“Νυχτερινό ρεύμα”: γράφει ο Κώστας Κατσουλάρης

ΕΝΑΣ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ,

 ΕΝΑ ΒΙΒΛΙΟ
Επιμέλεια: Μαρία Σφυρόερα

Βραβείο Διηγήματος του Ιδρύματος Πέτρου Χάρη της Ακαδημίας Αθηνών για τη συλλογή διηγημάτων «Νυχτερινό ρεύμα»

Μετά από 19 χρόνια που εκδίδω βιβλία, αλλά κι ως αναγνώστης, είμαι πλέον πεπεισμένος ότι ο καλύτερος πρεσβευτής ενός λογοτεχνικού βιβλίου είναι το ίδιο το βιβλίο. Λέω, «λογοτεχνικού», γιατί αυτή η ιδιαιτερότητα δεν ισχύει για άλλα βιβλία. Ένα βιβλίο ιστορικό, ένα δοκίμιο, μια μελέτη, μπορεί να περιγραφεί ωραιότατα με μια περιεκτική περίληψη, κι όχι μόνο να μην παραπλανήσει τους δυνητικούς αναγνώστες αλλά και να τους βοηθήσει να καταλάβουν για ποιο πράγμα μιλάει το βιβλίο, το πλαίσιο αναφορών του. Όλα αυτά δεν έχουν ισχύ στη λογοτεχνία. Το να πληροφορηθείς, για παράδειγμα, ότι το «Έγκλημα και τιμωρία» μιλάει για έναν φοιτητή που σκοτώνει τη σπιτονοικοκυρά του και μετά βασανίζεται από τύψεις, όχι μόνο δεν αποδίδει την ουσία και τη σημασία του μυθιστορήματος του Ντοστογιέφσκι αλλά λειτουργεί και παραπλανητικά. Ομοίως, το να περιγράψει κανείς τη «Μεταμόρφωση» λέγοντας ότι είναι η ιστορία ενός νέου άντρα που ξυπνάει έχοντας μεταμορφωθεί σε μπάμπουρας όχι μόνο δεν αποδίδει την ουσία του έργου του Κάφκα αλλά θα έκανε τον ανυποψίαστο αναγνώστη να πιστέψει ότι, το δίχως άλλο, εδώ έχουμε να κάνουμε με μια νουβέλα επιστημονικής φαντασίας!

Τι προτείνω, λοιπόν, στους αναγνώστες ώστε να ανακαλύψουν το βιβλίο μου, πέρα από το να καταφύγουν στο δικό τους «από στόμα σε στόμα», τη γνώμη δηλαδή φίλων και γνωστών των οποίων τα κριτήρια και το γούστο εμπιστεύονται; Το ασφαλέστερο, κατά τη γνώμη μου, είναι να έρθουν σε φυσική επαφή με το ίδιο το βιβλίο. Να το πάρουν στα χέρια τους. Να διαβάσουν το οπισθόφυλλο, το «αυτί», την αφιέρωση, αν υπάρχει, το μότο, οπωσδήποτε μια δυο σελίδες στην αρχή και μερικές τυχαίες, στη μέση και προς το τέλος. Να προσπαθήσουν να οσμιστούν το ύφος, τη γλώσσα, τον ιδιαίτερο τρόπο που ως συγγραφέας τους προσκαλώ στον «κόσμο του»• κι αφού τα έχουν κάνει όλα αυτά, κι ακόμη δεν έχουν αποφασίσει αν πρέπει να αφήσουν το βιβλίο στο ράφι ή να το πάρουν μαζί τους στα ταμείο, ας κάνουν μια γρήγορη ερώτηση στον βιβλιοπώλη (ή σε κάποιον υπάλληλο που τους εμπνέει). Κι ας επιστρέψουν ξανά στο ίδιο το βιβλίο, να διαβάσουν ακόμη μια δυο σειρές, να το περιεργαστούν μια τελευταία φορά. Η μέθοδος που προτείνω, το καταλαβαίνω, απαιτεί να αφιερώσει κανείς λίγο χρόνο, αλλά πιστεύω ότι αξίζει τον κόπο. Το βιβλίο που επιλέγουμε εμείς οι ίδιοι, μέσα από μια τέτοια διαδικασία απτικής και αισθητικής ανίχνευσης, μας κάνει καλύτερους και πιο ευτυχείς αναγνώστες.

Θα ήθελα, λοιπόν, να κλείσω αυτές τις σκέψεις με τις πρώτες αράδες από το διήγημα που έδωσε στη συλλογή μου τον τίτλο της:
«Λέει ν’ αφήσω τα πιάτα στην ησυχία τους. Θα τα βάλει για πλύσιμο αργότερα, με το νυχτερινό ρεύμα. Με το που μπαίνω στην κουζίνα, ακούω τα συρτά βήματά της να με ακολουθούν. Ν’ αφήσω τα πιάτα στην ησυχία τους. Ρωτάει αν θέλω να μου φτιάξει καφέ, μου φτιάχνει καφέ. Οπισθοχωρώ ελαφρά και την αφήνω να κινηθεί ελεύθερα στο βασίλειό της. Πιατικά ημερών, βουνό στο νεροχύτη. Η γλίτσα έχει κάνει κρούστα. Από κάτω, το πλυντήριο πιάτων, ολόλευκο και αχρησιμοποίητο, παράταιρο δίπλα στο σουηδικό ξύλο των ντουλαπιών που μες στα χρόνια έχει πάρει ένα βαθύ μελί χρώμα. Βλέπει μόνο σκιές, λέει, αλλά αρνείται να φέρω γυναίκα να βοηθήσει στην καθαριότητα. Την ίδια στιγμή, καταφέρνει και διαβάζει τις οδηγίες χρήσης των φαρμάκων φροντίζοντας να τις συμβαίνουν όλες οι παρενέργειες. Έχει πίεση, υπόταση, διάρροια, δυσκοιλιότητα, ζαλάδες, υπνηλία, κατατονία, αϋπνία, κάψες, εφιάλτες, μα κυρίως έχει την ικανότητα να μην αισθάνεται απολύτως τίποτε. Έχω απομείνει κούτσουρο, λέει. Σερβίρει τον καφέ δίχως να της ξεφύγει σταγόνα, στο φλιτζάνι διακρίνεται ξεθωριασμένος ο ήλιος του ΠΑΣΟΚ, ενθύμιο από την εποχή που ο πατέρας ήταν στην Κλαδική.»

Κώστας Κατσουλάρης

Το βιβλίο του Κώστα Κατσουλάρη Νυχτερινό ρεύμα κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πόλις (σελ.: 160, τιμή: 11 €).

Συνέντευξη του συγγραφέα στο Πρώτο Πρόγραμμα μπορείτε να ακούσετε εδώ.

Ο Κώστας Κατσουλάρης γεννήθηκε το 1968, στην Άρτα. Σπούδασε οικονομικά στην Αθήνα, κινηματογράφο στο Παρίσι και λογοτεχνία στη Θεσσαλονίκη. Έχει εκδώσει έξι βιβλία πεζογραφίας κι έχει συμμετάσχει με διηγήματά του σε συλλογικές εκδόσεις. Διήγημά του έχει συμπεριληφθεί στην γερμανική ανθολογία Αθήνα, μια λογοτεχνική πρόσκληση, ενώ η νουβέλα του Ο άντρας που αγαπούσε τη γυναίκα μου έχει μεταφραστεί στα τουρκικά. Το θεατρικό του έργο Όταν ο λύκος είναι εδώ ανέβηκε στην Αθήνα, στη Θεσσαλονίκη και σε φεστιβάλ στην Τουρκία. Εμψυχώνει εργαστήρια γραφής, μεταφράζει κι εργάζεται ως σύμβουλος σεναρίου.