“Λίγο πριν βρέξει”: γράφει η Ζέτα Κουντούρη

ΜΙΑ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ, ΕΝΑ ΒΙΒΛΙΟ
Επιμέλεια: Μαρία Σφυρόερα

Το ίδιο εκείνο βράδυ είδα έναν εφιάλτη: Βρισκόμουν, λέει, στην κηδεία της Άννας, σε ένα νεκροταφείο που δεν γνώριζα. Η νεκρώσιμη ακολουθία είχε τελειώσει, έβρεχε μια πυκνή βροχή που κατρακυλούσε στα μάγουλα και σχημάτιζε ύστερα σκοτεινά ρυάκια γύρω από τα πόδια των παρισταμένων. Λίγα μέτρα μακρύτερα, διέκρινα την θλιμμένη φιγούρα της Χρυσάνθης, με τα μακριά μαλλιά της πιασμένα σε αλογοουρά, δίπλα σε μια καλοβαλμένη κυρία, προφανώς τη μητέρα της. Κρατούσαν και οι δύο από ένα λευκό τριαντάφυλλο. Ένιωσα αναπάντεχα το χέρι του Σπύρου, που δεν τον είχα προσέξει, να με τραβάει δυνατά από τη φούστα και να με ρωτάει θυμωμένα «γιατί δεν έκανες κάτι για να τη σώσεις;» Τα μάτια του ήταν γεμάτα δάκρυα. «Μπορούσες, αν ήθελες, να την είχες σώσει. Τα ήξερες όλα!» Προσπάθησα να δικαιολογηθώ αλλά η φωνή μου δεν έβγαινε. Κοίταξα όλο αγωνία ένα γύρο και τότε είδα κι εκείνον. Ωχρός, με κάτασπρα μαλλιά και με χειροπέδες στα χέρια, συνοδεία δύο αστυνομικών, διέφυγε προς στιγμή της προσοχής τους, με πλησίασε και μου ψιθύρισε μέσα στο αυτί: «Δεν τη σκότωσα εγώ. Ήταν αυτοχειρία. Το κατάλαβες; Αν σε ρωτήσουν αυτό θα πεις. Αυ-το-χει-ρί-α!».
(απόσπασμα από το διήγημα Βροχή με χώμα).

Τα διηγήματα της συλλογής Λίγο πριν βρέξει δημιουργούν αφενός μια κοινή εξωτερική εικόνα, και συγκεκριμένα την ατμόσφαιρα που προκαλείται πριν ή ταυτόχρονα με το ξέσπασμα της βροχής, αφετέρου και, πολύ περισσότερο, μια εικόνα εσωτερική, που έχει να κάνει με τις δυσκολίες των ανθρώπινων σχέσεων, τη μοναξιά, την ενηλικίωση, τον έρωτα, το φόβο του θανάτου που συνειδητά ή ασυνείδητα ακολουθεί τις περισσότερες από τις πράξεις μας.

Λίγο πριν βρέξει είναι ο τίτλος ενός εκ των δέκα διηγημάτων, ταιριάζει όμως και στα άλλα, αφού παραπέμπει σε ένα μοτίβο μουντό και βροχερό, όπου το νερό της βροχής αναμένεται να δράσει καταλυτικά, χαρίζοντας μια μορφή λύτρωσης, όταν, στις τεταμένες σχέσεις των προσώπων και στα «κακώς» δρώμενα, η αναμενόμενη κάθαρση δεν είναι από πουθενά ορατή.

Ένα άλλο κοινό χαρακτηριστικό των διηγημάτων της συλλογής, και το πιο ουσιαστικό, συνδέεται με την αβεβαιότητα των ηρώων για το τι είναι αλήθεια και τι ψέμα. Ένα ερώτημα που ανέκαθεν με απασχολούσε –κατά κανόνα γράφουμε για ό,τι φανερά ή κρυφά μας βασανίζει- τόσο σε πραγματικό όσο και σε υπαρξιακό επίπεδο, και φαίνεται πως είχε φτάσει η κατάλληλη ώρα για να βγει στην επιφάνεια. Ωστόσο, οφείλω να ομολογήσω ότι μου είναι εξαιρετικά δύσκολο να δώσω μια ξεκάθαρη απάντηση στο τι σημαίνει αλήθεια, ή για να είμαι πιο ακριβής, στο πόσες και ποιες πιθανότητες έχει ο καθένας από εμάς να την ανακαλύψει και να είναι σίγουρος ότι αυτό που πιστεύει σαν αλήθεια όντως είναι.

Άλλωστε, κάπως έτσι δεν συμβαίνει και στην καθημερινότητα; Διαφορετική εικόνα της αλήθειας μπορεί να έχει κάποιος για έναν καβγά, ένα διαζύγιο, μια αυτοκτονία, έναν βίαιο θάνατο, κ.λπ., από εκείνη την οποία έχει ένας άλλος ο οποίος επικεντρώνει το συναισθηματικό ενδιαφέρον και την προσοχή του σε διαφορετικά σημεία.

⇒     Σε ένα από τα διηγήματα της συλλογής μια εκκεντρική γυναίκα πλησιάζει σε ένα ζαχαροπλαστείο έναν δημοσιογράφο-συγγραφέα και προσπαθεί να τον πείσει ότι κινδυνεύει ανά πάσα στιγμή να την σκοτώσουν. Δεν τον πείθει, όπως δεν πείθει και κανέναν απ’ όσους συχνάζουν εκεί και την ξέρουν. Όταν όμως, λίγη ώρα αργότερα η γυναίκα αυτή πέφτει στον δρόμο νεκρή, χτυπημένη από έναν μοτοσικλετιστή που γίνεται καπνός, ο ήρωάς μας αρχίζει να αμφιβάλλει…

⇒     Σε ένα άλλο η ηρωίδα αναγνωρίζει σε μια παλιά φωτογραφία που της στέλνει ένας ξάδελφός της, «εις ανάμνηση παλιών καλών καιρών», το πρόσωπο του πατέρα της να κοιτάζει με βλέμμα γεμάτο έρωτα τη γυναίκα που έχει στο πλάι του, δεν είναι όμως καθόλου σίγουρη αν ο ξάδελφος έχει ή δεν έχει κάνει λάθος και αν η συγκεκριμένη γυναίκα της φωτογραφίας είναι η μητέρα της και όχι κάποια ερωμένη…

⇒     Κάτι αντίστοιχο συναντάμε και στο διήγημα, στο οποίο ο αναγνώστης καλείται να κρίνει αν το χρονικό «ενός προαναγγελθέντος θανάτου», –μια γυναίκα φοβάται ότι ο άντρας της θα τη σκοτώσει και βρίσκεται τελικά νεκρή έχοντας κατρακυλήσει στην εσωτερική σκάλα του σπιτιού της– συνιστά όντως ατύχημα, όπως επισήμως δηλώνεται, ή αν κρύβει μια καλώς επιμελημένη δολοφονία.

Καθώς είχα κολλήσει τρομαγμένη επάνω του άκουσα τον ήχο από την άλλη μεριά του τηλεφώνου που έδειχνε ότι η κλήση είχε διακοπεί.
Κοιταχτήκαμε για λίγο σιωπηλοί. Ήταν τόσο χλομός που φοβήθηκα ότι θα πάθει κάτι.
«Έπεσε από τις σκάλες», μου είπε, και η φωνή του έβγαινε με δυσκολία. «Αργά το απόγευμα εκείνος είχε βγει για ψώνια κι όταν γύρισε τη βρήκε νεκρή. Κατέβαινε από την εσωτερική σκάλα στην κουζίνα και φαίνεται πως παραπάτησε…».

Aναρωτιέμαι πολλές φορές γιατί γράφουμε, και μάλιστα γιατί ο καθένας από μας γράφει με τον συγκεκριμένο τρόπο. Πολύ απλά θα απαντούσα, για να εισχωρήσει  στα άδυτα της ψυχής του και να λυτρωθεί αποκαλύπτοντάς τα. Έτσι κι αλλιώς συχνά έχω την αίσθηση πως δεν καθορίζω εγώ τις ζωές των ηρώων μου, πως, αφ’ ης στιγμής τους συναντήσω και για κάποιο λόγο προσελκύσουν το ενδιαφέρον μου, αφήνομαι να τους ακολουθήσω σε μια πορεία με άγνωστη πλοκή και άγνωστο τέλος.

Προσωπικά λατρεύω τις νουάρ ιστορίες. Ιστορίες όπου μπορεί να γνωρίζεις ή να υποψιάζεσαι από πριν τι συμβαίνει, όμως δεν είναι το αποτέλεσμα της πράξης  που έρχεται να ταράξει τα φαινομενικά ήρεμα νερά της διήγησης αυτό που μετράει, όσο τα ψυχολογικά κίνητρα του ήρωα που βρίσκονται πίσω από αυτήν. Και, τότε, με έκπληξη διαπιστώνω πόσο στενά είναι τα όρια και ότι, χωρίς να το ξέρουμε, μπορεί όλοι να κρύβουμε μέσα μας έναν εν δυνάμει εγκληματία. Που όταν τον πλησιάσεις και τον ακούσεις, εκτός σπανίων εξαιρέσεων, καταλήγεις ει μη τι άλλο, να τον συμπονάς. Ίσως γι’ αυτό, λίγο πολύ, όλοι περισώζονται στα διηγήματά μου. Επειδή, προσεγγίζοντας όσο βαθύτερα γίνεται τα πρόσωπα που με παρασύρουν στις ζωές τους, καταλήγω να νιώθω για εκείνα όπως περίπου ένας γονιός με τα παραβατικά παιδιά του. Γιατί τι άλλο από παιδιά μας μπορεί να είναι οι ήρωες που εμείς οι ίδιοι δημιουργούμε;

Θα ήθελα κλείνοντας να παραθέσω ένα απόσπασμα από το διήγημα Σπίτια σε χρώμα κεραμιδί, που αγαπώ ιδιαίτερα.-

Εκείνο το βράδυ δεν είχα ύπνο. Κάπνιζα συλλογισμένη στη βεράντα μου και είχα ανοίξει ένα δεύτερο μπουκάλι παγωμένο κρασί. Ο Χρίστος είχε κατέβει στην Αθήνα. Ο ουρανός, με μια ελάχιστη φέτα φεγγαριού στη μέση του, σκόρπιζε ολόγυρα αφορμές για παράξενες ονειροπολήσεις. Τα σκυλιά στη γειτονιά που όλο το απόγευμα γαύγιζαν, σα λυσσασμένα, ως διά μαγείας είχαν ημερέψει. Φύσαγε ένας σκονισμένος νοτιάς. Είδα μες στη θάλασσα μια ελάχιστη κουκκίδα να μετατρέπεται σε τεράστιο μαύρο καράβι γεμάτο ξανθούς πειρατές που τραγούδαγαν δυνατά, στίχους αλλόκοτους, σε μια γλώσσα που δεν καταλάβαινα. Είδα μακρινά φωτάκια από τις γύρω περιοχές να λαμπυρίζουν προκλητικά μεσ’ από διάφορα χρώματα. Είδα μια μικρή αλεπού να κρύβεται βιαστικά πίσω από ένα θάμνο στον κήπο μου και να παραμονεύει. Δεν ξέρω γιατί, αλλά, ξαφνικά ένιωσα πως μια τέτοια βραδιά δε θα με πείραζε καθόλου να πέθαινα. Θα κουβάλαγα μαζί μου στον άλλο κόσμο αυτή την αποψινή ανεξήγητη ομορφιά και θα έβρισκα τη δύναμη να ρωτήσω επιτέλους τον Παντοδύναμο, χωρίς φόβο, αν και όπου συναντιόμασταν, για όσα με βασάνιζαν σ’ όλη μου τη ζωή… Για την καλοσύνη των ανθρώπων. Για την καλοσύνη Εκείνου του Ίδιου… Και, κυρίως, για το τι είναι αλήθεια και τι είναι ψέματα… Ποτέ δεν ήμουν σίγουρη.

Ζέτα Κουντούρη

Η συλλογή διηγημάτων της Ζέτας Κουντούρη με τον τίτλο Λίγο πριν βρέξει κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Κέδρος (σελ.: 168, τιμή: 11,00 €).

Η Ζέτα Κουντούρη γεννήθηκε και ζει στην Αθήνα. Σπούδασε νομικά και εργάστηκε ως δικηγόρος. Στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, όπου υπήρξε μέλος του Επιστημονικού Προσωπικού επί σειρά ετών, δίδαξε από το 2007 ως το 2009 Δημιουργική Γραφή στο Εργαστήρι της Φοιτητικής Λέσχης. Διηγήματά της έχουν ανθολογηθεί στην Ελλάδα και στο εξωτερικό (Ισπανία και Ιταλία) κι έχουν δημοσιευθεί σε εφημερίδες και λογοτεχνικά περιοδικά. Είναι μέλος της Εταιρείας Συγγραφέων και της Επιτροπής για το βραβείο μυθιστορήματος The Athens Prize for Literature.