“Η θάλασσα έφυγε”: γράφει η Αθηνά Χατζή

ΜΙΑ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ,

ΕΝΑ ΒΙΒΛΙΟ
Επιμέλεια: Μαρία Σφυρόερα

Από τις πιο αμήχανες στιγμές μου ως συγγραφέα είναι όταν καλούμαι να απαντήσω στο ερώτημα «πού γράφτηκε το βιβλίο σας». Και για κάθε βιβλίο μου η πληρέστερη απάντηση θα ήταν: «και πού δε γράφτηκε!». Τα βιβλία υπαγορεύουν τους τόπους και τους χρόνους τους.

Έχω γράψει αφοσιωμένη στην ησυχία του σπιτιού μου κι έχω γράψει σε σταθμούς, μουσεία, ουρές σε υπηρεσίες, αίθουσες αναμονής, στο κρεβάτι του νοσοκομείου, στην παραλία καλοκαίρι, σε μπαρ εν μέσω αλαλάζοντος πλήθους, έχω σημειώσει κάτι βιαστικά που με επισκέφθηκαν μεταξύ ύπνου και εγρήγορσης κι έχω ηχογραφήσει κάποια σκέψη στον δρόμο για να μη σκοτωθώ περπατώντας και γράφοντας.

Η Θάλασσα Έφυγε είναι ένα βιβλίο νομαδικό, που γράφτηκε σε διάφορα μέρη και αφορά ζωές που σκορπίστηκαν «σαν τα τρελά πουλιά», για να θυμηθώ την αγαπημένη Μαρία Ιορδανίδου κι ένα άλλο βιβλίο που, όπως και το δικό μου, μιλάει για τον θρίαμβο της ζωής σε καιρούς αλλόκοτους. Ζητούμενο στη συγγραφή της «Θάλασσας» ήταν τελικά η αγάπη, πώς ξαναγινόμαστε ολόκληροι μετά από την κατάρρευση του κοινωνικού και πολιτισμικού μας σύμπαντος, πώς ξαναβρίσκουμε ο ένας τον άλλον, όταν όλα μοιάζουν τετελεσμένα και τελεσίδικα χαμένα.

Οι πέντε βασικοί ήρωές μου είναι, όπως όλοι μας στην παρούσα συγκυρία, άνθρωποι βαθιά τραυματισμένοι από τη σαρωτική αλλαγή, ζουν σε μια πόλη (την Αθήνα των τελευταίων ετών) επίσης καταπληγωμένη, προσπαθούν να επιβιώσουν με κινήσεις σπασμωδικές και αυτοσαρκάζονται ως σανίδα σωτηρίας στα ολοένα μεγαλύτερα κύματα οργής, εξαθλίωσης και απαξίωσης. Η αγάπη τούς βρίσκει περισσότερο, παρά τη βρίσκουν. Εστιάζουν όλοι, ο καθένας από τη σκοπιά του, στον έρωτα περισσότερο κι αναζητούν την ψευδαίσθηση αθανασίας που προσφέρεται αφειδώς στα πρώτα στάδια του ερωτικού παιχνιδιού, όταν γύρω τους ανοίγουν κεφάλια δι’ ασήμαντον αφορμήν. Κάποτε αντιλαμβάνονται ότι το έλλειμμα αγάπης είναι το πρόβλημα και όχι η ερωτική εμπειρία και τότε, για όσους το αντιλαμβάνονται εν πάση περιπτώσει, ξεκινά η επιστροφή τους προς την ουσία των πραγμάτων.

Η «κρίση», διότι περί αυτής της ιστορικής συγκυρίας πρόκειται, διδάσκει στους ήρωές μου ότι κι αν χάσεις τα πάντα, η διατήρηση του κέντρου βάρους του εαυτού σου είναι το μόνο συστατικό στοιχείο που χρειάζεσαι για να ξανασταθείς στα πόδια σου, να ξαναστήσεις το σκηνικό της ζωής σου και να πορευθείς εν ειρήνη με τους άλλους. Η μοναξιά τους που γιγαντώθηκε τα χρόνια της ευμάρειας, θα αρθεί, θα πλησιάσουν μεταξύ τους και θα προσφέρουν αγάπη ο ένας στον άλλον, μόνο όμως αφού πραγματώσουν τον κύκλο της σκληρής μαθητείας που προκύπτει από την αποδοχή του λάθους και της ατομικής ευθύνης.

Η κεντρική ηρωίδα, η νεαρή, νόστιμη, ζωηρή και επιπόλαιη Νταίζη, πραγματοποιεί, καθώς η ιστορία εξελίσσεται, μια εντυπωσιακή μεταστροφή και αντιλαμβάνεται την ερημιά της, κατορθώνοντας να αναδειχθεί καινούργια, να γυρίσει σελίδα και να επιτρέψει στον ερμητικά κλειστό έως τότε συναισθηματικό της κόσμο, να ανοιχτεί και να αγαπηθεί τελικά. Άνθρωποι κατακερματισμένοι, λειψοί συναισθηματικά, φοβισμένοι, άνθρωποι που μετά θα μάθουν ότι «ο κόσμος θα πάψει να γυρίζει όταν πάψει η αγάπη», όπως δηλώνει ο νεαρός Σίμος, ένας άλλος ήρωάς μου, στην εσχατιά της ελληνικής επικράτειας όπου καταφεύγει για να γιατρέψει τις πληγές του.

Το σύνθημα ζωής του Γιάννη, του αθεράπευτα ρομαντικού και απολύτως βολεμένου, τουλάχιστον στην αρχή της ιστορίας, ήρωά μου, είναι το δικό μου και του το «δάνεισα», για να ακουστεί απ’ άκρη σ’ άκρη και να παραμείνει «κτήμα ες αεί» για τις φορές εκείνες που νιώθουμε την ασχήμια του κόσμου να μας κυκλώνει απειλητική:

«για όση ασχήμια εγώ θα σας πετάω στα μούτρα τόση ομορφιά
Για όση απόρριψη εγώ θα εκσφενδονίζω χαμόγελα εκτυφλωτικά
Για όση σαπίλα εγώ θα εκτοξεύω βέλη μαρμαίροντα νεότητας
Και θα δούμε ποιος θα επιβιώσει στο τέλος»

Το καλό θα επικρατήσει, σας το υπόσχομαι.

Αθηνά Χατζή

Η ΑΘΗΝΑ ΧΑΤΖΗ είναι Διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Berkeley των ΗΠΑ. Το διδακτικό, ερευνητικό και εν γένει επιστημονικό της έργο αφορά τα αντικείμενα της Αρχαιολογίας, της Ανθρωπολογίας και της Ιστορίας της Τέχνης. Πριν το Η Θάλασσα έφυγε (2014), έγραψε την Ελεγεία της Σαπουνόφουσκας (2005) και τη Σαγράδα Φαμίλια (2009). Η πιο πρόσφατη δημοσίευσή της είναι το διήγημα Άγριος (Βακχικόν, τεύχος 29).
Ζει κυρίως στην Αθήνα, εργάζεται δε σε αρκετά πιθανά και απίθανα μέρη του κόσμου.
Το τελευταίο της εγχείρημα είναι το www.athenadivina.com.

Το μυθιστόρημα Η θάλασσα έφυγε κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Μεταίχμιο (σελ.: 248, τιμή: 12,20 €).

Απόσπασμα από το μυθιστόρημα «Η θάλασσα έφυγε»:

»Γιατί it takes two to tango, Νταίζη, αλλά εμείς οι δύο δεν μάθαμε ποτέ τα βήματα. Ούτε καν χωριστά, κατάλαβες; Κι αν έχουμε –είχαμε– ένα κοινό που θα μπορούσε να γίνει κάτι, αυτό ήταν η ανημπόρια μας να χορέψουμε τον χορό του έρωτα μαζί με κάποιον. Δεν είναι ότι εγώ εσένα περίμενα, εσένα γύρευα όλη μου τη ζωή. Και ναι, όταν σε βρήκα δεν είχα τι να σε κάνω. Και δεν φταις εσύ, γιατί δεν μου υποσχέθηκες ποτέ ότι θα ήσουν αυτή που είχα στο κεφάλι μου. Δεν φταίω όμως κι εγώ γιατί ποτέ δεν θέλησα να έχω την εικόνα σου εντός μου, συνέβη όμως και μου εντυπώθηκε και κουράστηκα πολύ να τη σβήσω. Πήγαινα στις τανγκερίες και χάζευα τα ζευγάρια και μετά γύριζα σπίτι μου και δοκίμαζα φιγούρες στον μικρό καθρέφτη που δείχνει μόνο χέρια.
»Δεν εμπιστεύομαι τα πόδια μου. Με περπάτησαν πέρα αποκεί που θέλησα να πάω. Εμπιστεύομαι μόνο τα χέρια μου που κράτησαν το πρόσωπό σου μια φορά κι έναν καιρό, μια νύχτα που έβρεχε ανελέητα. Αλλά τώρα αυτά πέρασαν και εγώ ετοιμάζομαι να είμαι κάποιος άλλος κάπως αλλιώς κάπου αλλού. Θα γυρίσω μια ταινία, Νταίζη. Κανονική, όχι στο μυαλό μου αυτή τη φορά. Και δεν είμαι πια ο Γιάννης του “γιατί όχι;”. Σου εύχομαι τα καλύτερα, αλλά δεν θα είμαι φίλος σου. Και δεν λυπάμαι πια γι’ αυτό.
»Και κυρίως σου εύχομαι να βρεις τι είναι αυτό που θες πιο πολύ στη ζωή σου, αυτό το ένα πράγμα που είναι πάνω απ’ όλα στο χαώδες μυαλουδάκι σου που τόσο έχεις υποτιμήσει εσύ η ίδια. Κι όταν το βρεις αυτό το ένα, αυτό που είναι πάνω απ’ όλα, να το επιδιώξεις. Και τότε ίσως βρεις και έναν φίλο. Αλλά όχι τώρα. Όχι εμένα. Όχι έτσι».