Η κατανάλωση σαλεπιού “απειλεί” τις ορχιδέες σε Ελλάδα και Τουρκία

Πόσοι από εμάς γνωρίζουμε ότι το σαλέπι, το ζεστό και μυρωδάτο αυτό ρόφημα, γνωστό για τις ευεργετικές ιδιότητές του, αφού λειτουργεί ως αποσυμφορητικό του αναπνευστικού και ανακουφίζει από τον επίμονο βήχα, θωρακίζοντας το ανοσοποιητικό σύστημα, προέρχεται από τις ορχιδέες;

Το σαλέπι, ιδιαίτερα δημοφιλές στην Ανατολή, κυρίως στην Πόλη, αλλά και στη Βόρεια Ελλάδα, φτιάχνεται από τη σκόνη της αποξηραμένης ρίζας της ορχιδέας, η οποία είναι γνωστή στον λαό μας ως σερνικοβότανο, και χρησιμοποιείται σήμερα για την παρασκευή γλυκών (π.χ. στο παγωτό καϊμάκι) ή γίνεται ρόφημα.

Η Ελλάδα και η Τουρκία φιλοξενούν συνολικά σχεδόν 400 διαφορετικά είδη ορχιδέας, αρκετά από αυτά κοινά, μεγάλο όμως μέρος του πληθυσμού αγνοεί την ύπαρξή τους. Πολλά από τα είδη αυτά εμφανίζονται μόνο στην ανατολική Μεσόγειο και είναι ενδημικά των δύο χωρών, με περιορισμένη εμφάνιση και μικρούς πληθυσμούς. Σήμερα, οι άγριες ορχιδέες και στις δύο χώρες αντιμετωπίζουν σημαντικές απειλές από παράγοντες όπως η καταστροφή των βιοτόπων τους και η παράνομη συλλογή για την παρασκευή σαλεπιού.

Για την παρασκευή ενός κιλού σκόνης σαλεπιού απαιτούνται 1.000-4.000 βολβοί άγριων ορχιδεών. Για την ετήσια κατανάλωση σαλεπιού στην Τουρκία, που ανέρχεται σε 45 τόνους, καταστρέφονται κάθε χρόνο περίπου 45-180 εκατομμύρια φυτά.

“Παρά το γεγονός ότι από το 1974 έχει απαγορευτεί η εμπορία βολβών, ακόμη συνεχίζουν να εισάγουν σαλέπι σε μορφή σκόνης πολλές αραβικές χώρες, η Γερμανία, η Ελβετία, η Αυστραλία, η Βουλγαρία η Ρωσία και το Αζερμπαϊτζάν. Ως τώρα στην Ελλάδα η παραγωγή σαλεπιού ήταν τοπική και περιορισμένη, τα τελευταία όμως χρόνια αυξάνεται, καθώς προβάλλεται πλέον ως παραδοσιακό προϊόν, προσθέτοντας μια ακόμα απειλή για τις άγριες ορχιδέες” αναφέρουν χαρακτηριστικά οι υπεύθυνοι της Ελληνικής Εταιρίας Προστασίας της Φύσης.

Με σκοπό την προστασία των άγριων ορχιδεών μέσω της ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης του κοινού, πραγματοποιήθηκε τον Μάρτιο του 2016, στην Αττάλεια της Τουρκίας, η εναρκτήρια συνάντηση του έργου ICON, στην οποία συμμετείχαν στελέχη της ΕΕΠΦ, που είναι εταίρος στο έργο.

Στο πλαίσιο αυτό, έγινε επίσκεψη στις εγκαταστάσεις του Τμήματος Βιολογίας του Πανεπιστημίου Akdeniz της Αττάλειας, ενώ υπήρξε συνάντηση με τον αντιπρύτανη κ. Beykan Cizel. Στη συνέχεια, οι συμμετέχοντες επισκέφτηκαν περιοχές στην παραλιακή περιοχή ανατολικά της Αττάλειας, νότια της Οροσειράς του Ταύρου. Με τη βοήθεια του Gökhan Deniz, βοτανικού από το Πανεπιστήμιο της Αττάλειας, εντόπισαν ορχιδέες της νότιας Τουρκίας, μεταξύ τους και το σπάνιο ενδημικό είδος της περιοχής Ophrys climacis. Κατά την επίσκεψη, σε αρκετές θέσεις που οι βοτανολόγοι της περιοχής γνώριζαν ότι υπήρχαν καλοί πληθυσμοί ορχιδεών δεν βρέθηκαν φυτά, αλλά μόνο ίχνη συλλογής των βολβών τους, κάτι που δείχνει την ένταση και έκταση του προβλήματος της παράνομης συλλογής για το σαλέπι.

Στελέχη της ομάδας του έργου επισκέφτηκαν, επίσης, τις εγκαταστάσεις της EXPO 2016, η οποία οργανώνεται στην Αττάλεια από τις 23 Απριλίου έως και τις 30 Οκτωβρίου 2016. Το θέμα της έκθεσης είναι «Παιδιά και Λουλούδια» και αναμένεται να την επισκεφτούν περισσότεροι από 8 εκατομμύρια επισκέπτες. Οι διοργανωτές συμφώνησαν να εκπροσωπηθεί το έργο στην έκθεση με δράσεις που θα αφορούν ευαισθητοποίηση και ενημέρωση των επισκεπτών και ιδιαίτερα των παιδιών σχετικά με την προστασία των άγριων ορχιδεών.

• Το έργο ICON συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση στο πλαίσιο του προγράμματος Διάλογος της Κοινωνίας των Πολιτών μεταξύ Ευρώπης και Τουρκίας (Civil Society Dialogue between Europe and Turkey) και υλοποιείται από το υπουργείο Ευρωπαϊκών Υποθέσεων της Τουρκίας. Συντονίστρια είναι η γερμανική μη κυβερνητική οργάνωση Sails-For-Science Foundation και σε αυτό συμμετέχουν επίσης, εκτός της Ελληνικής Εταιρίας Προστασίας της Φύσης, και η μη κυβερνητική οργάνωση Association for the Conservation of Antalya Orchids and Biodiversity από την Αττάλεια της Τουρκίας. Επίσης συνεργάζονται οι φορείς IUCN Orchid Specialist Group (Ελβετία), Royal Botanic Gardens, Kew (Μεγάλη Βρετανία) και Smithsonian Environmental Research Centre (ΗΠΑ).