Μάνος Ματσαγγάνης: “Γράμματα από την Αμερική”

ΕΝΑΣ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ, ΕΝΑ ΒΙΒΛΙΟ
Επιμέλεια: Μαρία Σφυρόερα

Τα «Γράμματα από την Αμερική» είναι ένα υβριδικό βιβλίο, εν μέρει ταξιδιωτικό χρονικό και εν μέρει πολιτικό ημερολόγιο, που προέκυψε μεταξύ σοβαρού και αστείου, και αρχικά δημοσιεύτηκε με τη μορφή ανταποκρίσεων στο μηνιαίο περιοδικό Books’ Journal.

Ως ταξιδιωτικό χρονικό, περιγράφει ό,τι τράβηξε την προσοχή μου κατά την επτάμηνη διαμονή μου στις Ηνωμένες Πολιτείες: εκδηλώσεις στα διάφορα πανεπιστήμια που με φιλοξένησαν, εντυπώσεις από την καθημερινή ζωή, πρώτα στην Ανατολική Ακτή και μετά στη Δυτική, επαφές με ενδιαφέροντες ανθρώπους:

Τα τραμ του San Francisco είναι χάρμα οφθαλμών. Επειδή είναι σε θέση να κινούνται με ασφάλεια στους απότομους δρόμους (σαν ένα είδος οδοντωτού σιδηρόδρομου), η πόλη τα είχε υιοθετήσει από νωρίς. Στην αρχή ήταν ιππήλατα, στη συνέχεια ηλεκτρικά. Αργότερα, η δημοτική εταιρεία συγκοινωνιών άρχισε να τα αγοράζει από άλλες πόλεις: Philadelphia, Cincinnati, St Lewis κ.ά. Έτσι σήμερα ο επισκέπτης βλέπει να περνούν δεκάδες τραμ διαφόρων μοντέλων, χρωμάτων (συνήθως παστέλ) και εποχών (πολλά της δεκαετίας του ’50 ή παλιότερα). Μερικά ήρθαν από ακόμη πιο μακριά. Το πρώτο από τα 11 τραμ του Μιλάνου έφτασε στην ηλιόλουστη ακτή του Ειρηνικού από τις ομίχλες της πεδιάδας του Πάδου ως δωρεά της ιταλικής πόλης, με την ευκαιρία του Trolley Festival του 1984. Τα υπόλοιπα δέκα τα αγόρασε ο Δήμος του San Francisco το 1998. Είναι όλα ανακαινισμένα, αλλά απολύτως αυθεντικά: από το χαρακτηριστικό κίτρινο χρώμα της λαμαρίνας και την ξύλινη επένδυση στο εσωτερικό, έως τις επιγραφές «VIETATO SPUTARE» («Απαγορεύεται το πτύειν») που έχουν μείνει ακόμη βιδωμένες πάνω από τα παράθυρα.Ερωτεύομαι το San Francisco με την πρώτη ματιά. Έχω δει και άλλες ωραίες πόλεις, με ομορφότερα και επιβλητικότερα κτίρια, με κομψά βουλεβάρτα και δενδρόφυτες αλέες. Αλλά το φώς, ο ελαφρός αέρας, η μυρωδιά της θάλασσας, οι δρόμοι που ανεβοκατεβαίνουν, τα μικρά πάρκα στην κορυφή κάθε λόφου, η θέα που εναλλάσσεται διαρκώς, οι γειτονιές, καθεμιά με το δικό της ύφος – και κυρίως οι άνθρωποι που κατοικούν αυτή την πόλη ή απλώς την επισκέπτονται, με τη φιλική συμπεριφορά, και με αίμα ιρλανδέζικο ή ασιατικό ή ιταλικό ή αφρικανικό ή λατινοαμερικανικό ή κάποιον συνδυασμό των προηγουμένων – όλα αυτά μου φαίνονται μοναδικά, και απίστευτα γοητευτικά. (1 Φεβρουαρίου 2015)

Ως πολιτικό ημερολόγιο, το βιβλίο καταγράφει τις ενδόμυχες (και, κατά κανόνα, μαύρες) σκέψεις μου για τις ραγδαίες εξελίξεις στην Ελλάδα το τρομερό έτος 2015:

Δεν βλέπω πώς η νέα κυβέρνηση μπορεί να τιμήσει τη βασική προεκλογική εξαγγελία «σκίζουμε τα μνημόνια – βάζουμε τέλος στη λιτότητα – μένουμε στο ευρώ». Αντιμέτωποι με την πραγματικότητα, μου φαίνεται ότι έχουν μπλέξει άσχημα, και φοβάμαι ότι από το να δουν τι μπορούν να κάνουν για να ξεμπλέξουν, μπορεί να προτιμήσουν ηρωική σύγκρουση και καταγγελία των ξένων εχθρών του λαού και του τόπου.Όσο για μας, τη σχετικά μικρή μειοψηφία όσων Ελλήνων νιώθουν άνετα στο Λονδίνο, ή στο Παρίσι, ή στη Ν. Υόρκη, χωρίς να περιγελούν ή να φθονούν ή και να μισούν ακόμη τους Άγγλους, τους Γάλλους και κυρίως τους Αμερικανούς, τι μπορούμε να κάνουμε; Θα ήταν ωραίο να μείνουμε στο ευρώ μόνοι μας – όπως ο Δικαιόπολις, που υπέγραψε χωριστή ειρήνη με τους Σπαρτιάτες – αλλά αμφιβάλλω ότι μπορούμε. Εξ άλλου εάν οι «Αχαρνής» γράφονταν τώρα, οι εφημερίδες και τα ιστολόγια θα έχυναν δηλητήριο κατά του «προσκυνημένου προδότη Αριστοφάνη», μέχρι που στο τέλος κάποια λίγο πιο ταραγμένα μυαλά θα έβαζαν βόμβα στο σπίτι του. (26 Ιανουαρίου 2015)
Τα «Γράμματα από την Αμερική» είναι το φύλλο ταξιδιού ενός επισκέπτη από την Παλαιά Ήπειρο, που διασχίζει τον Ατλαντικό γεμάτος δυσπιστία (και «αφέλεια»), έτοιμος να εντυπωσιαστεί (και να κάνει κριτική), που με το πέρασμα του χρόνου γοητεύεται από όσα βλέπει γύρω του, εξοικειώνεται με τη χώρα που τον φιλοξενεί, και καταλήγει να αισθάνεται περισσότερο Ευρωπαίος παρά ποτέ.

Μάνος Ματσαγγάνης

Το βιβλίο του Μάνου Ματσαγγάνη Γράμματα από την Αμερική κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Κριτική (σελ.: 152, τιμή: 10 €).

Σχεδιασμός / Εικονογράφηση εξωφύλλου: Γιώργος Σκαραφίγκας, The Brood

Ο Μάνος Ματσαγγάνης είναι αναπληρωτής καθηγητής στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών. Από τον Σεπτέμβριο 2014 έως τον Απρίλιο 2015 φιλοξενήθηκε στα πανεπιστήμια Harvard και Berkeley ως υπότροφος του Ιδρύματος Fulbright. Από τον Μάρτιο 2016 κατέχει τη διεθνή έδρα Δημόσιας Οικονομικής στο Πολυτεχνείο του Μιλάνου. Από τις εκδόσεις Κριτική κυκλοφορούν τα βιβλία του Η κοινωνική πολιτική σε δύσκολους καιρούς (2011), Η κοινωνική αλληλεγγύη και οι αντιφάσεις της (2004), και Η οικονομία των μαιευτικών υπηρεσιών στην Ελλάδα (2001).
Είναι υπεύθυνος για τη σύνταξη της σειράς Ενημερωτικών Δελτίων της Ομάδας Ανάλυσης Δημόσιας Πολιτικής του ΟΠΑ, τα οποία φιλοδοξούν να παρουσιάσουν στο ευρύ κοινό τα αποτελέσματα της επιστημονικής έρευνας πάνω σε ζητήματα με μεγάλο δημόσιο ενδιαφέρον.