“Φόντο από ώχρα”: γράφει ο Νίκος Μαρκέας

ΕΝΑΣ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ, ΕΝΑ ΒΙΒΛΙΟ
Επιμέλεια: Μαρία Σφυρόερα

Σε πρώτο ενικό:

Πολλές φορές αναρωτήθηκα ποια κίνητρα με ωθούν κάθε φορά να γράψω. Ίσως να είναι αλήθεια αυτό που λέει ο αφηγητής σ’ αυτό το βιβλίο, πως «ακόμα πιο δυνατό κι από το βουβό κύμα του ωκεανού είναι το κύμα των συναισθημάτων που συχνά μας κατακλύζει και βουβά κοχλάζει μέσα μας». Γιατί πόσο πιο ισχυρό κίνητρο υπάρχει απ’ το να θέλεις να καταγράψεις σκέψεις που ασφυκτιούν μέσα σου και αγωνίζονται να βγουν στην επιφάνεια, έντονα συναισθήματα, αναμνήσεις από συγκρούσεις με τον εαυτό σου και τους γύρω σου, τραγικές ανθρώπινες καταστάσεις που έπεσαν τυχαία στην αντίληψή σου και τάραξαν το εσωτερικό σου σύμπαν! Και τότε, αποδεικνύεται μάταιη κάθε προσπάθεια ν’ αντισταθείς στη λαχτάρα που σε καλεί να μοιραστείς με άλλους την απήχηση όσων σε τάραξαν. Αυτοί οι “άλλοι” είναι ο καθρέφτης που αντανακλά τις δυνάμεις σου, το δικό σου μέτρο στην υποβόσκουσα αμετροέπεια. Μπορεί να μη τους γνωρίζεις, ξέρεις όμως πολύ καλά ότι υπάρχουν, ζουν και αναπνέουν δίπλα σου, συχνά μες στην ανωνυμία. Ωστόσο,περιμένουν κι αυτοί, όπως κι εσύ, ν’ ανακαλύψουν μέσα στο κείμενο τον ίδιοτους τον εαυτό.

Κάποτε νόμιζα ότι μυθιστόρημα είναι η τέχνη της αφήγησης. Χανόμουν τότε στις αμέτρητες σελίδες και ταξίδευα νοερά κάτω από τις θάλασσες, στο κέντρο της γης, από τη γη στη σελήνη. Αργότερα, σαν διάβασα Αλέξανδρο Δουμά, άλλαξα γνώμη και είπα: “Μυθιστόρημα είναι μυθοπλασία και μόνο”. Στη συνέχεια, διαπίστωσα πως όλα γύρω μας είναι αλληγορία, κρυπτογραφικά σύμβολα που αναζητούν την αποκωδικοποίησή τους, μυστηριακές καταστάσεις που χρειάζονται μεταφυσικές ερμηνείες, παράδοξες και αλλόκοτες ιστορίες που βρίσκει κανείς στο υποσυνείδητο, καθώς επιδιώκουν να έρθουν στο φως στους ονειρικούς εφιάλτες μας.

Το Φόντο από ώχρα είναι ένα μυθιστόρημα ωρίμανσης, φιλοτεχνημένο σε γλώσσα περίτεχνη, αποθησαύρισμα πολύχρονων προσωπικών εμπειριών, πλούσιο σε εικόνες ολοζώντανες, εφάμιλλες με ζωγραφικούς πίνακες. Διατρέχει νοερά μία ολόκληρη σαρακονταετία σε διάφορα σημεία της γης. Περίοδος που σηματοδοτήθηκε από σημαντικές αλλαγές τόσο στην Ελλάδα όσο και σε ολόκληρο τον κόσμο. Οι αναφορές μου στα γεγονότα βοηθούν μεν στην εξέλιξη της πλοκής, αλλά ταυτόχρονα με διευκολύνουν να διατυπώσω απόψεις και να κάνω σχόλια για ευκαιρίες που χάθηκαν και για ελπίδες που διαψεύστηκαν παταγωδώς.

Πιστεύω ότι η ζωή βιώνεται ως μία διαδοχή εφήμερων καταστάσεων και αποτελεί ανεξάντλητη πηγή εμπνεύσεων για κάθε ανήσυχο πνεύμα που επιδιώκει διαρκώς να καταγράφει, ν’ αποκωδικοποιεί, να ερμηνεύει τα ανεξήγητα και να αποκαλύπτει την ουσία πίσω από τα φαινόμενα.

Κεντρικός ήρωας του μυθιστορήματος είναι ένας θαλασσοδαρμένος ναυτικός, πρώτος μηχανικός σε ποντοπόρα γκαζάδικα. Μέσα στις 360 σελίδες του βιβλίου, παρακολουθούμε καρέ-καρέ έως ποιο σημείο η αδιαλλαξία αυτού του ανθρώπου μπορεί να οδηγήσει σε τραγικές καταστάσεις. Εγκλωβισμένος σε παγιωμένες απόψεις για τη ζωή, αδυνατεί να ελέγξει τις αλλαγές που διαδραματίζονται γύρω του και να διαχειριστεί τις ίδιες του τις προκαταλήψεις. Ο άτεγκτος χαρακτήρας του και η ανυποχώρητη συμπεριφορά του ωθούν αναπόφευκτα τους δύο γιους του σε διαφορετικές προσωπικές επιλογές και αποκλίνουσες αντιλήψεις για τη ζωή. Στην εξέλιξη της πλοκής, βλέπουμε πώς οι εμμονές ενός ισχυρού χαρακτήρα προκαλούν τελικά την αυτοκαταστροφή του.

Το μυθιστόρημα ακολουθεί την τακτική της πρωτοπρόσωπης αφήγησης. Ο αφηγητής διευκολύνει κυριολεκτικά τη συγγραφή, αλλά λειτουργεί παράλληλα ως συνεκτικός κρίκος στην αλυσίδα των γεγονότων, παίζει μεσολαβητικό ρόλο εκεί που η πλοκή τον απαιτεί, μιμείται με τον αρτιότερο τρόπο τον Χορό της αρχαίας τραγωδίας, γιατί όπως σ’ αυτήν, έτσι κι αυτός, αναρωτιέται, προβληματίζεται, ο λόγος του απηχεί το κοινό αίσθημα και την κοινή λογική. Και δεν είναι τυχαίος! Μηχανικός και τούτος σε ποντοπόρα γκαζάδικα, ταξιδεύει ασταμάτητα, στοχάζεται, αναπολεί, ερωτεύεται, ζει αληθινά σ’ έναν κόσμο που μεταμορφώνεται διαρκώς.

Ο αφηγητής δεν έχει όνομα. Δεν το χρειάζεται άλλωστε. Είναι ένας τύπος αντιήρωα. Ένα όνομα θα σηματοδοτούσε υποχρεωτικά κάτι που δεν το έχει ανάγκη. Οι άλλοι χαρακτήρες του μύθου τον προσφωνούν με διάφορα επίθετα, όχι πάντοτε κολακευτικά: δόκιμε, άθλιε, κάθαρμα, προδότη!

Ως γιατρός, ακολουθώ με συνέπεια τη μακραίωνη παράδοση καταξιωμένων θεραπόντων της τέχνης του Ιπποκράτη που διέπρεψαν ισότιμα και στις τέχνες των Μουσών. Παραδείγματα έχουμε πολλά, τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό: Τσέχωφ, Κρόνιν, Καρκαβίτσας, Νιρβάνας, Αυγέρης, Αναγνωστάκης και αναρίθμητοι άλλοι. Ως πεζογράφος, δεν είμαι σε καμμιά περίπτωση προϊόν παρθενογένεσης. Το καθαρά προσωπικό ύφος, η αγωνία μου να ετεροβιώνω δυσπρόσιτους χαρακτήρες και να τους ζωντανεύω με ενάργεια και, πάνω απ’ όλα, η αφηγηματική προσπάθειανα περιγράψω πρόσωπα και καταστάσεις με ιδιαίτερη ευαισθησία, αποτελούν καρπό πολύχρονης θητείας στη μελέτη της κλασικής πεζογραφίας και της εγχώριας παραγωγής των λογοτεχνών της γόνιμης δεκαετίας του ΄30. Νιώθω πως μέσα στο αίμα μου κυκλοφορούν αυτούσιες οι επιρροές τους. Και αθέλητα πασχίζω να τους συναγωνιστώ και να τους ξεπεράσω.

Έτσι ίσως μπορεί να ερμηνευτεί ο διάχυτος ερωτικός αισθησιασμός στα κείμενά μου που ανατρέχει στον Μ. Καραγάτση, οι ενδοσκοπικές ψυχαναλυτικές εμβαθύνσεις που παραπέμπουν σε Ντοστογιέφσκι, ή οι σελίδες με αλληγορικό χαρακτήρα που έλκουν προφανώς την καταγωγή τους από τις αφηγήσεις του Έντγκαρ Άλλαν Πόε.

Νίκος Μαρκέας

Το μυθιστόρημα του Νίκου Μαρκέα Φόντο από ώχρα κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Βασδέκη (σελ. 360, τιμή: 16,00 €).

Απόσπασμα από το βιβλίο

     Όλα ήταν στην ίδια θέση που τα είχα αφήσει πριν μερικούς μήνες. Μόνο που το μισοτελειωμένο πορτρέτο έδειχνε να έχει προχωρήσει. Ο μαστρο-Διαμαντής κοίταξε να λύσει την απορία μου.
– Το προχώρησα, σχεδόν το τέλειωσα. Έλα να το δεις, να πεις τη γνώμη σου.
Σηκώθηκα γεμάτος περιέργεια. Τόλμησα να εκφέρω την γνώμη μου.
– Τα χρώματα φαίνονται ιδιαίτερα έντονα, οι φωτοσκιάσεις επίσης. Το πρόσωπο ανήκει στον Στέφανο, δεν χωρά καμιά αμφιβολία. Το ύφος του όμως δεν είναι λίγο σκυθρωπό, τσιφ;
– Τον έχεις δει να μουλαρώνει στις απόψεις του; Τον έχεις αντικρίσει όταν υψώνει τη μύτη, αυθαδιάζει και δε σηκώνει κουβέντα; Τότε θα δικαιολογούσες το σκυθρωπό ύφος του πίνακα. Εγώ θα έκρινα τον πίνακα με περισσότερη επιείκεια. Θα έλεγα ότι είναι πιο ρεαλιστικός απ’ όσο τον ήθελα εξ αρχής. Εν πάση περιπτώσει, αυτός είναι, είτε σ’ αρέσει είτε δε σ’ αρέσει, και του λείπει μονάχα κάτι, μα δεν ξέρω τι! Δες τον και πες μου.
Πρέπει να τον κοιτούσα σαν εκείνα τα απερίγραπτα μαραμπού στα τροπικά μέρη που κάποτε ταξίδευα, μ’ εκείνο το παροιμιώδες τους βλακώδες βλέμμα, γιατί βιάστηκε να με προλάβει πριν ξεστομίσω οποιαδήποτε άστοχη παρατήρηση.
– Του λείπει το κατάλληλο φόντο. Σκέφτομαι να το αφήσω έτσι, με το χρώμα του μουσαμά. Άλλες φορές, αλλάζω γνώμη και σκέφτομαι να ζωγραφίσω αχνά ένα τοπίο, ή μια μακρινή πόλη, όπως βλέπουμε στη Τζοκόντα. Αλλά εγώ -φοβάμαι- δεν είμαι Λεονάρντο ντα Βίντσι. Θα τα θαλασσώσω. Μια τελευταία σκέψη είναι ν’ αφήσω την ώχρα να κάνει τη δουλειά της. Ξέρεις, είναι το αγαπημένο μου χρώμα. Τίποτα δεν την παραβγαίνει. Έχει τη μοναδικότητα να συνδυάζει το φως με το σκοτάδι, να περιλαμβάνει μαζί δυνάμεις ολοκάθαρες και δυνάμεις σκοτεινές που αναζητούν να κλέψουν την ψυχή σου. Γι’ αυτό σου λέω, το φόντο από ώχρα ανταποκρίνεται σ’ όλα τα γούστα, ο καθένας μπορεί να βρει τον εαυτό του εκεί μέσα.

Τι είπαν και έγραψαν για το “Φόντο από ώχρα”

Το μυθιστόρημα δεν είναι κατασκεύασμα του αναγνωστηρίου, αλλά περιέχει ουσία πραγματικής ζωής! Μιλάει για ανθρώπους της διπλανής πόρτας, που ο συγγραφέας καταφέρνει να τους αναγάγει σε εμβληματικές φιγούρες της σύγχρονης ελληνικής κοινωνίας.

Ηλίας Γιαννικόπουλος
Δικηγόρος-συγγραφέας, Διδάκτωρ Πανεπιστημίου Εδιμβούργου

Στιγμές που δεν μπορούν να σηματοδοτηθούν με λόγια. Στιγμές ηθικού μεγαλείου και μεγαλοψυχίας. Στιγμές που επιβεβαιώνουν πόσο σημαντική για τη ζωή μας είναι η διδασκαλία της συγχώρεσης και της αγάπης!

Δημήτρης Ντουνιαδάκης
Ωτορινολαρυγγολόγος, Διευθυντής Νοσοκομείου Παίδων

Ξεχώρισα μέρη του κειμένου που ξεχειλίζουν από λυρισμό, και άλλα που κρύβουν ενδιαφέρουσες προσωποποιήσεις,δίνοντας μία ευχάριστη παιγνιώδη γεύση υπερβατικής ανθρωποκεντρικότητας.

Χάρης Κανδηλώρος
Ενδοκρινολόγος-συγγραφέας

Πρόσωπα, γεγονότα, εικόνες εναλλάσσονται. Ο λόγος εύληπτος, ρέει αβίαστα, ρεαλιστικός, λυρικός, ερωτικός, καταγγελτικός. Μας μιλάει ο συγγραφέας σαν να έχει υπάρξει ναυτικός, σαν να είναι ιστορικός, κοινωνιολόγος, σαν να είναι πρωταθλητής στο σκάκι, σαν να έχει κάνει μουσικές σπουδές. Πραγματεύεται θέμα διαχρονικό, το πιο όμορφο και ταυτόχρονα το πιο δύσκολο: τις ανθρώπινες σχέσεις, την επικοινωνία.

Γαρυφαλλιά Ραβαζούλα
Ποιήτρια-εικαστικός

Ο Νίκος Μαρκέας γεννήθηκε στον Πειραιά το 1952 και έλκει την καταγωγή του από τη Μεσσηνιακή Μάνη, αλλά και από τις χαμένες πατρίδες της Μικράς Ασίας. Σπούδασε στην Ιατρική σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών και απέκτησε την ειδικότητα του Χειρουργού Ορθοπεδικού, μετεκπαιδευόμενος παράλληλα στη Μικροχειρουργική του τραυματισμένου χεριού και στην Παιδοορθοπεδική, τόσο στην Ελλάδα όσο και στη Μεγάλη Βρετανία.

Από το 1989 φέρει τον τίτλο του διδάκτορα Ιατρικής του Πανεπιστημίου Αθηνών με βαθμό “άριστα”. Το επιστημονικό του έργο περιλαμβάνει αναρίθμητες διαλέξεις, εισηγήσεις σε στρογγυλά τραπέζια, ανακοινώσεις σε Ορθοπεδικά Συνέδρια και την οργάνωση Συμποσίων Παιδοορθοπεδικής. Το συγγραφικό του έργο αναφέρεται σε μονογραφίες και σε δεκάδες δημοσιεύσεων σε επιστημονικά περιοδικά, ελληνικά και ξένα, συμμετοχή στη συγγραφή επιστημονικών συγγραμμάτων της ειδικότητάς του και στη μετάφραση των κεφαλαίων για τα οστά και τις αρθρώσεις της 18ης έκδοσης του έγκυρου Αμερικανικού συγγράμματος “Pediatrics” του Nelson.

Είναι τακτικό μέλος επιστημονικών εταιρειών, συναφών με το γνωστικό του αντικείμενο. Σήμερα εργάζεται ως Διευθυντής στο Ορθοπεδικό Τμήμα του Νοσοκομείου Παίδων “Αγλαΐα Κυριακού”. Στο ενεργητικό του απαριθμούνται χιλιάδες χειρουργικών επεμβάσεων για την ανακούφιση του πόνου και τη διόρθωση συγγενών παραμορφώσεων σε μικρούς ασθενείς.

Η ενασχόλησή του με τον αθλητισμό, ως φίλαθλος και ως αθλητής, αποτελεί τρόπο ζωής. Είναι μέλος του Συλλόγου Δρομέων Υγείας Αθηνών και διετέλεσε για μία διετία γενικός γραμματέας και πρόεδρος για το έτος 2000. Στους Ολυμπιακούς Αγώνες της Αθήνας παρείχε ως εθελοντής τις ιατρικές του υπηρεσίες σε φιλάθλους και αθλητές στη διάρκεια των αγώνων στίβου. Ο ίδιος έχει τερματίσει τον αυθεντικό μαραθώνιο περισσότερες από δέκα φορές μέχρι σήμερα.

Ως τακτικός συνεργάτης της εφημερίδας “Η Κερκίδα του Στίβου” στο διάστημα 1993-2005, διατηρούσε τις στήλες “Ιατρική άποψη” και ”Επισημάνσεις”. Δικά του βιβλία είναι “Το Εγχειρίδιο του Δρομέα”, καρπός πολυετούς προσπάθειας, καθώς και ”Η απολογία ενός Δρομέα”. Αρθρογραφεί τακτικά στο περιοδικό RUNNER και παλιότερα συνεργαζόταν επί σειρά ετών με την εφημερίδα ΔΡΟΜΕΑΣ. Έργο του είναι επίσης η μονογραφία “Η μάχη της διφθόγγου στην Ορθοπαιδική”, όπου υποστηρίζει θέσεις για το ακανθώδες θέμα ονοματολογίας της ειδικότητάς του.

Τελευταία, τον έχει κερδίσει η λογοτεχνία και ο ίδιος αισθάνεται ανίατα παθιασμένος με αυτήν. Ξεκίνησε πειραματικά με διηγήματα που δημοσιεύτηκαν στο περιοδικό ΠΑΝΔΩΡΑ. Έχει γράψει δύο μυθιστορήματα: “Η συγγνώμη της σιωπής” και ”Φόντο από ώχρα”. Πραγματεύεται κυρίως το ζήτημα των ανθρώπινων σχέσεων, τις τραγικές διαπλοκές που συχνά αυτές συνεπάγονται και την τελική λύση που εξασφαλίζεται μέσω της ανιδιοτελούς αγάπης και της ειλικρινούς συγχώρεσης.