ΜΙΑ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ, ΕΝΑ ΒΙΒΛΙΟ
Επιμέλεια: Μαρία Σφυρόερα
«Οι ελληνορωμαϊκές ρίζες της Ευρώπης μέσα από τον στοχασμό Ευρωπαίων μελετητών»:
Το μικρό αυτό βιβλίο είναι αφιερωμένο στους μεταπτυχιακούς φοιτητές μου στο Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών του Τμήματος Ιταλικής Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών. Όπως εξομολογούμαι στον πρόλογο, η λειτουργία αυτού του Προγράμματος για τις διαπολιτισμικές σχέσεις Ελλάδας – Ιταλίας από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα στην Ενωμένη Ευρώπη, ήταν το όνειρό μου, που έγινε πραγματικότητα όταν είχα αναλάβει την προεδρία αυτού του Τμήματος.
Από τα χρόνια των σπουδών μου κράτησα βαθιά μου τα λόγια του μεγάλου κλασικού φιλόλογου και διανοητή Gilbert Highet ότι θα άξιζε τον κόπο να γράψει κανείς μια καλή ιστορία της παιδείας από την άποψη του κλασικού περιεχομένου της για να τιμήσει τους σπουδαίους εκείνους δασκάλους, που με τη βοήθεια της ελληνορωμαϊκής λογοτεχνίας, δημιούργησαν λαμπρούς ποιητές και στοχαστές: Βολταίρο, Γκολντόνι, Έρασμο, Τζόις κ.ά. Είναι πράγματι εντυπωσιακό πόσοι Ευρωπαίοι μελετητές θαύμασαν τον πολιτισμό που δημιούργησαν οι δύο ιστορικοί λαοί, ο ελληνικός και ο ρωμαϊκός. Σκέφθηκα λοιπόν να σταχυολογήσω τους στοχασμούς και τα διδάγματά τους για την αξία και τη διαχρονική σημασία της λογοτεχνίας αυτής, την εξελικτική της συνέχεια, το continuum, της πορείας της: αρχαιοελληνική – λατινική – μεσαιωνική και νεότερη ευρωπαϊκή. Θέλησα να επισημάνω τη συνδυαστική σχέση πολιτιστικής κληρονομιάς και σύγχρονου πολιτισμού, αλλά και να αναφερθώ ειδικά στους πολιτισμικούς δεσμούς Ελλάδας – Ιταλίας και τη σημασία τους για το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον της σύγχρονης Ευρώπης. Η συνέχεια για τη συγγραφή μιας τέτοιας ιστορίας παιδείας ανήκει στους νέους ερευνητές, που δεν θα πρέπει να λησμονούν ότι ο ελληνορωμαϊκός πολιτισμός, που δίδαξε και έδωσε σε κάθε εποχή ένα «διαφορετικό μάθημα», μπορεί και σήμερα να δώσει στην Ενωμένη Ευρώπη ένα «μέγιστο μάθημα» .
Θέλησα να αναδείξω στο βιβλίο αυτό τη σημασία αλλά και την ιδιαιτερότητα του 5ου αθηναϊκού αιώνα που ανακάλυψε τη δημοκρατία και τον πολιτισμό, τις έννοιες της ελευθερίας του λόγου, της ισότητας και της ανεκτικότητας.
Έδωσα ιδιαίτερη έμφαση στη λατινική λογοτεχνία -θρησκευτική και κοσμική- του Μεσαίωνα, γιατί είναι ενδιαφέρουσα κυρίως ως πολιτισμικό γεγονός και όχι στενά φιλολογικό. Προσπάθησα να αναδείξω πόσο αναγκαία είναι η εξέταση της εξέλιξης του δυτικού πολιτισμού, προχωρώντας από την πολυπολιτισμικότητα του λατινικού Μεσαίωνα στην πολυπολιτισμικότητα του σύγχρονου κόσμου. Ο δυτικός αυτός πολιτισμός που κατάγεται από τον ελληνορωμαϊκό κόσμο παρέχει ένα κριτικό οπλοστάσιο που μπορεί να βγάλει τη σκέψη από τα αδιέξοδα και θα μπορούσε να ιδωθεί ως ένα γιγαντιαίο πείραμα οικονομικής και πολιτισμικής παγκοσμιοποίησης, που κορυφώνεται στην περίοδο της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Δεν είναι, εξάλλου, τυχαίο ότι σήμερα στην Αμερική επιχειρείται η σύγκριση μεταξύ Ρωμαϊκής και Αμερικανικής Αυτοκρατορίας.
Το μικρό αυτό πόνημα επιχειρεί να συνδυάσει το παρελθόν με το παρόν, έτσι ώστε όχι μόνον να διδάσκει αλλά κυρίως να προβληματίζει. Στο πνεύμα αυτό κινείται η τελευταία ενότητα, όπου διατυπώνεται ένα ερώτημα που βρίσκεται στα χείλη των ευρωπαίων πολιτών: «Quo vadis Ευρώπη;» Στο ερώτημα απαντώ με τις σκέψεις και τους προβληματισμούς προσωπικοτήτων της Ευρώπης και φυσικά και με τη δική μου τοποθέτηση, κριτική και αυτοκριτική. Ζούμε σε έναν κόσμο υλιστικό, σε μια στενά και μόνο νομισματική ευρωπαϊκή ένωση, σε μια Ευρώπη που μοιάζει να μη δέχεται το «διαφορετικό μάθημα» του ελληνορωμαϊκού πολιτισμού. Ενδεικτική είναι η περίπτωση του πολυσυζητημένου σχεδίου του Συντάγματος της Ευρώπης, το προoίμιο του οποίου ξεκινούσε με απόσπασμα από τον Επιτάφιο του Περικλέους που αναφερόταν στο «πολίτευμα που ονομάζεται δημοκρατία». Στο τελικό κείμενο η αναφορά στον Θουκυδίδη παραλείφθηκε. Τυχαίο; Δεν νομίζω! Αλλά και εμείς οι νεοέλληνες δεν ξέρουμε να τιμούμε τον πολιτισμό μας, μόνον τον θαυμάζουμε και υπερηφανευόμαστε γι αυτόν. Οι ευρωπαίοι αξιοποίησαν τα οφέλη του, και εμείς οι Έλληνες κοντεύουμε να γίνουμε οφειλέτες ακόμη και στον πολιτισμό! Η έκδοση του βιβλίου μου συνέπεσε χρονικά με τη μεγάλη έκθεση που έγινε στην Ελλάδα και στην Ιταλία, με θέμα «Κλασικισμός και Ευρώπη. Το ευρωπαϊκό πεπρωμένο της Ελλάδας και της Ιταλίας». Δυστυχώς στη χώρα μας ελάχιστη σημασία δόθηκε στην έκθεση αυτή σε αντίθεση με την Ιταλία, όπου αντιμετωπίστηκε ως μέγα πολιτισμικό γεγονός.
Θα ήθελα ο αναγνώστης αυτού του βιβλίου να μπορέσει να αναγνωρίσει ότι στην εποχή μας οι κληρονόμοι λαοί της ελληνορωμαϊκής παιδείας έχουν αυτοί κατ’ εξοχήν τη δυνατότητα να συνεισφέρουν με την παιδεία και τη γνώση τους στη μεγάλη ευρωπαϊκή οικογένεια, την ώρα της κρίσης που μαστίζει τους λαούς. Η γνώση του Μεσαίωνα του φωτός και όχι του σκότους, της εποχής κατά την οποία ανακτήθηκε ο πυρήνας της ελληνορωμαϊκής κληρονομιάς, της εποχής που αποτελεί την παιδική ηλικία της Ευρώπης, και ιδιαίτερα η γνώση της λογοτεχνίας αυτής της περιόδου ως γεγονότος πολιτισμικού, μπορούν να βοηθήσουν την Ευρώπη να ξαναβρεί το δρόμο των εμπνευστών της, και να τη διδάξουν με βάση το παρελθόν πώς θα αποφύγει τον κίνδυνο να γυρίσει σε ένα σκοτεινό και θλιβερό Μεσαίωνα.
Στέλλα Πριόβολου
Η Στέλλα Πριόβολου γεννήθηκε στην Αθήνα. Σπούδασε Ελληνική, Γαλλική και Ιταλική Φιλολογία και είναι διδάκτωρ των Πανεπιστημίων Αθηνών και Ρώμης (La Sapienza) και Ομότιμη Καθηγήτρια Λατινικής – Ιταλικής Φιλολογίας. Διετέλεσε πρόεδρος του Τμήματος Ιταλικής Γλώσσας και Φιλολογίας καθώς και διευθύντρια του Προγράμματος Μεταπτυχιακών Σπουδών, το οποίο οργανώθηκε με δική της πρωτοβουλία. Έχει διδάξει ως επισκέπτρια καθηγήτρια στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο και στα Πανεπιστήμια Ρώμης και Τορίνου, στο Ελεύθερο Πανεπιστήμιο της Στοάς του Βιβλίου (Φιλεκπαιδευτική Εταιρεία) και σε Ανοικτά Πανεπιστήμια Δήμων. Σήμερα συνεχίζει τη διδασκαλία στο ίδιο Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών και είναι επιστημονική υπεύθυνη Προγραμμάτων Δια Βίου Εκπαίδευσης (ΚΕΚ) του ΕΚΠΑ. Είναι μέλος ελληνικών και διεθνών επιστημονικών εταιρειών, Επίτιμος Πρόεδρος του Συνδέσμου Επιστημόνων Πανεπιστημίων Ιταλίας (Σ.Ε.Π.Ι.) και Γενική Γραμματέας της Société Européenne de Culture στην Ελλάδα. Είναι συγγραφέας πολλών μελετών και ανακοινώσεων σε διεθνή συνέδρια. Ενδεικτικά αναφέρονται: το βιβλίο της Carmina Burana veris et amoris, που είναι η πρώτη μετάφραση και ερμηνεία στην Ελληνική των γνωστών ποιημάτων από τη μουσική του Carl Orff, καθώς και η έρευνά της τα τελευταία χρόνια, που έχει ως αντικείμενο το θεατρικό έργο του Dario Fo και τη σχέση του με τη λατινική λογοτεχνία του Μεσαίωνα. Από τα τρία σχετικά βιβλία που έγραψε, το τελευταίο με τίτλο Rosa Fresca Aulentissima, το μεσαιωνικό ερωτικό ποίημα με το μάτι των φιλολόγων και του Νομπελίστα Dario Fo εκδόθηκε στα ελληνικά με την επιχορήγηση του Υπουργείου Εξωτερικών της Ιταλίας, βραβεύτηκε από την Ελληνική Εταιρεία Μεταφραστών Λογοτεχνίας, μεταφράστηκε στην Ιταλία και αποτελεί διδακτικό εγχειρίδιο για τους φοιτητές Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστημίου του Τορίνου.
Πρόσφατα παρουσίασε το πρώτο μετά την αφυπηρέτησή της βιβλίο με τίτλο Οι ελληνορωμαϊκές ρίζες της Ευρώπης μέσα από τον στοχασμό Ευρωπαίων μελετητών, το οποίο κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Πεδίο (σελ.: 144, τιμή: 9,90 €).
Διετέλεσε Ειδική Γραμματέας Παιδείας Ομογενών και Διαπολιτισμικής Εκπαίδευσης στο Υπουργείο Παιδείας και εθνική εκπρόσωπος στο Συμβούλιο της Ευρώπης για το Ευρωπαϊκό Έτος Γλωσσών 2001, Αντιπρόεδρος του Ι.Κ.Υ. και τακτικό μέλος του Εθνικού Συμβουλίου Ραδιοτηλεόρασης. Διετέλεσε επίσης αναπληρώτρια Πρόεδρος του Τμήματος Σλαβικών Σπουδών του ΕΚΠΑ και Πρόεδρος του Συμβουλίου Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης του ΕΣΥΠ.
Έχει τιμηθεί με τη διάκριση του Ιταλικού κράτους CAVALIERE al merito della Repubblica Italiana και έχει ανακηρυχθεί επίτιμος δημότης Χίου.
Αρθρογραφεί για θέματα παιδείας και κριτικής επιστημονικών και λογοτεχνικών βιβλίων σε εφημερίδες και περιοδικά.
Κάνε like στη σελίδα μας στο Facebook
Ακολούθησε μας στο Twitter
Κάνε εγγραφή στο κανάλι μας στο Youtube
– Αναφέρεται ως πηγή το ertnews.gr στο σημείο όπου γίνεται η αναφορά.
– Στο τέλος του άρθρου ως Πηγή
– Σε ένα από τα δύο σημεία να υπάρχει ενεργός σύνδεσμος