μισθωτών και συνταξιούχων που σηκώνουν τα μεγαλύτερα βάρη του προϋπολογισμού.

Ένα ζήτημα, λοιπόν είναι πού θα μπει ο «πήχης» της προστασίας, διότι είναι αντικειμενικά δύσκολο να εξαιρεθεί ένας μεγάλο ποσοστό «μεσαίων» νοικοκυριών τα οποία επιβαρύνονται συστηματικά και θα κληθούν και πάλι να πληρώσουν το λογαριασμό.
Οι «πλούσιοι» και οι «έχοντες» είναι ελάχιστοι εάν πιστέψουμε τις φορολογικές δηλώσεις αφού είναι δεδομένο ότι ένας σημαντικός αριθμός πολιτών εισπράττουν αφορολόγητο χρήμα, αλλά δηλώνουν ελάχιστα και εμφανίζονται ως πένητες με βάση τα επίσημα στοιχεία.

Δεδομένου ότι το κριτήριο για την κατανομή των βαρών είναι ακριβώς η εικονική πραγματικότητα των δηλώσεων, αυτό σημαίνει ότι ένας μεγάλος αριθμός νοικοκυριών θα ευνοηθούν αδίκως αλλά και ότι, αντιστρόφως, όσοι δεν μπορούν να ξεφύγουν θα πληρώσουν και πάλι τη νύφη.