Με κεντρικό θέμα την ανάκτηση της χαμένης αξιοπιστίας της δημοσιογραφίας στον δημόσιο λόγο, πραγματοποιήθηκε στη Θεσσαλονίκη το Διεθνές συνέδριο #AMIRetreat2018 με τίτλο «Media, Polis, Agora – Journalism & Communication in the Digital Era» («Μέσα, Πόλις, Αγορά – Δημοσιογραφία & Επικοινωνία στην Ψηφιακή Εποχή»), από τις 27 έως τις 29 Σεπτεμβρίου 2018.
Ρεπορτάζ: Δάφνη Σκαλιώνη
Το Advanced Media Institute, το Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα Σπουδών «Επικοινωνία και Νέα Δημοσιογραφία» του Ανοικτού Πανεπιστημίου Κύπρου (ΑΠΚΥ), το Εργαστήριο Σπουδών και Εφαρμοσμένων Ερευνών (Laboratoire d’ Études et de Recherches Appliquées en Sciences Sociales) του Université Toulouse III – Paul Sabatier και η Γενική Γραμματεία Ενημέρωσης & Επικοινωνίας της Ελληνικής Δημοκρατίας ένωσαν τις δυνάμεις τους και προσκάλεσαν ερευνητές και επαγγελματίες από όλον τον κόσμο σε μία διεπιστημονική συνάντηση για τη διάδραση της πολιτικής (Πόλις), της δημοσιογραφίας και επικοινωνίας (Μέσα) και της δημόσιας σφαίρας (Αγορά).
«Η καρδιά της συζήτησης για το μέλλον των ΜΜΕ και του δημοσίου διαλόγου στην ψηφιακή εποχή χτυπάει στο AMIRetreat, το οποίο κάθε χρόνο γίνεται και πλουσιότερο», δήλωσε ο υφυπουργός Ψηφιακής Πολιτικής, Τηλεπικοινωνιών και Ενημέρωσης Λευτέρης Κρέτσος.
Ήταν πράγματι ένα πολύ πλούσιο πρόγραμμα: Τρεις ημέρες γεμάτες συζητήσεις και προβληματισμούς, τρία πάνελ επαγγελματιών του χώρου, τρεις κεντρικές ομιλήτριες από τον ακαδημαϊκό χώρο και από τον χώρο της μάχιμης δημοσιογραφίας και τρεις αίθουσες με δεκάδες παράλληλες εισηγήσεις…
Την πρώτη ημέρα το πάνελ των επαγγελματιών του χώρου έθεσε το πλαίσιο της συζήτησης, μιλώντας για την κατάσταση των ΜΜΕ σήμερα. Οι Αντώνης Παπαγιαννίδης, Αυγουστίνος Ζενάκος, Μαρινίκη Αλεβιζοπούλου, Γιώργος Τούλας, Μιχάλης Παναγιωτάκης, Γιάννης Μανδαλίδης και Κώστας Περήφανος ανέδειξαν μια αίσθηση έντονης κρίσης, με ασφυκτικές συνθήκες, πίεση, δαιμονικούς ρυθμούς και ανασφάλεια ως κυρίαρχα πρότυπα στο μηντιακό τοπίο. «Ο δημοσιογράφος κινδυνεύει να γίνει εξελικτικά ανθεκτικό είδος, σαν τις κατσαρίδες» σχολιάστηκε χαρακτηριστικά.
Το δεύτερο πάνελ, απαρτιζόμενο από ανθρώπους που επιχειρούν να βρουν διεξόδους και λύσεις προκειμένου να επιβιώσουν στο χώρο της δημοσιογραφίας, επιβεβαίωσε την αίσθηση ανθεκτικότητας και επιμονής των δημοσιογράφων. «Ποιώντας την ανάγκη καινοτομία», όπως χαρακτηριστικά είπε ο Άρης Χατζηστεφάνου, οι δημιουργοί καινοτόμων πρακτικών –συγκεκριμένα οι Αντωνία Φωτοπούλου (blod.gr), Ελένη Παγκαλιά, Νίκος Γιακουμέλος, Ελένη Μαυρούλη (Το Περιοδικό), Μαρία Άννα Τανάγια (publiSHIT magazine), Δημήτρης Ξενάκης, Αρελίνα Μεράκου (Inside Story), Γιώργος Καυκαλιάς (Digital Tree), Άρης Χατζηστεφάνου (Infowar – Moviementa) και Νίκος Αγγελίδης (ΕΡΤ World) παρουσίασαν στο κοινό τα εγχειρήματα και το όραμά τους.
Ένα κανονιστικό πλαίσιο αρχών για το μέλλον της δημοσιογραφίας επιχείρησαν να ορίσουν οι συμμετέχοντες στο τρίτο πάνελ. Ο Περιφερειακός Συμπαραστάτης του Πολίτη και της Επιχείρησης της Περιφέρειας Αττικής, Βασίλης Σωτηρόπουλος, ο δημοσιογράφος και ακαδημαϊκός Λεωνίδας Βατικιώτης, ο δημοσιογράφος Γιώργος Λακόπουλος και ο πολιτικός επιστήμονας Λευτέρης Κουσούλης κατέθεσαν τη δική τους οπτική για τον επαναπροσδιορισμό της δημοσιογραφίας.
Στους τρόπους με τους οποίους θα καταφέρουμε να πολιτικοποιήσουμε εκ νέου τη δημοσιογραφία, να ασχολείται δηλαδή με θέματα που αφορούν τους ανθρώπους και τα διακυβεύματα της κοινωνικής μας ζωής και όχι με όσα της επιβάλλονται από τα πάνω, αναφέρθηκε η Ευγενία Σιαπέρα, αναπληρώτρια διευθύντρια του Institute for Future Media and Journalism του Πανεπιστημίου του Δουβλίνου.
Την εξαιρετική της έρευνα σχετικά με τους πυλωρούς του διαδικτύου, τις στρατιές πενιχρά αμειβόμενων εργατών που έχουν επωμιστεί την παρακολούθηση και αφαίρεση ανεπιθύμητου περιεχομένου από τον κυβερνοχώρο, εις βάρος της ψυχικής και σωματικής τους υγείας, παρουσίασε η Sarah T. Roberts, επίκουρη καθηγήτρια στο Department of Information Studies του UCLA.
Η δημοσιογράφος και εκτελεστική παραγωγός του The Real News Network Sharmini Peries, υπέρμαχος της ανεξάρτητης δημοσιογραφίας, επέστησε την προσοχή μας στην ανάγκη να πέσουν οι δημοσιογραφικοί προβολείς με μεγαλύτερη ένταση σε αυτό που χαρακτήρισε ως την μεγαλύτερη κρίση που αντιμετωπίζει η ανθρωπότητα: «1800 επιστήμονες σε όλον τον κόσμο φωνάζουν ότι η κλιματική αλλαγή οδηγεί την ανθρωπότητα ολοταχώς προς την καταστροφή, αλλά δεν μπορούν να τραβήξουν την προσοχή μας. Τα οικονομικά συμφέροντα, η απληστία των πολυεθνικών και ο καπιταλισμός δεν το επιτρέπουν. Οφείλουμε ως δημοσιογράφοι να παρέχουμε ηγεσία και διαύγεια, κάνοντας πολύ καλά τη δουλειά μας. Και θα βγούμε νικητές!»
Για «ξέσκισμα» της εμπειρίας της δημοσιογραφίας από τους όρους της άσκησης της, έκανε λόγο ο δημοσιογράφος και μέλος Δ.Σ. του Advanced Media Institute, Αντώνης Παπαγιαννίδης, προσθέτωντας όμως μία θετική νότα: «Το συνέδριο ανέδειξε την ελπιδοφόρο προσπάθεια δημοσιογράφων να αντισταθούν και να συνεχίσουν να λειτουργούν, αναζητώντας δημιουργικές διεξόδους άσκησης της δημοσιογραφίας».
Μεταξύ των εναλλακτικών τρόπων προσπορισμού που προτάθηκαν από τους εισηγητές είναι το συνδρομητικό μοντέλο, η χρηματοδότηση από ιδρύματα, ένα πληθοποριστικό μοντέλο συμμετοχής του χρήστη στην παραγωγή και διανομή περιεχομένου, ενώ πληθαίνουν τα αυτοδιαχειριζόμενα εγχειρήματα που βασίζονται σε ίδιους πόρους, δίνοντας ιδίως διέξοδο στην ανάγκη άσκησης του λειτουργήματος της δημοσιογραφίας, παραβλέποντας την ικανοποίηση πρωτευουσών αναγκών επιβίωσης.
Ο Αχιλλεύς Κ. Αιμιλιανίδης, Μέλος Δ.Σ. Advanced Media Institute, επιχείρησε να συνοψίσει τα όσα συζητήθηκαν στις τριήμερες εργασίες του συνεδρίου. «Ρύθμιση ή αυτορρύθμιση; Επάγγελμα ή λειτούργημα; Υπάρχει σύνδεση της Ακαδημίας με την πρακτική δημοσιογραφία; Ποια είναι τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά δημοσιογράφου; Πώς έχει μεταβάλλει το διαδίκτυο τον ρόλο αναγνώστη, δημοσιογράφου, ιδιοκτήτη μέσου και διαφημιστή;» Πρόσθεσε όμως με τη σειρά του και έναν νέο προβληματισμό: «Για να πάμε προς το μέλλον πρέπει να αλλάξουμε πλήρως την οπτική μας. Η τεχνολογία σε όλες της τις εκφάνσεις πρέπει να μπει στη συζήτηση για να βρούμε τα χαρακτηριστικά που θα καταστήσουν τον άνθρωπο απαραίτητο στην εποχή της τεχνητής νοημοσύνης. Υπάρχει λόγος οι δημοσιογράφοι να είναι άνθρωποι; Αν ο δημοσιογράφος είναι κάποιος που απλώς διασταυρώνει πηγές, ίσως ένα ρομποτικό σύστημα τεχνητής νοημοσύνης, θα μπορεί να κάνει καλύτερα τη διασταύρωση μέσω αλγορίθμων και συνεπώς να παράγει δημοσιογραφία. Αν θέλουμε να επιβιώσουμε, πρέπει να βρούμε άλλο χαρακτηριστικό του επαγγέλματος του δημοσιογράφου, που να τον καθιστά απαραίτητο.»
Τις τέσσερεις βασικές προβληματικές του συνεδρίου συνόψισε ο Νίκος Σμυρναίος, Μέλος του Επιστημονικού Συμβουλίου Advanced Media Institute: «Η υλική υποστήριξη παραγωγής πολιτισμικών αγαθών, εν προκειμένω της δημοσιογραφίας. Η απονομιμοποίηση των δημοσιογράφων, το έλλειμμα εμπιστοσύνης. Η τεχνολογική ετερονομία, δηλαδή το πώς οι κυρίαρχοι παίκτες των ψηφιακών τεχνολογιών επιβάλλουν θέματα, μεθόδους δουλειάς, επιλογές ατζέντας. Και τέλος η θρυμματοποίηση της δημόσιας σφαίρας, που αποτελείται κυρίως από παράλληλους μονολόγους.»
«Οδεύουμε προς την ολική αποδιάρθρωση του προηγούμενου καθεστώτος», δήλωσε η καθηγήτρια του ΑΠΘ, Σοφία Καϊτατζή-Γουίτλοκ. «Η δημοσιογραφία πέθανε. Η πολιτική τρελάθηκε από την απώλεια εξουσίας. Δεν μπορούμε να περιμένουμε από κυβερνητικές πολιτικές σωτηρία στα ΜΜΕ. Υπάρχει απόλυτη απομάκρυνση των δημοσιογράφων από τους πολίτες, ένα είδος περιφρόνησης των πολιτών… Θα πρέπει να ανασυγκροτηθούν οι κοινότητες, να τα βρουν οι διάφορες ομάδες μεταξύ τους με ένα νέο κοινωνικό συμβόλαιο για τα κοινά. Να υπάρξει επικοινωνιακή αγωγή για τις νέες κοινωνικές σχέσεις με τα νέα μέσα».
«Πίστη μας είναι ότι όσο και να αλλάζει η τεχνολογία, η δημοσιογραφία παραμένει αναλλοίωτη. Όσο υπάρχουν πολίτες και κοινωνικά σύνολα με ανάγκη ενημέρωσης για να παίρνουν δημοκρατικά αποφάσεις, η δημοσιογραφία έχει ρόλο», δήλωσε κατά το κλείσιμο των εργασιών του συνεδρίου η Πρόεδρος του Advanced Media Institute και υπεύθυνη του Μεταπτυχιακού Προγράμματος Σπουδών «Επικοινωνία και Νέα Δημοσιογραφία» του ΑΠΚΥ, Σοφία Ιορδανίδου. «Δυσκολευόμαστε λίγο να συναντηθούμε οι δυο κόσμοι, γι’ αυτό και επιχειρήσαμε σε αυτό το συνέδριο να δημιουργήσουμε γέφυρες ανάμεσα στον ακαδημαϊκό χώρο και τον κόσμο της εφαρμοσμένης δημοσιογραφίας».
Οι κοινοί τόποι και στόχοι στους οποίους κατέληξε το συνέδριο αποτυπώθηκαν σε ένα ενιαίο κείμενο, με τίτλο Για μια ποιοτική δημοσιογραφία στην εποχή των Μέσων κοινωνικής δικτύωσης, με την ελπίδα να αποτελέσει βάση για μια νέα μεγάλη, γόνιμη συζήτηση που θα αφορά τα Μέσα της εποχής και τη λειτουργία των δημοσιογράφων, χωρίς παρωπίδες και ευχολόγια. Το “μανιφέστο” του συνεδρίου, το οποίο συνέταξε η επιστημονική Επιτροπή του AMIRetreat2018 καταλήγει σε συγκεκριμένες προτάσεις για να αλλάξει η υπάρχουσα κατάσταση.
Οι έξι προτάσεις για το μέλλον
• Ιδιαίτερα σημαντικό να προχωρήσει ο «Γραμματισμός στα Μέσα» ή media literacy. Δηλαδή η ενίσχυση της κριτικής ικανότητας – ήδη από το σχολείο – όσων έρχονται σε επαφή με την ενημέρωση. Μόνος τρόπος να αποκρουσθεί η εισβολή των fake news στη δημόσια ζωή.
• Οι όροι απασχόλησης των σημερινών δημοσιογράφων, με τις χαμηλές αμοιβές κι ακόμη περισσότερο την υπερεντατικοποίηση της απασχόλησης, δεν προσκρούουν απλώς στην εργασιακή νομοθεσία. Δημιουργώντας αλλοτρίωση, καταστρέφουν το ίδιο το «προϊόν» των Μέσων. Συνδυασμός νομικής και συλλογικής πίεσης στις επιχειρήσεις Μέσων Ενημέρωσης, μπορεί να οδηγήσει στη συνειδητοποίηση της ζημιάς που προκαλείται.
• Όλο και μεγαλύτερο μέρος της παραγόμενης σήμερα αξίας καταλήγει στους «μεγάλους του Διαδικτύου». Το πρόβλημα είναι παγκόσμιο, όμως μόνον αν ένα μέρος αυτής της αξίας – μέσω φορολόγησης ή άλλης αντίστοιχης διαδικασίας – ανακατευθυνθεί στην ενίσχυση της ποιότητας, θα υπάρξει αντίστοιχο «αύριο» στη δημοσιογραφική παραγωγή.
• Η συνεχής τεχνολογική μεταβολή υποχρεώνει σε συνεχή βελτίωση της κατάρτισης όλων των δραστηριοποιούμενων στον χώρο των media. Οι επιχειρήσεις Μέσων Ενημέρωσης οφείλουν να επωμισθούν το κόστος αυτής της συνεχούς προσαρμογής.
• Η αναζήτηση, από μεμονωμένους δημοσιογράφους ή μικρές ομάδες, πρότυπων μορφών δραστηριοποίησης αξίζει να ενισχύεται. Είτε με πόρους από κοινωφελή ιδρύματα ή/και κονδύλια καινοτομίας, είτε με μορφές crowdfunding, είτε σε λογική crowdsourcing (δηλαδή είτε με συλλογή πόρων από το κοινό, είτε με από κοινού οργανωμένη δραστηριοποίηση ενδιαφερομένων).
• Η συνεργασία της ακαδημαϊκής έρευνας με τον εργασιακό χώρο των δημοσιογράφων μπορεί να δημιουργήσει χρήσιμες συνέργειες. Η ενίσχυση πλατφορμών συγκέντρωσης και κωδικοποίησης υλικού, «ανοιχτού» προς αξιοποίηση, θα συμβάλει στην ποιότητα.
• Η καθιέρωση στο εσωτερικό των – μεγάλων τουλάχιστον – Μέσων Ενημέρωσης ενός θεσμού «Συνηγόρου του Μέσου», που θα λειτουργούσε κυρίως υπέρ του αναγνώστη, θα ήταν σημαντική κίνηση σεβασμού στις αρχές της δεοντολογίας (διασταύρωση των ειδήσεων, παράθεση αντίθετης γνώμης κλπ.)
Στο ακόλουθο βίντεο μπορείτε να δείτε το σχετικό ρεπορτάζ της ΕΡΤ3.
[iframe_youtube width=”900″ height=”507″ src=”https://www.youtube.com/embed/4ERn22L7qF0″ frameborder=”0″ allow=”autoplay; encrypted-media” allowfullscreen>]Κάνε like στη σελίδα μας στο Facebook
Ακολούθησε μας στο Twitter
Κάνε εγγραφή στο κανάλι μας στο Youtube
– Αναφέρεται ως πηγή το ertnews.gr στο σημείο όπου γίνεται η αναφορά.
– Στο τέλος του άρθρου ως Πηγή
– Σε ένα από τα δύο σημεία να υπάρχει ενεργός σύνδεσμος