Η εξέλιξη των πολιτικών κομμάτων στην Βρετανία

Του Πέτρου Δίπλα.

Η Βρετανία έχει το παλαιότερο κοινοβούλιο στον κόσμο αφού η συγκρότηση της πρώτης Βρετανικής Βουλής έγινε στο παλάτι του Ουέστμίνστερ το 1265, σχεδόν 750 χρόνια πριν από σήμερα.

Βέβαια τα πρώτα πολιτικά κόμματα όπως τα ξέρουμε σήμερα δημιουργήθηκαν στην Βρετανία τον 17ο αιώνα. Μέχρι τότε η Βουλή απαρτίζονταν από αριστοκράτες, πλούσιους γαιοκτήμονες και αξιωματούχους.  Ήταν μεταξύ των ετών 1678 και 1681 που τα πρώτα δύο κόμματα αυτά των Γουίγκς  και των Τόρις εμφανίστηκαν και τα οποία κυβερνούσαν μέχρι τις αρχές του περασμένου αιώνα είτε μόνα τους είτε με συνεργασίες. Απόγονοι των κομμάτων αυτών είναι τα δύο τωρινά κόμματα των Συντηρητικών (από τους Τόρις) και των Φιλελεύθερων Δημοκρατών (από τους Γουίγκς).

Αρχικά οι Γουίγκς ήταν το κόμμα της φιλελεύθερης και φιλομεταρρυθμιστικής αριστοκρατίας. Το 1832 η κυβέρνηση των Γουίγκς πέρασε τον Μεταρρυθμιστικό Νόμο (Reform Act) που άλλαξε τον συσχετισμό των εδρών και έδωσε δικαίωμα ψήφου στην μεσαία τάξη. Το 1850 οι Γουίγκς ενώθηκαν με τους Ριζοσπάστες και δημιούργησαν το Φιλελεύθερο Κόμμα (Liberal Party). Αυτό το κεντρώο κόμμα έζησε μέχρι πρόσφατα το 1988 οπότε συγχωνεύτηκε με το μικρότερο Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα και δημιούργησαν τους σημερινούς Φιλελεύθερους Δημοκράτες.

Αντίθετα οι Τόρις ήταν το κόμμα των συντηρητικών, των παραδοσιακών και των μοναρχικών.

Όμως κατά την διάρκεια του 18ου αιώνα οι προοδευτικοί Γουίγκς μονοπώλησαν τα πολιτικά πράγματα της Βρετανίας και οι Τόρις μέχρι το 1770 έπαιξαν μικρό ρόλο στα πολιτικά τεκταινόμενα. Αυτό όμως άλλαξε προς το τέλος του αιώνα μια εποχή που ταυτίστηκε με τις μεγάλες κοινωνικές μεταρρυθμίσεις που οδήγησαν στην Γαλλική Επανάσταση.

Η Βρετανική ελίτ για να αποφύγει τις κοινωνικές αυτές εξελίξεις και να διατηρηθεί το στάτους κβό στη χώρα, στράφηκε προς τους Τόρις οι οποίοι και κυβέρνησαν μετά το 1770. Οι Τόρις  κατόρθωσαν και να διατηρήσουν τις βρετανικές παραδόσεις και να στηρίξουν και να κάνουν κτήμα τους όλες τις αλλαγές και ευκαιρίες που δημιούργησε η βιομηχανική επανάσταση και η παγκόσμια εμπορική εξάπλωση.

Το 1834 το κόμμα των Τόρις μετατρέπεται στο σημερινό Συντηρητικό Κόμμα και στους κόλπους του μεγαλουργούν μεγάλες πολιτικές προσωπικότητες όπως ο Βενιαμίν Ντισραέλι, πρωθυπουργός από το 1874 έως το 1880, ένας από τους μεγαλύτερους μεταρρυθμιστές του 19^ου αιώνα.

Μετά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο δημιουργείται ένα καινούργιο κόμμα το Εργατικό Κόμμα. Οι πρώτοι Εργατικοί βουλευτές εξελέγησαν το 1900 ως εκπρόσωποι του Ανεξάρτητου Εργατικού Κόμματος. Το 1924 οι Εργατικοί σχηματίζουν την πρώτη τους κυβέρνηση που ήταν μειοψηφίας και έζησε πολύ λίγο.

Η άνοδος του Εργατικού Κόμματος έγινε σε βάρος του Φιλελεύθερου Κόμματος καθώς οι Εργατικοί τους αντικαθιστούσαν ως αντιπολίτευση στους Συντηρητικούς.

Έτσι από το 1929 έως το 2010 η εξουσία εναλλάσσονταν μεταξύ των δύο αυτών κομμάτων του Συντηρητικού και του Εργατικού.

Στις εκλογές του 2010 κανένα κόμμα δεν κέρδισε την απόλυτη πλειοψηφία και έτσι για πρώτη φορά στην ιστορία σχηματίστηκε κυβέρνηση συνεργασίας μεταξύ του Συντηρητικού Κόμματος και του Κόμματος των Φιλελεύθερων Δημοκρατών.

Το εκλογικό πολιτικό σύστημα της Βρετανίας, με κυρίαρχο γνώρισμα την πλειοψηφικότητα, έχει δείξει αξιοθαύμαστη σταθερότητα για πάνω από 4 αιώνες χωρίς μάλιστα αλλαγές.

Μάλιστα στο δημοψήφισμα της 5^ης Μαΐου του 2011, οι Βρετανοί ψηφοφόροι επαναβεβαίωσαν με πλειοψηφία 68% την στήριξή τους στο πλειοψηφικό εκλογικό τους σύστημα απορρίπτοντας το νέο προτεινόμενο σύστημα που εισήγαγε στοιχεία αναλογικής εκπροσώπησης.

Το Βρετανικό σύστημα βοηθά και προωθεί τα μεγάλου μεγέθους κόμματα και ενθαρρύνει τις συναινετικές θέσεις γύρω από δυνατούς ηγέτες.

Το σημερινό σύστημα δυσκολεύει αφάνταστα την δημιουργία νέων πολιτικών κομμάτων, με αποτέλεσμα τα υπάρχοντα 3 μεγάλα κόμματα να έχουν ηλικία άνω των 100 ετών.

Το νεώτερο από τα 3 κόμματα, το Εργατικό Κόμμα, κατόρθωσε να επιβιώσει και να μεγαλώσει επειδή εκπροσώπησε στις αρχές του 20ού αιώνα τις μεγάλες αλλαγές που έγιναν στην Βρετανική κοινωνία. Από τότε κανένα άλλο κόμμα δεν κατάφερε να ισχυροποιηθεί, με το σύνολο των νεοδημιουργούμενων κομμάτων να παραμένουν περιθωριακά ή να συγχωνεύονται με τα μεγάλα.

Βέβαια αυτά ισχύουν όσον αφορά την Αγγλία γιατί στις άλλες περιοχές (Σκωτία, Ουαλία, Βόρεια Ιρλανδία) δημιουργήθηκαν και εθνικιστικά κόμματα που στην περίπτωση της Σκωτίας έγινε και το κυρίαρχο κόμμα, το Σκωτικό Εθνικό Κόμμα (SNP).