Ο “Φαύλος Κύκλος” του Ivan Sršen: γράφει η Ισμήνη Ραντούλοβιτς

ΕΝΑ ΒΙΒΛΙΟ,

ΜΙΑ ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ
Επιμέλεια: Μαρία Σφυρόερα

Το μυθιστόρημα “Φαύλος Κύκλος” του Ίβαν Σέρσεν διηγείται την ιστορία μιας νεαρής μετανάστριας από τη Νιγηρία – της Ουχουνόμα, η οποία μετά από μερικά χρόνια περιπλάνησης ανά τη γηραιά ήπειρο σε αναζήτηση μιας καλύτερης ζωής, αφού δεν έχει τα απαραίτητα δικαιολογητικά για νόμιμη διαμονή στην Ευρωπαϊκή Ένωση, καταλήγει σε μια γερμανική φυλακή, κάπου στη Βαυαρία. Στη φυλακή γνωρίζει γυναίκες απ’ όλο τον κόσμο και διαπιστώνει ότι, ενώ όλες τους είναι διαφορετικές, έχουν και πολλά κοινά στοιχεία. Η καθεμία από αυτές, ανεξάρτητα από την καταγωγή τους, κουβαλάει το βάρος των τύψεων, την πικρία της ματαίωσης τόσο λόγω της ίδιας της ύπαρξης όσο και λόγω της απώλειας της ελευθερίας και της ανθρώπινης αξιοπρέπειας.

Η ηρωίδα διαπιστώνει την παντοδυναμία του τυχαίου, του απρόβλεπτου, που εγκλωβίζει τους πάντες στην κλειστή, κυκλική τροχιά της μοίρας από την οποία δεν μπορούν με κανένα τρόπο να διαφύγουν. Αυτό ισχύει εξίσου για τις μεταναστευτικές ροές που σαν άνεμοι αλλαγής μετά την κατάρρευση του Ανατολικού μπλοκ μεταφέρουν στη Γερμανία και στη Δύση εκατομμύρια ανθρώπους από την Ανατολική Ευρώπη, όπως και για τις ροές προσφύγων που προκάλεσαν οι πόλεμοι στην πρώην Γιουγκοσλαβία τη δεκαετία του ενενήντα, αλλά και οι “Αληγείς άνεμοι” της Δυτικής Αφρικής. Ένας από αυτούς τους ανέμους είναι και ο άνεμος Χαρματάν (Harmattan), όπως είναι ο τίτλος πρωτοτύπου, που μεταξύ άλλων οδήγησε στην Ευρώπη και την Ουχουνόμα, ένα εξωτικό, αποδημητικό πουλί που ξέμεινε και παγιδεύτηκε στο χειμώνα του Βορρά και στις γερμανικές φυλακές, όπως και τόσα άλλα από διάφορες άλλες περιοχές του κόσμου… Οι μνήμες της από την Αφρική αναδημιουργούνται συνεχώς στην απομόνωση της συνείδησης και της φυλακής, και μας αφηγούνται το πρόσφατο παρελθόν της Νιγηρίας εστιάζοντας σε σύγχρονα κοινωνικά φαινόμενα, όπως εκείνο του Φέλα Κούτι*, αλλά και στα καλά στοιχεία και τα κακώς κείμενα της Δυτικής Αφρικής, και τα δεινά της φτώχειας και της εκμετάλλευσης.

Η πρωτότυπη, νεανική ματιά του Ίβαν Σέρσεν πάνω στον κόσμο της μετανάστευσης -από τους μηχανισμούς καταστολής, τους εγκληματικούς και ημιεγκληματικούς κύκλους διακίνησης ανθρώπων, μέχρι και την εκμετάλλευση από την πλευρά της επίσημης πολιτικής και των ΜΜΕ της μιζέριας και της απόγνωσης των αβοήθητων «παράνομων» θυμάτων ή απλώς προσφύγων και φυγάδων κάθε είδους, συγκροτεί μια συγκλονιστική εικόνα. Η κυκλική, κλειστοφοβική αφήγηση με στοιχεία δημοσιογραφικής έρευνας μας αποκαλύπτει τις μοίρες των μεταναστριών στη σημερινή Ευρώπη: ένα θέμα εξαιρετικά πολύπλοκο και δύσκολο, θέμα το οποίο με πολλαπλούς τρόπους αφορά την Κροατία, την Ελλάδα, αλλά και ολόκληρη την Ευρώπη• πρόκειται για ένα θέμα που παραμένει στο σκοτάδι της σύγχρονης κοινωνίας, παρά τις πάμπολλες, καθημερινές αναφορές στο φαινόμενο, που δεν αντιμετωπίζεται σωστά και μάλιστα αποτελεί ταμπού για πολλές ευρωπαϊκές κοινωνίες που συχνά βλέπουν το όλο θέμα με υποκρισία και επιπολαιότητα.

Ένα βιβλίο στο οποίο τον πρωταγωνιστικό ρόλο τον έχει η γλώσσα, αλλά και η συναισθηματική νοημοσύνη, η δύναμη εκείνη που δίνει στον άνθρωπο το θάρρος να συνεχίσει να αγωνίζεται ακόμη κι όταν ξέρει πως στην πραγματικότητα δεν υπάρχει διαφυγή από τον φαύλο κύκλο της ύπαρξης, αλλά ούτε και από την φυλακή του εαυτού μας…

Ισμήνη Ραντούλοβιτς
μεταφράστρια του βιβλίου

* Ο Φέλα Κούτι (1938-1997) ήταν Νιγηριανός μουσικός, από τους πρωτοπόρους της άφρομπιτ, και ταυτόχρονα πολιτικός ακτιβιστής, που ήρθε πάμπολλες φορές σε σύγκρουση με το δικατορικό καθεστώς της πατρίαδας του. (Σ.τ.Μ.)

Το μυθιστόρημα του Ίβαν Σέρσεν Φαύλος Κύκλος κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Καστανιώτη, σε μετάφραση από τα κροατικά της Ισμήνης Ραντούλοβιτς (σελ.: 208, τιμή: 14,84 €).

ΕΓΡΑΨΑΝ ΓΙΑ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ:

«Η απόγνωση των απροστάτευτων “παρανόμων”, οι οποίοι έρχονται αντιμέτωποι τόσο με την κρατική καταστολή όσο και με το οργανωμένο έγκλημα, συνιστά ένα δύσκολο θέμα που έχει διερευνηθεί ελάχιστα –ή και καθόλου– από τη σύγχρονη κροατική πεζογραφία, γεγονός που καθιστά αυτό το μυθιστόρημα ξεχωριστό στο είδος του και απολύτως ευπρόσδεκτο».
Jutarnji list

«Το μυθιστόρημα του Ίβαν Σέρσεν σχετίζεται άμεσα με τη φύση της γυναίκας, με τη μοίρα του θηλυκού φύλου, επικεντρώνεται όμως σ’ εκείνες τις γυναίκες που περιθωριοποιούνται συστηματικά· πρώτον, εξαιτίας της γεωγραφικής τους προέλευσης· και, δεύτερον, επειδή βρίσκονται έγκλειστες στη φυλακή».
NEVEN VULIĊ, Moderna vremena

«Ο Φαύλος κύκλος πρέπει να διδάσκεται στα σχολεία».
GABRIELA BABNIK, Airbeletrina.com

Ο Ίβαν Σέρσεν γεννήθηκε το 1979 στο Ζάγκρεμπ και ανήκει στην νεότερη γενιά των Κροατών συγγραφέων. Ασχολείται με τη μετάφραση και είναι υπεύθυνος των εκδόσεων Sandorf, ενώ ως ατζέντης προωθεί συγγραφείς από την πρώην Γιουγκοσλαβία στο εξωτερικό. Έχει δημοσιεύσει μέχρι τώρα δύο βιβλία: τη συλλογή διηγημάτων “Σχεδία – Παραμύθια από το μηχάνημα του καφέ” (2010) και τη μελέτη “Ιστορία των βιβλιοπωλείων του Ζάγκρεμπ” (2010, μαζί με τον Ντάνιελ Γλάβαν).  Έχει μεταφράσει βιβλία των μουσικών Χένρι Ρόλινς (Get in the Van) και Φρανκ Ζάπα (The Real Frank Zappa Book) στα κροατικά. Ζει και εργάζεται στο Ζάγκρεμπ.

Η Ισμήνη Ραντούλοβιτς γεννήθηκε το 1971 στο Novi Sad της Σερβίας και ζει στην Αθήνα. Έχει εργαστεί στο ΕΚΕΒΙ και στο ΕΚΕΜΕΛ. Σπούδασε Φιλολογία στο Πανεπιστήμιο του Βελιγραδίου και στη Φιλοσοφική Σχολή Αθηνών, όπου κάνει το διδακτορικό της. Από το 1996 είναι μέλος του Σερβικού Συλλόγου Μεταφραστών Λογοτεχνίας. Έχει μεταφράσει έργα πολλών Ελλήνων συγγραφέων στα σερβικά,  μεταξύ άλλων, των Καζαντζάκη, Ελύτη, Σεφέρη, Σικελιανού, Βενέζη, Νόλλα. Mετάφρασε στα ελληνικά σερβικά και βοσνιακά ποιήματα για την Ανθολογία Βαλκανικής Ποίησης “Aimos”. Παράλληλα μεταφράζει έργα των Milorad Pavic, Danilo Kis, Rasa Livada, Aleksandar Gatalica κ.ά. στα ελληνικά.

Συνέντευξη της Ισμήνης Ραντούλοβιτς για τον “Φαύλο Κύκλο” στο Πρώτο Πρόγραμμα μπορείτε να ακούσετε εδώ.