Τζέιν Έιρ: Τόσο σύγχρονη όσο ποτέ- Από το Εθνικό Θέατρο Λονδίνου και το Ολντ Βικ του Μπρίστολ

Ανταπόκριση από το Λονδίνο – Ευδοξία Λυμπέρη

Ούτε που θα φανταζόταν το 1847 η Σαρλότ Μπροντέ ότι η Τζέην Έιρ της θα χαρακτηριζόταν κλασσικό αριστούργημα. Ούτε ότι εκατονεξήνταοκτώ χρόνια αργότερα θα έπαιρνε θεατρική μορφή και θα παρουσιαζόταν από το Εθνικό Θέατρο της Αγγλίας.
Αλλά το εφήμερο, μαζί με το αιώνιο που εμπεριέχει η Τέχνη αποτελούν τη γοητεία της.
Η παράσταση είναι πλέον από τις μεγαλύτερες θεατρικές επιτυχίες της χρονιάς στο Λονδίνο.
Οι παλαιότεροι σπεύδουν να ταξιδέψουν άλλη μία φορά στα παραμυθένια λημέρια του ρομαντικού δράματος με τα γοτθικά στοιχεία, και οι νεότεροι…το ίδιο. Πολλοί όμως πήγαν προκειμένου να δουν την πρώτη θεατρική μεταφορά της διάσημης και «χιλιοχρησιμοποιημένης» σε άλλες μορφές Τέχνης Τζέιν ´Ειρ (μια ματιά στη Βικιπαιδια πείθει).

Σύγχρονη ανάγνωση με επινοητικό και σωματικό θέατρο

Η σκηνοθέτις Σάλι Κούκσον με την ομάδα των ηθοποιών ακολούθησαν πιστά το βιβλίο και με τεχνικές επινοητικού θεάτρου κατέληξαν στο θεατρικό κείμενο, το οποίο ωστόσο άλλαξε από τότε που τυπώθηκε και εκδόθηκε, και όπως είπε η ίδια «θα συνεχίσει να αλλάζει».
Οι ηθοποιοί δρουν ως ένα σύνολο εκφραστικών οργάνων σε μία ανελέητα απαιτητική παράσταση σωματικού θεάτρου, χωρίς ωστόσο να υποβαθμίζεται ο λόγος. «Δεν ήθελα ένα ρεαλιστικό ρομάντσο εποχής. Ήθελα ένα πολυεπίπεδο σκηνικό ώστε οι ηθοποιοί να κοπιάζουν. Η Τζέιν Έιρ αγωνίζεται στη ζωή της, κοπιάζει», λέει η Κούκσον.
Τέσσερα επίπεδα, εξέδρες επικλινείς και μη, συνδέονται με σκάλες χωρίς κανένα προστατευτικό και γίνονται σπίτι, αγρός, σχολείο, αρχοντικό, αγροικία. Οι ηθοποιοί υποχρεώνονται σε μία επίπονη φυσική δραστηριότητα, σε μία αέναη κίνηση με, και χωρίς προορισμό. Μόνο να θαυμάσει μπορεί κανείς την ισορροπία τεχνικής, ερμηνείας, δεξιοτεχνίας και σωματικού μόχθου. Οι ηθοποιοί και οι μουσικοί ερμηνεύουν ρόλους, ζώα, αντικείμενα, ήχους έως και τα παιχνιδίσματα της φωτιάς.
Ο λόγος ρέει, οι σχέσεις υπογραμμίζονται και οι ατάκες που κυριαρχούν είναι «επιθυμώ να μου επιτραπεί η ελευθερία», «είμαι ένας ελεύθερος άνθρωπος με ανεξάρτητη θέληση». Η ανάδειξη της γυναίκας που τολμά και αγωνίζεται να διεκδικήσει τη ζωή της και τον έρωτα επικρατεί στην παράσταση.

Η Τζέιν Έιρ στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών

Η Σάλι Κούκσον δίνει στη μουσική πρωταγωνιστικό ρόλο. «Μου αρέσει να χρησιμοποιώ τη μουσική, εξάπτει τη φαντασία και ξεσηκώνει τα συναισθήματα», λέει η ίδια. Μία μικρή ομάδα μουσικών ζωντανά επί σκηνής αφομοιωμένοι από το σκηνικό σχολιάζουν μουσικά τα συναισθήματα του έργου, ενώ ηχογραφημένα ηχητικά τοπία διατρέχουν την παράσταση. Συμβαίνουν πολλά στην τρίωρη παράσταση του Εθνικού Θεάτρου. Υπάρχει ωστόσο καθαρότητα στις προθέσεις αλλά και στις ερμηνείες, αποκλείοντας με αυτόν τον τρόπο την κούραση.
Η σκηνοθετική πρόταση όμως κρύβει και μία ακόμη έκπληξη. Το κυρίαρχο γοτθικό στοιχείο της νουβέλας, η κρυμμένη τρελή σύζυγος στη σοφίτα παίρνει κάποια στοιχεία που της είχε αφαιρέσει η τυποποίηση. «Ήθελα να της δώσω φωνή, και αυτό έκανα», λέει η Κούκσον.
Πραγματικά της έδωσε φωνή που αφήνει το κοινό … άφωνο. Αλλά αυτό καλύτερα να το δουν και να το ακούσουν όσοι πάνε στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών στις 8 Δεκεμβρίου να παρακολουθήσουν τη ζωντανή μετάδοση της παράστασης, επί οθόνης.
Το θεατρικό εγχείρημα Τζέιν Έιρ ξεκίνησε το ταξίδι του στο θέατρο Ολντ Βικ του Μπρίστολ ως δύο αρχικά παραστάσεις. Για τις ανάγκες της μεταφοράς στο Λονδίνο και το Εθνικό θέατρο, οι δύο παραστάσεις έγιναν μία. Μπορεί οι λάτρεις της εποχής και της γοτθικής ατμόσφαιρας -όπως εγώ- να απογοητευτούν μόλις μπουν στο θέατρο και δουν το σκηνικό, ωστόσο το αποτέλεσμα καταφέρνει να μεταφέρει όλη την ατμόσφαιρα του βιβλίου και παράλληλα να κεντρίσει την απαιτητική για ταχύτητα ματιά του σύγχρονου θεατή.
Η παράσταση Τζέιν Έιρ θα συνεχίσει να παίζεται στο Εθνικό Θέατρο στο Λονδίνο έως το τέλος του έτους και από τον Ιανουάριο του 2016 θα μεταφερθεί στο Ολντ Βικ του Μπρίστολ.