Γιάννης Ευσταθιάδης: “Μαύρο εκλεκτό”

ΕΝΑΣ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ, ΕΝΑ ΒΙΒΛΙΟ
Επιμέλεια: Μαρία Σφυρόερα

Το “Μαύρο εκλεκτό” είναι μια συλλογή δεκατεσσάρων διηγημάτων, με άξονες τον έρωτα, τη μοναξιά, το χρόνο και το θάνατο.
Είναι οικείοι άξονες για την πεζογραφία μου, αλλά πιστεύω πως εδώ εξερευνώ και άλλες εκδοχές αυτών των χαοτικών θεμάτων.
Αυτό που χαρακτηρίζει τα διηγήματα είναι, νομίζω, η ποικιλία στη φόρμα. Άλλοτε επιλέγω κλασικότροπη δομή («Η οδοντόβουρτσα», «Δείκτης προστασίας», «Rewind», «Ο βελονισμός»), σε άλλα παρεισφρέουν στοιχεία παραλόγου («Επ’ αμοιβή», «Μαύρο φόρεμα», «Συμβάν»), ενώ αλλού επιχειρώ το «σπάσιμο» της συμβατικής φόρμας με κινηματογραφικό, θα έλεγα, τρόπο («Σιωπηλός μάρτυς», «Eros»), αλλά με ιδιαίτερη μέριμνα ώστε να μη χάσει το κείμενο τη συναισθηματική του θερμοκρασία.

Στο βιβλίο περιέχεται και ένα αμιγώς αστυνομικό διήγημα («Η τρίλια του διαβόλου»), το οποίο όμως επιχειρεί να είναι αντισυμβατικό. Όπως λέει ο ήρωας-συγγραφέας και, εν προκειμένω, δολοφόνος: Όλα τα εγκλήματα γίνονται γύρω μας με τετριμμένα περίστροφα και κοινά κουζινομάχαιρα, ενώ οι αυτόχειρες της αγχόνης χρησιμοποιούν σχοινί ή δεμένα ρούχα. Εγώ προσπάθησα να δημιουργήσω ένα ποιητικό αίνιγμα μέσα στην πλήξη των λυμένων γρίφων τής καθημερινής ζωής.
Αυτό προσπάθησα κι εγώ ως συγγραφέας, αλλά –ευτυχώς– όχι ως δολοφόνος.

Ανέκαθεν πίστευα πως το διήγημα χρειάζεται μια δυνατή «έξοδο», και δεν εννοώ αναγκαστικά ένα καταληκτικό εύρημα, αλλά προσεκτική χρήση και κορύφωση σωστά επιλεγμένων λέξεων.
Στο Μαύρο εκλεκτό, πάντως, επιχείρησα σε τρία-τέσσερα διηγήματα και ένα εύρημα τελικής ανατροπής (το «Μαύρο φόρεμα» είναι το πιο χαρακτηριστικό).

Ποιες είναι οι πηγές έμπνευσης –αν και απεχθάνομαι τον όρο «έμπνευση»– στο συγκεκριμένο βιβλίο; Η παρατήρηση (για το ρεαλισμό), η επινόηση (για το παράλογο) και, βέβαια, το βίωμα (για την εύκρατη μνήμη).

Πορεύομαι με το μίνιμουμ των ηρώων: εγώ κι εσύ, εκείνος κι εκείνη, ο άλλος και εκείνος. Αυτός ο ολιγομελής κάθε φορά θίασος μου επιτρέπει να διαχειριστώ με πιο αποτελεσματικό τρόπο συναισθήματα, ύπουλες σκέψεις και συγκρούσεις.
Αρέσκομαι, επίσης, όχι μόνο στο να παρατηρώ ή να επινοώ, αλλά και στο να περιγράφω αναλυτικά και να εισδύω στις λεπτομέρειες ανθρώπων, χώρων και αντικειμένων.
Είπα «χώρων» και θέλω να διευκρινίσω πως τις περισσότερες φορές συγκεντρώνω τους ήρωές μου σε έναν περίκλειστο χώρο, λες και δεν θέλω αυτά που λέγονται να βγουν παραέξω, από σεβασμό ίσως στη μοναχικότητά τους.

Το 1981 εξέδωσα μια ποιητική συλλογή που είχε τίτλο Ποίηση δωματίου. Ενδεχομένως, 35 χρόνια αργότερα, θα μπορούσα να δώσω στα διηγήματά μου τον διευκρινιστικό χαρακτηρισμό «Πεζογραφία δωματίου».

Φαίνεται πως με ενδιαφέρει περισσότερο η περιπλάνηση στο χρόνο παρά στο χώρο. Αυτή η περιπλάνηση στο χρόνο είναι εμφανής σε δύο τουλάχιστον διηγήματα του βιβλίου. Πρώτον, στο «Μαύρο κουτί», όπου, σ’ ένα αεροπλάνο που πέφτει, καταγράφεται όλη η ζωή του πιλότου με θραύσματα λέξεων και εικόνων, σύμφωνα με την αναπόδεικτη –φευ!– θεωρία ότι την ώρα του θανάτου μας όλη η ζωή περνά από μπροστά μας, και, βέβαια, στο διήγημα «Μαύρο εκλεκτό», το οποίο αφηγείται επίσης τη ζωή του ήρωα, αλλά με αντίστροφη σειρά: από ώριμος άνδρας σε βρέφος, σαν ταινία που γυρίζει ανάποδα, εξ ου και στο εικαστικό τού εξωφύλλου υπάρχουν μαύρα καρέ ταινίας.
Το διήγημα αυτό το αγαπώ ιδιαιτέρως –δικαιούται και ο συγγραφέας να έχει τις προτιμήσεις του– και, κυρίως, αισθάνομαι ότι έχει την πληρέστερη υλοποίηση σε σχέση με την αρχική ιδέα.
Άρα, για μένα είναι εκλεκτό, έστω κι αν είναι μαύρο!

Γιάννης Ευσταθιάδης

Τα διηγήματα του Γιάννη Ευσταθιάδη με τον τίτλο Μαύρο εκλεκτό κυκλοφορούν από τις Εκδόσεις Μελάνι (σελ.: 112, τιμή: 13,00€).

Συνέντευξη του συγγραφέα στο Δεύτερο Πρόγραμμα μπορείτε να ακούσετε εδώ.

Ο ΓΙΑΝΝΗΣ ΕΥΣΤΑΘΙΑΔΗΣ γεννήθηκε στην Αθήνα το 1946. Έχει εκδώσει ποίηση, πεζά, μικρά δοκίμια για τη μουσική και, με το ψευδώνυμο Απίκιος, γαστρονομικά κείμενα. Το 2012 τιμήθηκε με το Κρατικό Βραβείο Διηγήματος, καθώς και με το Βραβείο Ουράνη της Ακαδημίας Αθηνών, για τα μουσικά και λογοτεχνικά του δοκίμια. Έχει εργαστεί για πολλά χρόνια ως μουσικός παραγωγός του Γ΄Προγράμματος.