TTIP – Το Πρώτο Πρόγραμμα, στον διάλογο για τη συμφωνία που “θα μπορούσε να επηρεάσει σχεδόν τα πάντα”

“Έχετε ακούσει για την TTIP; Αν η απάντησή σας είναι όχι, μην ανησυχείτε πολύ. Αυτός είναι ο στόχος”. Με αυτό τον τίτλο κυκλοφόρησε η βρετανική εφημερίδα Independent τον περασμένο Οκτώβριο. Στην Ελλάδα δεν έχει γίνει δημόσιος διάλογος για μια συμφωνία που “ίσως ακούγεται βαρετή, αλλά θα μπορούσε να επηρεάσει τα πάντα, από το εισόδημα, μέχρι το φαγητό που τρώτε, και το εθνικό Σύστημα Υγείας”. Η ΕΡΤ συμμετέχει ενεργά στον διάλογο για τη συμφωνία αυτή, με έναν κύκλο συζητήσεων στο Πρώτο Πρόγραμμα του ραδιοφώνου. Η Δώρα Κοτσακά, ερευνήτρια του ινστιτούτου Νίκος Πουλαντζάς, ήταν η πρώτη συνομιλήτρια του Νίκου Τσιμπίδα και της Κωνσταντίνας Δημητρούλη στο στούντιο. Συναντήσαμε αμέσως μετά την ίδια, για να μας πει την άποψή της, και τον συντονιστή του Πρώτου Προγράμματος, για να μάθουμε τι ακολουθεί, αλλά και ποια είναι η στάση των πρώτων ευρωβουλευτών που “βγήκαν στον αέρα”.

της Μάχης Μαργαρίτη

“Αναγνωρίσαμε ότι το θέμα της TTIP είναι ένα πολύ σοβαρό ζήτημα”, μας λέει ο συντονιστής του Πρώτου Προγράμματος της ΕΡΑ, Νίκος Τσιμπίδας. “Ήδη στις υπόλοιπες χώρες της Ευρώπης έχουν γίνει μεγάλες καμπάνιες ενημέρωσης των πολιτών, και θεωρήσαμε ότι αρμόζει στη δημόσια ραδιοφωνία να “ανοίξει” αυτό το ζήτημα. Σχεδιάσαμε μια εβδομάδα αφιερωμένη στην TTIP. Για ένα δίωρο κάθε μέρα, και τρεις ώρες την Κυριακή, θέλουμε να καλύψουμε όλους τους τομείς που προβλέπεται να αφορά αυτή η συμφωνία, καλώντας ένα ευρύ φάσμα φορέων και οργανισμών, ακτιβιστών, καθηγητών, ακαδημαϊκών και πολιτικών.”

Ποια είναι η στάση του ευρωβουλευτή Στέλιου Κούλογλου και του βουλευτή-μέλους των Οικολόγων Πράσινων Γιώργου Δημαρά, που μίλησαν τηλεφωνικά στην πρώτη εκπομπή; Πρώτα από όλα, “οι ευρωβουλευτές μας είπαν”, μας μεταφέρει ο Νίκος Τσιμπίδας, “ότι μόλις πρόσφατα επιτράπηκε σε λίγους, επιλεγμένους ευρωβουλευτές να πηγαίνουν σε ειδικά αναγνωστήρια και να διαβάζουν μέρος της συμφωνίας -και μάλιστα με ρήτρα εμπιστευτικότητας, δηλαδή, δε μπορούν ούτε να πάρουν φωτοαντίγραφα, ούτε να έχουν κινητά μαζί τους για να φωτογραφίσουν κάποιες σελίδες, αλλά ούτε, ακόμη κι αν απομνημονεύσουν κομμάτια, να πληροφορήσουν τους πολίτες για το τι διάβασαν”.

Οι δύο βουλευτές -εκλεγμένοι με τον ΣΥΡΙΖΑ- “είναι αρνητικά διακείμενοι. Μάλιστα, ο κ. Δημαράς μας πληροφόρησε ότι έχει καταθέσει πρόταση για να γίνει ειδική συζήτηση στη βουλή για το θέμα αυτό, ώστε να τοποθετηθούν όλα τα κόμματα και όλοι οι βουλευτές του ελληνικού κοινοβουλίου”.

“Είναι πρωτοφανής τέτοια αδιαφάνεια”

Δεν έχει ξανασυμβεί  να υπάρχει τέτοια αδιαφάνεια για μια εμπορική συμφωνία, μας λέει και η Δώρα Κοτσακά, διδάκτορας Πολιτικής Κοινωνιολογίας. “Οι διαπραγματεύσεις για την TTIP ξεκίνησαν τον Ιούνιο του 2013, και το αντιληφθήκαμε σχεδόν έναν χρόνο μετά, χάρη σε διαρροή στα wikileaks.”

Οι υπέρμαχοι της Διατλαντικής Εταιρικής Σχέσης Εμπορίου και Επενδύσεων λένε ότι θα αυξήσει το Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν τόσο για την Ευρωπαϊκή Ένωση, όσο και για τις Ηνωμένες Πολιτείες. Μιλούν για αύξηση των εξαγωγών και των θέσεων εργασίας, και για οφέλη από την κατάργηση δασμών. Αυτοί που είναι αντίθετοι στη συμφωνία, αμφισβητούν τους ισχυρισμούς. Αντίθετα, πιστεύουν ότι αυτές που θα ενισχυθούν είναι οι πολυεθνικές εταιρίες, σε βάρος των μικρομεσαίων, και ότι θα χαθούν θέσεις εργασίας. “Πλέον, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δε μπορεί να βρει κανέναν οργανισμό να γνωμοδοτεί ότι θα έχουμε αύξηση του ΑΕΠ. Πρόσφατη μελέτη από διεθνή φορέα για λογαριασμό της Κομισιόν μιλά για αύξηση 0,005% και μάλιστα από το 2027 και μετά. Ως προς τις θέσεις εργασίας, γνωρίζουμε ήδη από τη NAFTA ότι αυτού του είδους οι συμφωνίες φέρνουν απώλειες θέσεων εργασίας. Και στην περίπτωση της NAFTA – που αφορά την κεντρική Αμερική- αυτό τους έλεγαν, ότι θα αυξηθούν οι θέσεις εργασίας. Όχι μόνο δεν αυξήθηκαν, αλλά χάθηκαν πολλές θέσεις.”

Τι σημαίνει στην πράξη “εναρμόνιση κανόνων”;

Στην Ευρωπαϊκή Ένωση, μας λέει η Δώρα Κοτσακά, ισχύει η “αρχή της προφύλαξης“. Για να κυκλοφορήσει ένα προϊόν στην αγορά πρέπει να το κρίνει κάποια ανεξάρτητη αρχή, όπως το γενικό χημείο του κράτους. Αν υπάρχει έστω και η παραμικρή επιφύλαξη ότι αυτό το προϊόν είναι επικίνδυνο για τη δημόσια υγεία, δεν κυκλοφορεί. “Στις Ηνωμένες Πολιτείες ισχύει το αντίθετο. Ο κατασκευαστής λέει ότι το προϊόν είναι εντάξει, άρα είναι εντάξει, κυκλοφορεί στην αγορά. Μέχρι αποδείξεως του εναντίον, αλλά με κόστος το οποίο μετακυλίεται στον πολίτη. Αν ο πολίτης αποδείξει ότι το προϊόν είναι επικίνδυνο, αποζημιώνεται αδρά. Είναι τελείως αντίστροφη η λογική. Έπειτα, υπάρχουν και άλλα ζητήματα. Στις ΗΠΑ απαγορεύονται 13-14 χημικές ενώσεις, στην Ευρωπαϊκή Ένωση. πάνω από 1.000. Με τη νομοθετική εναρμόνιση δε θα αλλάξουν οι δύο πλευρές τις νομοθεσίες τους, αλλά θα επιτρέψουν ο ένας στον άλλο να λειτουργεί με τους δικούς του κανόνες στην αγορά του. Άρα, όλα αυτά τα προϊόντα θα κυκλοφορούν και στην Ε.Ε., τα χημικά που αναφέραμε νωρίτερα, όπως και τα γενετικά μεταλλαγμένα χωρίς σήμανση.”

Αλλά “ανοίγουν” και εργασιακά θέματα. Η άρνηση μιας εταιρίας στη δημιουργία σωματείου, είναι ένα από αυτά. “Οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν έχουν υπογράψει τον κανονισμό του Παγκόσμιου Οργανισμού Εργασίας. Σε πολλές πολιτείες απαγορεύεται η σύσταση σωματείου. Άρα, αν σε μία εταιρία ο εργοδότης θεωρεί ότι η σύσταση σωματείου θα μειώνει τα κέρδη του, μπορεί να κάνει μήνυση, να ενεργοποιήσει τον ISDS και να το απαγορεύσει.”

“Υπεράνω όλων, η κερδοφορία του επενδυτή”

[blocktext align=”right”]”Στην ουσία πρόκειται για περαιτέρω αναδιανομή κεφαλαίου και εξουσιών υπέρ των πολυεθνικών εταιριών”[/blocktext]Ο ISDS είναι ο λεγόμενος “μηχανισμός επίλυσης διαφορών κράτους-επενδυτή”. Έχει προκαλέσει τις μεγαλύτερες αντιδράσεις. Ο τίτλος του άλλαξε τον Σεπτέμβριο, αλλά η ουσία; “Επί της ουσίας πρόκειται για το ίδιο πράγμα. Πρόκειται για ένα «τέρας με πολλά πλοκάμια». Είναι παράλληλα σχέδια. Αν δεν επιτευχθεί το ένα, θα προσπαθήσουν με άλλον τρόπο”. Τα παραδείγματα του ISDS, μας λέει η ερευνήτρια του ινστιτούτου Νίκος Πουλαντζάς είναι υπαρκτά. “Όταν η Γερμανία θέλησε να παύσει τη λειτουργία των πυρηνικών εργοστασίων μετά τη Φουκουσίμα, έπρεπε να πληρώσει 3,2 εκατομμύρια στη σουηδική Vattenfall. Όταν στη Σλοβακία θέλησαν να επαναφέρουν κομμάτι του κράτους πρόνοιας στα χέρια του δημοσίου, έπρεπε να πληρώσουν αποζημίωση 5 εκατομμυρίων. Στην Ουρουγουάη, επειδή η κυβέρνηση πήρε αντικαπνιστικά μέτρα, η Philip Morris ζήτησε 2 δισεκατομμύρια. Οπότε, επειδή η κάθε κυβέρνηση ή φορέας αισθάνεται την απειλή του ISDS στον κρόταφό της, παραλύει. Σταματούν να ρυθμίζουν, επειδή κάθε ρύθμιση έχει τον φόβο της ενεργοποίησης του ISDS.”

Ο μηχανισμός επίλυσης διαφορών δεν είναι κάτι νέο. Αλλά, οι περιπτώσεις προσφυγών αυξάνονται συνεχώς. “Το 2000 είχαμε 60 περιπτώσεις, και τώρα έχουμε 600. Τώρα επιδιώκεται να δημιουργηθεί μια ολόκληρη θεσμική δομή για να πηγαίνει εκεί ο επενδυτής, ώστε να αποφύγει να έχει το οποιοδήποτε κόστος σε ό, τι αφορά κεκτημένα μας περιβαλλοντικά, εργασιακά, της υγείας, της ασφάλειας.”

“Να ανοίξει ο δημόσιος διάλογος”

Η Δώρα Κοτσακά εκτιμά ότι οι διαπραγματεύσεις για τη συμφωνία δεν πρόκειται να ολοκληρωθούν άμεσα. “Έχουν διαπραγματευτεί τα 10 από τα 24 κεφάλαια”. Για να φτάσει η συμφωνία στα εθνικά κοινοβούλια, πρέπει να κριθεί “μικτή”. “Είναι προφανές ότι πρόκειται για μικτή συμφωνία βάσει της συνθήκης της Λισαβόνας. Όμως, για να κριθεί έτσι, χρειάζεται πολιτική βούληση, πρέπει κάποιος να προσφύγει στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο. Νομικά, αυτό μπορεί να το κάνει μόνο κάποιος επίτροπος ή κάποια κυβέρνηση. Και αν κριθεί μικτή, θα ξεκινήσει μια συζήτηση σε κάθε χώρα.”

Στην κεντρική Ευρώπη υπάρχει ένα μεγάλο κίνημα εναντίον της TTIP. “Στην Ελλάδα είμαστε πίσω. Χρειάζεται ένας υγιής δημόσιος διάλογος. Επιπλέον, δεν έχουν γνωμοδοτήσει οι αρμόδιοι φορείς, τα επιμελητήρια, οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις, η αυτοδιοίκηση, τα πανεπιστήμια, όλοι αυτοί που πλήττονται. Να μιλήσουν και οι πολιτικές δυνάμεις. Υπάρχει πολύς δρόμος, πρώτα από όλα στην ενημέρωση, που έχει φανεί ότι αποδίδει, και δεύτερον στις κινητοποιήσεις. Να συνταχθούμε με τους υπόλοιπους στο εξωτερικό, τα σωματεία, επίσης, στο εξωτερικό υπάρχει τρομερή πίεση από τα σωματεία, και αυτό έχει φέρει αποτελέσματα, πιέζεται τρομερά η σοσιαλδημοκρατία, που έχει διαιρεθεί στα δύο. Αυτό είναι τεράστιο πολιτικό όφελος, γιατί τους μπλοκάρει και δε μπορούν να προχωρήσουν.”

Οι εκπομπές στο Πρώτο Πρόγραμμα, 12-2 το μεσημέρι. Στο ειδικό site στον ιστότοπο της ΕΡΤ, ttip.ert.gr, θα υπάρχουν όλες οι εκπομπές και το οπτικοακουστικό και έντυπο υλικό, στα ελληνικά και σε άλλες γλώσσες, για την ενημέρωση των πολιτών.

Η προσπάθεια δεν τελειώνει στην TTIP. Το Πρώτο Πρόγραμμα της ραδιοφωνίας συνεχίζει με τακτικά αφιερώματα και θεματικές ενότητες για μεγάλα κοινωνικά, πολιτικά και οικονομικά ζητήματα. Η TTIP είναι ο δεύτερος “μεγάλος φάκελος”, μετά το προσφυγικό ζήτημα.

φωτογραφίες: ΑΠΕ/ΜΠΕ