ΜΙΑ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ, ΕΝΑ ΒΙΒΛΙΟ
Επιμέλεια: Μαρία Σφυρόερα
Μια μυθολογική και ιστορική διαδρομή των μηνυμάτων που ο άνθρωπος επινόησε να εκπέμψει με τα μαλλιά του, με σκοπό να διακρίνεται η εθνοτική, θρησκευτική, πολιτική και κοινωνική του ταυτότητα:
Διαχρονικά οι πολιτικές πεποιθήσεις, η θρησκευτική και κοινωνική ταξινόμηση των πολιτών, εμπεριέχουν και κανόνες για τα μαλλιά μας. Άλλο χτένισμα οι άρχοντες, διαφορετικό οι υπήκοοι και οι δούλοι, άλλο μήκος οι Ινδουιστές, άλλο οι Μουσουλμάνοι, υποχρεωτικές οι δύο πλαϊνές μπούκλες των ορθόδοξων Εβραίων και το θέμα δεν τελειώνει εδώ.
Σε ό,τι αφορά τις γυναίκες, μακραίωνη είναι η παράδοση της κάλυψης των μαλλιών τους. Στην αρχαία Ασσυρία ανακαλύφθηκε τον 8ο αιώνα π.Χ. η πρώτη γραπτή νομική επιβολή της. Αφορά αποκλειστικά τις έντιμες, ενώ οι δούλες και οι γυναίκες ελευθερίων ηθών κυκλοφορούν υποχρεωτικά ακάλυπτες. Η ιδέα διαχέεται και στη λεκάνη της Μεσογείου.
Οι πατριαρχικές κοινωνίες καθιερώνουν το ταμπού της κόμης και ο θρησκευτικός φανατισμός τα θεωρεί επικίνδυνο ερωτικό σύμβολο. Σήμερα η κάλυψη των μαλλιών των γυναικών συνοδεύεται και από στέρηση βασικών ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Οι γυναίκες σε αυτές τις κοινωνίες δεν απολαμβάνουν όσα κατακτήσαμε εμείς στη Δύση, μετά από αγώνες βεβαίως.
Αν ο Θεός γνώριζε πόσα προβλήματα θα δημιουργούσαν τα μαλλιά μας, γράφει η Μαργιάν Σατραπί, θα μας έκανε όλες φαλακρές. Να το συμπληρώσω: Όλους. Και τους άντρες, όπου υφίστανται κι αυτοί περιορισμούς. Ευτυχώς ρωγμές σε αυτά τα συστήματα αρχίζουν να εμφανίζονται.
Το περιεχόμενο του βιβλίου προσπαθεί να φτάσει στη… ρίζα του θέματος. Προλήψεις, προκαταλήψεις, δεισιδαιμονίες και προγονικές αφέλειες ταλανίζουν πολλούς λαούς. Τα μαλλιά μας εκπέμπουν μηνύματα υπακούοντας σε γραπτούς και άγραφους κανόνες.
Το θέμα του βιβλίου αποτέλεσε την αφορμή για την ανάγνωση σπουδαίων κειμένων-σπουδαίων συγγραφέων.
Το βιβλίο είναι ένα ανθολόγιο ελληνικής και ξένης γραμματείας. Από τον Ησίοδο, τον Όμηρο, τον Ηρόδοτο, τον Ευριπίδη, τον Αριστοφάνη, την Άννα Κομνηνή, τον Δαρβίνο, τον Νταν Μπράουν, τη Γουέντυ Κούπερ κ.ά., έως τον Ουγκώ, τον Ντοστογιέφσκι, τον Γκαμπριέλ Γκαρθία Μάρκες, τον Παπαδιαμάντη, τον Βιζυηνό, τον Ελύτη, την Καρυστιάνη. Το θέμα συμπληρώνουν η λαογραφία, κινηματογραφικά έργα, καθημερινές ειδήσεις.
Γιατί αυτό το θέμα απασχολεί πολλούς; Είναι το πρώτο ορατό σημάδι στο πρόσωπό μας. Άλλωστε το γεγονός ότι δεν είμαστε όλοι ίδιοι το πληρώσαμε ακριβά σε διακρίσεις, υποψίες, επιθέσεις και προκαταλήψεις. Ως απόδειξη καθαρότητας μιας φυλής εναντίον της άλλης και κυρίως ως απόδειξη υπεροχής. Ο Αριστοτέλης μάλιστα προσπαθεί να ανιχνεύσει τον χαρακτήρα των ανθρώπων από το χρώμα και την υφή των μαλλιών στα «Φυσιογνωμικά» του. Vir pilosus, seu fortis, seu libidinosus έλεγαν οι αρχαίοι Ρωμαίοι, δηλαδή, ο τριχωτός άντρας είναι δυνατός, είναι λάγνος ενώ στην ελληνική λαϊκή παράδοση «Τα ρούχα δείχνουν άνθρωπο και το μαλλί γυναίκα κι αν είναι εκατό χρονών μοιάζει για πέντε-δέκα».
Οι μυθικοί ήρωες ανεμίζουν τα μαλλιά τους και τα κατορθώματα τους εξυπακούονται. Ο βαβυλωνιακός ήρωας Γιλγαμές και ο Σαμψών της Παλαιάς Διαθήκης το αποδεικνύουν. Έχουν πλούσια μαλλιά, από αυτά αντλούν τη δύναμή τους και τη χάνουν όταν τους τα κόβει μια «κακιά γυναίκα». Δεν είναι τα μόνα θύματα. Εξουσία και ζωή θα χάσουν και ο βασιλιάς Νίσος των Μεγάρων και ο Πτερέλαος, εγγονός του Ποσειδώνα. Πάντα από μια γυναίκα.
Στη σύγχρονη εποχή μπορεί να θυμηθεί κανείς τη θύελλα αντιδράσεων που προκάλεσε η εμφάνιση των Μπιτλς. Η Δύση είχε συνδυάσει την ευπρέπεια με το κοντά κουρεμένο μαλλί. Τα παιδιά των λουλουδιών της δεκαετίας του ’60, πριν εναντιωθούν στον πόλεμο του Βιετνάμ άφησαν μακριά τα μαλλιά τους ώστε να υπογραμμίσουν τη διαφορά με τους κοντοκουρεμένους πεζοναύτες.
– Μα καλά πιστεύατε ότι θα αλλάζατε τον κόσμο αφήνοντας μακριά τα μαλλιά σας; αναρωτιέται ένας νέος βλέποντας τη φωτογραφία του μακρυμάλλη πατέρα εκείνης της δεκαετίας. Κι όμως ήταν το πρώτο ορατό και άκρως ενοχλητικό μήνυμα. Η αντίδραση της εξουσίας πάντα ίδια: Κουρέψτε τους.
Στην Ελλάδα των μνημονίων, η τέχνη των κουρέων επιστρατεύτηκε για να εμπλουτίσει τις οικονομικές μας γνώσεις: haircut ονομάστηκε η μείωση της αξίας των κρατικών ομολόγων και των αποθεματικών των ασφαλιστικών ταμείων.
Αυτά και άλλα πολλά θα γνωρίσει και θα θυμηθεί ο αναγνώστης.
Πολυτίμη Καζάκου-Μπότουλα
Η μελέτη της Πολυτίμης Καζάκου-Μπότουλα με τίτλο Πιάνοντας την Ιστορία… από τα μαλλιά κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Παπαζήση (σελ.: 232, τιμή: 15,90 €).
Επιμέλεια κειμένου / Κοσμήματα: Βασίλης Μπότουλας
Γραφιστική επιμέλεια εξωφύλλου: Βασίλης Μπότουλας / Νταίζη Σερδάρη
Η Πολυτίμη Καζάκου-Μπότουλα γεννήθηκε στην Αθήνα το 1944. Αποφοίτησε από τη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών και εργάστηκε στο Ταμείο Ασφάλισης του Ο.Τ.Ε.
Στη συνέχεια συνεργάστηκε με τα περιοδικά: «Προσανατολισμοί», «Οικονομικός Ταχυδρόμος», «Ένα», «Πάνθεον» και τον ραδιοφωνικό σταθμό Αθήνα 9,84.
Σημείωση: οι φωτογραφίες περιλαμβάνονται στο βιβλίο “Πιάνοντας την Ιστορία από… τα μαλλιά” και μας παραχωρήθηκαν από τη συγγραφέα για την παρουσίαση.
Κάνε like στη σελίδα μας στο Facebook
Ακολούθησε μας στο Twitter
Κάνε εγγραφή στο κανάλι μας στο Youtube
– Αναφέρεται ως πηγή το ertnews.gr στο σημείο όπου γίνεται η αναφορά.
– Στο τέλος του άρθρου ως Πηγή
– Σε ένα από τα δύο σημεία να υπάρχει ενεργός σύνδεσμος