“Σχετικά με τον Μπωντλαίρ”: μεταφράζει η Μαριάννα Παπουτσοπούλου

ΕΝΑ ΒΙΒΛΙΟ, ΜΙΑ ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ
Επιμέλεια: Μαρία Σφυρόερα

Η επιστολή του Μαρσέλ Προυστ Σχετικά με τον Μπωντλαίρ είναι ένα άκρως ενδιαφέρον προυστικό κείμενο που μεταφράζεται για πρώτη φορά στα ελληνικά. Ο Προυστ συντάσσει το δοκίμιο άρρωστος, και απολογούμενος γι αυτό, με όσα θυμάται, χωρίς καν να έχει δίπλα του όλα τα χρειαζούμενα βιβλία, για το λογοτεχνικό περιοδικό Νέα Γαλλική Επιθεώρηση, μετά από παράκληση του διευθυντή του και φίλου του, Ζακ Ριβιέρ.

«Τα θαυμαστικά του Oυγκό, οι διάλογοί του με τον Θεό, τόσος σαματάς, δεν αξίζουν όσα βρήκε ο φτωχός Μπωντλαίρ στη βασανισμένη μυχιότητα της καρδιάς και του κορμιού του.»
Marcel Proust

Διαποτισμένο από την ανατρεπτική λεπτή ειρωνεία, τη βαθιά γνώση της γαλλικής ποίησης του 19ου αιώνα, αλλά και του κόσμου των ποιητών, των κριτικών, της τέχνης συνολικά, και πάνω απ’ όλα της αλήθειας και της ομορφιάς σαν τολμούν και τα καταφέρνουν να εκφραστούν δυνατά σε στίχους, το κείμενο ξεκινά με μια ποιητική “μονομαχία” στην οποία πρωταγωνιστούν οι μείζονες Σαρλ Μπωντλαίρ και Βικτώρ Ουγκό, σύγχρονοι και φίλοι στη ζωή, με τη νίκη του πρώτου να καταγράφεται από τον Μαρσέλ Προυστ μέσα στον βιωμένο πόνο του, τη γνήσια οργή και την αγάπη του για κάθε περιθωριακό πλάσμα στον εφιαλτικό μας κόσμο.

Χαρακτηριστική της πολυμάθειας και του έρωτα του συγγραφέα για την ποίηση, η πλούσια από στήθους παράθεση στίχων και ολόκληρων στροφών των δύο ποιητών, αλλά και πολλών άλλων μεταγενέστερων, οι ευφυέστατες συγκρίσεις μεταξύ καλλιτεχνών από άλλα πεδία, η εκτενής αναφορά στα ποιήματα του Σαρλ Μπωντλαίρ που ο Μαρσέλ Προυστ αγαπούσε περισσότερο, όπως, Το μπαλκόνι, Το απρόοπτο, Η πίπα, που χαρακτηρίζεται μικρό αριστούργημα, Ο ύμνος στο κρασί, Το ταξίδι που κλείνει τη συλλογή Τα άνθη του κακού, Καταραμένες γυναίκες, Δελφίνη και Ιππολύτη, το πιο δυνατό από τα απαγορευμένα, Ο κύκνος, Τα γραίδια, όλα με καίριο σχολιασμό.

Υπογραμμίζεται η οξυμμένη ευαισθησία του Μπωντλαίρ, “αυτού του δανδή, για τον φτωχό” και τον λαϊκό άνθρωπο, και ο Προυστ δεν διστάζει, με μια τολμηρή αναλογία, να τον παραλληλίσει τελικώς λόγω της φιλάσθενης μεγαλοφυΐας του με τον Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι ανεβάζοντάς τον πάνω απ’ όλους τους ποιητές του 19ου αιώνα.

Ακολουθούν πλήθος στίχοι και σχόλια για όλους σχεδόν τους ποιητές της Γαλλίας του γόνιμου 19ου αιώνα σε μια απόπειρα να ενημερωθούν οι αναγνώστες του περιοδικού “διαβάζοντας ωραίους στίχους, σε μια εποχή που πλέον τους προσφέρει τόσο κακούς…”, και το δοκίμιο κλείνει με δυο τρία πικρά σχόλια για τους σύγχρονούς του συμβιβασμούς της κριτικής και για τα καμώματα της ποιητικής ματαιοδοξίας, που όσο λιγότερο αξίζει τόσο πιο πολύ επαίρεται.

Μαριάννα Παπουτσοπούλου

Το βιβλίο του Μαρσέλ Προυστ Σχετικά με τον Μπωντλαίρ. Επιστολή στον Ζακ Ριβιέρ κυκλοφορεί, σε μετάφραση της Μαριάννας Παπουτσοπούλου, από τις Εκδόσεις Κουκούτσι (σελ.:70, τιμή: 7,50 €).

Η Μαριάννα Παπουτσοπούλου γεννήθηκε το 1951 στην Αθήνα. Εργάστηκε τριάντα χρόνια στη μέση εκπαίδευση. Συμμετείχε ενεργά στο κίνημα των ιδιωτικών εκπαιδευτικών και των γυναικών ως το ’91. Έχει μεταφράσει τα βιβλία “Μότσαρτ” του Ρίτσαρντ Μπέηκερ (Libro, 1991), “Αλεξανδρινό Κουαρτέτο” του Λώρενς Ντάρελ (Μεταίχμιο, 2009). Άλλες μεταφράσεις, πεζά και άρθρα της δημοσιεύονται στον περιοδικό και στον ημερήσιο τύπο. Τελευταία δουλειά της, το δίπτυχο “Στο ρεύμα κι αναπόταμα” (Ηριδανός, 2013).