“Ελληνική γλώσσα, πολιτισμός και ΜΜΕ”: γράφει η Νικολέττα Τσιτσανούδη-Μαλλίδη

ΕΝΑΣ ΣΥΛΛΟΓΙΚΟΣ ΤΟΜΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ
Επιμέλεια: Μαρία Σφυρόερα

Ελληνική γλώσσα, πολιτισμός και ΜΜΕ. Από την Αρχαιοελληνική Γραμματεία έως σήμερα

Ο τόμος αυτός αποτελεί γέννημα των δύο Θερινών Πανεπιστημίων «Ελληνική Γλώσσα, πολιτισμός και ΜΜΕ» που σχεδιάσαμε και οργανώσαμε στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, με τα θεμελιώδη «συστατικά» της διά βίου μάθησης και της διαρκούς επιμόρφωσης. Η επιτυχία αυτών των ακαδημαϊκών δράσεων όπως καταγράφηκε στα κείμενα των φοιτητών και ερευνητών που τις παρακολούθησαν, στις εγκωμιαστικές αναφορές του Κέντρου Ελληνικής Γλώσσας, αλλά και στα πολυάριθμα δημοσιεύματα του ελληνικού και ξένου Τύπου, λειτούργησαν ως η μεγαλύτερη ενθάρρυνση για να συνεχίσουμε. Το πρόγραμμα υποστηρίχθηκε από διακεκριμένους ελληνικούς και διεθνείς φορείς και ιδρύματα, όπως το Κέντρο Ελληνικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Harvard, που αγκάλιασε το εγχείρημα με την υψηλή τεχνογνωσία και ακαδημαϊκότητά του. Σημαντικοί υποστηρικτές υπήρξαν επίσης το Γραφείο Ελλάδος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η Ένωση Ευρωπαίων Δημοσιογράφων, η Ορθόδοξος Ακαδημία Κρήτης και βεβαίως το Παιδαγωγικό Τμήμα Νηπιαγωγών.

Εστίασή μας η καλλιέργεια και διάδοση της ελληνικής γλώσσας και η ανάδειξη νεωτερικών ζητημάτων αιχμής, όπως η σχέση της αρχαιοελληνικής γραμματείας με τη δημοσιογραφία, η έννοια της εξουσίας και της χειραγώγησης στα κλασικά κείμενα, η μνημονιακή γλώσσα στα σύγχρονα ΜΜΕ. Πιστεύουμε ότι ανοίγονται δρόμοι για περαιτέρω ερευνητική και ακαδημαϊκή ενασχόληση, στο πλαίσιο μιας μεγάλης δημόσιας συζήτησης, η οποία εγκαινιάστηκε από ένα ακριτικό Πανεπιστήμιο, το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, το οποίο ταξίδεψε τις ιδέες του από την Ήπειρο στη νησιωτική Ελλάδα, αποδεικνύοντας ακόμη μια φορά την υπεραστική και διεθνή ακτινοβολία του.

Η παρούσα συλλογική έκδοση είναι προϊόν μιας συνεργατικής δουλειάς που διήρκεσε δύο χρόνια και κινήθηκε εντός και εκτός των ελληνικών συνόρων. Ο αρχικός μας στόχος, τον οποίο προσπαθήσαμε να υπηρετήσουμε μέχρι τέλους, σχετιζόταν με την ανάδειξη μιας σειράς επίκαιρων και νεωτερικών επιστημονικών θεμάτων που επικεντρώνονται στη σύνδεση της ελληνικής γλώσσας και του ελληνικού πολιτισμού με τα σύγχρονα μέσα μαζικής ενημέρωσης και επικοινωνίας, λαμβάνοντας πάντοτε υπόψη τη σύγχρονη εκπαιδευτική γλωσσική πραγματικότητα. Πρόκειται για μια διαρκή πρόκληση, η διαπραγμάτευση και υπηρέτηση της οποίας απαιτεί κόπο και αδιάλειπτο αγώνα, θεωρούμε όμως ότι αυτός ο αγώνας ειδικά σήμερα δεν μπορεί παρά να δίνεται με μαχητικότητα και επιστημονική τεκμηρίωση. Άλλωστε, η διάδοση, η προστασία και η διάσωση της ελληνικής γλώσσας στην εποχή της ψηφιακής τεχνολογίας και της ιμπεριαλιστικής κυριαρχίας της εικόνας αποτελούν πρωτεύοντες σκοπούς όχι μόνον για τους γλωσσολόγους και τους νεοελληνιστές αλλά και κάθε ομιλητή της γλώσσας αυτής, είτε ως μητρικής είτε ως δεύτερης.

Ο τόμος, τον οποίο επιμελήθηκε καλλιτεχνικά ο «μάγος» της τυπογραφίας και της αισθητικής, Γιάννης Μαμάης, των εκδόσεων Gutenberg, χωρίζεται σε δύο Μέρη. Το Πρώτο Μέρος τιτλοφορείται «Η ελληνική γλώσσα στη σύγχρονη εκπαιδευτική γλωσσική πραγματικότητα» και περιλαμβάνει δύο Ενότητες. Στην Ενότητα Α΄ με τίτλο «Η διδασκαλία και οι χρήσεις της ελληνικής γλώσσας σε σύγχρονα (δια/πολυπολιτισμικά) περιβάλλοντα» ενσωματώνονται άρθρα καθηγητών της Γλώσσας και της διδακτικής της στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Πραγματεύεται θέματα που δίδουν έμφαση στη δια/πολυπολιτισμική αφύπνιση, καθώς αποτελεί βασική συνιστώσα για την προώθηση της επικοινωνίας και την αποδοχή της ετερότητας που καθορίζει το σύγχρονο περιβάλλον της γλωσσικής διδασκαλίας. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει το αφιέρωμα στο πανόραμα της διδασκαλίας των Ελληνικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο του Ρίο ντε Ζανέιρο της Βραζιλίας, που επιμελήθηκαν δύο εκλεκτές βραζιλιάνες νεοελληνίστριες.
Στην Ενότητα Β΄, η οποία τιτλοφορείται «Η τυποποίηση της ελληνικής γλώσσας ως διαδικασία καθορισμού της πρότυπης γλώσσας», διερευνώνται τα κριτήρια τυποποίησης της σύγχρονης νέας ελληνικής γλώσσας μέσω μελέτης των οδηγών και των λεξικών ορθής γλωσσικής χρήσης και ανάλυσης συγκεκριμένων προτάσεών τους και αναλύσεων δεδομένων γλωσσικών φαινομένων.

«Η Ελληνική γλώσσα στη δημόσια σφαίρα της “μιντιακής” πραγματικότητας» είναι ο τίτλος του Δεύτερου Μέρους του παρόντος τόμου, το οποίο επίσης χωρίζεται σε δύο Ενότητες. Η Ενότητα Γ΄, «Ελληνική γλώσσα και επικοινωνία: Από τον Όμηρο έως τη σύγχρονη εποχή της κυριαρχίας των ΜΜΕ και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης», ξεκινά με μια σημαντική μελέτη για την επικοινωνία και την ελευθερία της έκφρασης στον Όμηρο.

Η τέταρτη και τελευταία Ενότητα με τίτλο «Ελληνική γλώσσα, εξουσία και οικονομική κρίση – Απεικονίσεις στα Μέσα Μαζικής Επικοινωνίας και Ενημέρωσης» προσφέρει μια συγχρονική ανάλυση του ρόλου των ΜΜΕ αναφορικά με τις αναπαραστάσεις της οικονομικής ύφεσης και της μνημονιακής πραγματικότητας στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Ξεκινά με την παρουσίαση των εννοιολογικών εργαλείων του Max Weber, τα οποία είναι πολύ χρήσιμα για την εξήγηση των διαφορετικών τρόπων με τους οποίους εμφανίζεται η νομιμότητα στον κόσμο. Είναι επίσης πολύ χρήσιμα για την εξήγηση των τρόπων με τους οποίους μια μορφή οδηγεί σε μια άλλη: Πώς το χάρισμα οδηγεί στην πειθαρχία, αλλά και πώς η σύγχρονη απογοήτευση επιζητεί την εμφάνιση νέων χαρισματικών ηγετών. Η ανάλυση των τύπων νόμιμης κυριαρχίας από τον Max Weber, καθώς και η θεωρία του εξορθολογισμού, είναι εξαιρετικά σημαντική για την κατανόηση των σύγχρονων κοινωνικών φαινομένων.

Ακολούθως, και αξιοποιώντας τα εργαλεία της κριτικής ανάλυσης της μεταφοράς, μελετώνται οι εννοιολογικές μεταφορές που αναδύονται στον δημόσιο λόγο περί λιτότητας στην Ελλάδα. Ακολουθούν εργασίες οι οποίες αναλαμβάνουν την πρόκληση της ενασχόλησης με τη γλωσσική μελέτη των πτυχών της οικονομικής κρίσης και της μνημονιακής πραγματικότητας στην Ελλάδα. Οι συνέπειες αυτών των μνημονίων έχουν σταδιακά αρχίσει να μελετώνται σε ελληνικό και διεθνές επίπεδο σε ενδο-γλωσσικό και δια-γλωσσικό επίπεδο. Ζωηρό ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι γλωσσικές χρήσεις οι οποίες επιλέγονται τόσο ως προς την επιβολή των σκληρών οικονομικών μέτρων από τις κυβερνήσεις και τα διάφορα χρηματοπιστωτικά συστήματα εξουσίας, όσο και ως προς την κατασκευή της συναίνεσης και της αποδοχής των μέτρων αυτών από την κοινωνία και ιδιαίτερα τα χαμηλά και μικρομεσαία κοινωνικοοικονομικά στρώματα. Ακολουθεί μια εξαιρετικώς ενδιαφέρουσα μελέτη για τον αντίλογο των πλατειών και τον λόγο των MME στην Ελλάδα της κρίσης, το οποίο και συγκρίνει τη γλωσσική κατασκευή του κινήματος των πλατειών από τους ίδιους τους διαδηλωτές, με την αναπαράστασή του στα κείμενα παραδοσιακών μέσων ενημέρωσης κατά τη διάρκεια των διαδηλώσεων και μετά το κίνημα των πλατειών. Επίσης, με δεδομένο ότι τα προεκλογικά σποτ αποτελούν μια διακεκριμένη και δημοφιλή μορφή πολιτικού λόγου που ισορροπεί ανάμεσα στις ιδεολογίες των κομμάτων και τη ρητορική πειθώ της διαφήμισης, εξετάζονται από τη σκοπιά της γνωσιακής θεωρίας οι εννοιακές και οπτικές μεταφορές που περιλαμβάνονται σε ένα αντιπροσωπευτικό δείγμα προεκλογικών σποτ των εθνικών εκλογών του Ιανουαρίου 2015 ως μηχανισμό εκλαΐκευσης του πολιτικού στοχασμού. Ο τόμος απολήγει με μια διάθεση για διεπιστημονικές προσεγγίσεις, που αποτυπώνεται στη συμπερίληψη ενός άρθρου με θέμα τη γλώσσα ως εργαλείο υπερνίκησης του φόβου, στο πλαίσιο της σύγχρονης πραγματικότητας.

Εν κατακλείδι, πρόκειται για έναν συλλογικό τόμο ο οποίος εκτιμάται ότι μπορεί να προσφέρει σημαντικές γνώσεις για τις λειτουργίες της γλώσσας και τη διασύνδεσή της με τη σύγχρονη εποχή και πραγματικότητα (εκπαιδευτική και μιντιακή), αλλά και να εισφέρει σε ιδέες για νέες επιστημονικές έρευνες και εμπλουτισμό των υπαρχουσών, σε μια εποχή που δονείται από καινούργια δεδομένα και διαρκείς προκλήσεις. Κινείται στην κατεύθυνση της σύνδεσης των ΜΜΕ με το σχολείο, με βάση την πεποίθηση ότι ακόμη και εάν η εκπαίδευση και ο κόσμος των μέσων ενημέρωσης και του διαδικτύου μπορεί να αντιμετωπίζονται συχνά ως παράλληλα σύμπαντα ή συστήματα, εν τούτοις η αδιάλειπτη αναζήτηση καλών πρακτικών αξιοποίησης από την πλευρά του κάθε χώρου των συγκριτικών πλεονεκτημάτων του άλλου δεν παύει να θεωρείται σκόπιμη και αναγκαία.

Νικολέττα Τσιτσανούδη-Μαλλίδη
(καθηγήτρια γλωσσσολογίας, επιμελήτρια του βιβλίου)

“Ελληνική γλώσσα, πολιτισμός και ΜΜΕ”: γράφει η Νικολέττα Τσιτσανούδη-ΜαλλίδηΟ συλλογικός τόμος Ελληνική Γλώσσα, πολιτισμός και ΜΜΕ. Από την αρχαιοελληνική γραμματεία έως σήμερα κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Gutenberg (σελ.: 471, τιμή: 25,00 €).

Τα κείμενα γράφουν οι: Κώστας Ντίνας, Ελένη Γρίβα, Ναπολέων Μήτσης, Σμαράγδα Παπαδοπούλου, Fernanda Lemos de Lima, Luciana Povoa de Almeida Silva, Αθανάσιος Μιχάλης, Γεώργιος Δ. Καψάλης, Ιωάννης Πετρόπουλος, Ιωάννης Στεφανίδης, Χαράλαμπος Στεργιούλης, Νικόλας Πρεβελάκης, Ζωή Γαβριηλίδου, Νικολέττα Τσιτσανούδη-Μαλλίδη, Διονύσης Γούτσος, Περικλής Πολίτης, Κωνσταντίνος Β. Ζορμπάς.

“Ελληνική γλώσσα, πολιτισμός και ΜΜΕ”: γράφει η Νικολέττα Τσιτσανούδη-ΜαλλίδηΗ Νικολέττα Τσιτσανούδη-Μαλλίδη είναι επίκουρη καθηγήτρια Γλωσσολογίας και Ελληνικής Γλώσσας στο Παιδαγωγικό Τμήμα Νηπιαγωγών του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, CHS – GR Fellow in Comparative Cultural Studies του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ (2014-15) και μέλος του Ελληνικού Τμήματος της Ένωσης Ευρωπαίων Δημοσιογράφων. Μέχρι σήμερα έχει διδάξει σε προπτυχιακό και μεταπτυχιακό επίπεδο στα Πανεπιστήμια Ιωαννίνων και Θεσσαλίας και στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. Βιβλία της χρησιμοποιούνται ως συγγράμματα σε πανεπιστημιακές σχολές. Πρόεδρος και εισηγήτρια σε διεθνή και ελληνικά συνέδρια, αν. εκδότρια διεθνούς αμερικανικού γλωσσολογικού περιοδικού και κριτής σε γλωσσολογικά περιοδικά. Μελέτες της δημοσιεύονται σε ελληνικά και διεθνή περιοδικά. Διετέλεσε ακαδημαϊκή υπεύθυνη προγραμμάτων εκμάθησης της ελληνικής γλώσσας στο Διεθνές Κέντρο Πολιτισμού «Σταύρος Νιάρχος». Είναι συγγραφέας και επιμελήτρια δεκατριών βιβλίων στην Ελλάδα και την Αμερική. Έλαβε το βραβείο «Διακεκριμένης Ερευνήτριας» και «Διακεκριμένης Κριτή» στην Αμερική για το έργο της από το ερευνητικό ίδρυμα Untested Ideas Research Center. Το 2015 εκλέχτηκε εκτελεστική πρόεδρος Διεθνών Ακαδημαϊκών Υποθέσεων (Executive President of International Academic Affairs) του Ευρωαμερικανικού Συμβουλίου Γυναικών (Euro – American Women’s Council, EAWC).
Διετέλεσε επισκέπτρια καθηγήτρια στο Harvard – Olympia Program του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ (Harvard Summer School, 2014) με ερευνητική υποτροφία. Είναι ακαδημαϊκή διευθύντρια του Θερινού Πανεπιστημίου, που διοργάνωσαν το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων με την υποστήριξη του Κέντρου Ελληνικών Σπουδών (Ελλάδος) του Χάρβαρντ, του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και της Αντιπροσωπείας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στην Ελλάδα, και επιστημονική υπεύθυνη του σεμιναριακού προγράμματος Γλώσσας που οργανώθηκε από το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων και την ΕΡΤ Δημόσια Ραδιοτηλεόραση. Ως δημοσιογράφος εργάστηκε σε αθηναϊκές εφημερίδες και περιφερειακά ΜΜΕ. Διετέλεσε υπεύθυνη Τύπου-Δημοσίων Σχέσεων τμήματος Αντιπροεδρίας στη Βουλή των Ελλήνων. Αρθρογραφεί περιστασιακά στον Τύπο της Αθήνας και της ομογένειας (Το Βήμα, Protagon.gr, Επίκαιρα, American-Greek News Agency κ.ά.).

Όλες οι Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο,  στο ertnews.gr
Διάβασε όλες τις ειδήσεις μας στο Google
Κάνε like στη σελίδα μας στο Facebook
Ακολούθησε μας στο Twitter
Κάνε εγγραφή στο κανάλι μας στο Youtube
Προσοχή! Επιτρέπεται η αναδημοσίευση των πληροφοριών του παραπάνω άρθρου (όχι αυτολεξεί) ή μέρους αυτών μόνο αν:
– Αναφέρεται ως πηγή το ertnews.gr στο σημείο όπου γίνεται η αναφορά.
– Στο τέλος του άρθρου ως Πηγή
– Σε ένα από τα δύο σημεία να υπάρχει ενεργός σύνδεσμος