«Η τέχνη τοποθετεί τα δικά της ορόσημα»
Ο Δημήτρης Καλαμάρας γεννήθηκε στις 30 Ιουλίου 1924 στη Φλώρινα. Σπούδασε ζωγραφική και γλυπτική στη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας και αργότερα στις Ακαδημίες Καλών Τεχνών της Φλωρεντίας και της Ρώμης. Στις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες μελέτησε σημαντικούς γλύπτες και τα έργα τους και εν συνεχεία επέστρεψε στην Ελλάδα, όπου το 1958 δημιούργησε το πρώτο εργαστήρι χαλκοχυτικής στη Σχολή Καλών Τεχνών. Το 1969 εκλέχτηκε καθηγητής στη Σχολή, όπου εισήγαγε τη διδασκαλία θεωρητικών κειμένων, προώθησε τη συλλογή γύψινων εκμαγείων για διδακτικούς σκοπούς και αναβάθμισε το εργαστήριο της Τέχνης του Βιβλίου. Παρουσίασε έργα του σε ατομικές και σε ομαδικές εκθέσεις στην Ελλάδα και διεθνώς ενώ βραβεύτηκε στην Μπιενάλε της Αλεξάνδρειας το 1961. Ως καλλιτέχνης ο Καλαμάρας θαύμαζε την αναγεννησιακή τέχνη, η οποία επηρέασε το έργο του στα πρώτα του στάδια. Η αναδρομική του έκθεση το 1995 στην Εθνική Πινακοθήκη επιβεβαίωσε τον σημαντικό του ρόλο στην ιστορία της σύγχρονης ελληνικής γλυπτικής.
Με αφορμή την επέτειο 100 ετών από τη γέννηση του σημαντικού καλλιτέχνη, το Αρχείο της ΕΡΤ παρουσιάζει επεισόδιο της σειράς
ΕΙΚΑΣΤΙΚΕΣ ΜΟΡΦΕΣ: ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΚΑΛΑΜΑΡΑΣ
Πρόκειται για σειρά ντοκιμαντέρ του σκηνοθέτη και μετέπειτα καλλιτεχνικού διευθυντή του Φεστιβάλ Δράμας Αντώνη Παπαδόπουλου για την ΕΡΤ, τριών επεισοδίων. Το συγκεκριμένο επεισόδιο είναι το τρίτο κατά σειρά και αξίζει να σημειωθεί πως απέσπασε βραβείο από το ΥΠΠΟ το 1990. Θέμα του επεισοδίου ο γλύπτης Δημήτρης Καλαμάρας.
To επεισόδιο (1990) διατρέχει αφήγηση του ίδιου του καλλιτέχνη. Μιλά αρχικά για τα πρώτα του χρόνια στην Αθήνα, τότε που κοιμόταν σε ένα γκαράζ στα Εξάρχεια αλλά και για την εισαγωγή του στη Σχολή Καλών Τεχνών. Εξηγεί γιατί προτιμά την γλυπτική από τη ζωγραφική ως εκφραστικό μέσο και αναφέρει τον δάσκαλό του γλύπτη Μιχάλη Τόμπρο. Μιλά για τις μεθόδους εργασίας στη Σχολή, όπου δεν σχεδίαζαν σε χαρτί αλλά δούλευαν σε πλάκα πηλού. Αναφέρει τον γλύπτη Ισάμου Νογκούτσι και τον σκεπτικισμό του για την τότε νέα γλυπτική, κυρίως την απομάκρυνσή της από τη φύση.
Στη συνέχεια μιλά για τα χρόνια του στην Ιταλία όπου σπούδασε με υποτροφία του ΙΚΥ . Θυμάται πόσο εντύπωση του είχε κάνει η διαφορετική προσέγγιση διατήρησης και χρήσης της ιστορικής πολιτιστικής κληρονομιάς από την Ελλάδα στην Ιταλία, σχολιάζοντας πως τα μνημεία στην Ελλάδα υποφέρουν από τις φθορές. Συζητά για έργα τέχνης που θαύμασε, τονίζοντας το «πλούσιο θεωρητικό υπόβαθρο» που εντόπιζε πίσω από σπουδαία έργα. Μιλά για την Αναγεννησιακή και την προ-αναγεννησιακή περίοδο της τέχνης σκιαγραφώντας ένα συνδετικό ιστό μεταξύ παλαιότερων και νεότερων έργων τέχνης.
«Η τέχνη τοποθετεί τα δικά της ορόσημα» λέει, και αναφέρει τη δυναμική χρήση της ορθής γωνίας (Χένρι Μουρ), το διάλογο του Σωκράτη για την ευθεία και την καμπύλη, τη διαίρεση ενός ευθύγραμμου τμήματος σε μέσο και άκρο λόγο (Ευκλείδης), τις πραγματείες του Λεονάρντο, την παλέτα του Ντελακρουά και τα 27 χρώματα του Πάουλ Κλέε.
Στη συνέχεια και ενώ προβάλλονται σχετικά πλάνα ο καλλιτέχνης μιλά για το βουνίσιο χωριό του στο Βίτσι. Mέσα από μια εξιστόρηση με ύφος προσωπικό καταφέρνει μια σχεδόν λαογραφικής προσέγγισης αποτύπωση της τοπικής κουλτούρας, παραθέτοντας παράλληλα ιστορικά στοιχεία για την περιοχή την περίοδο του αντάρτικου και αναφέροντας το λουλούδι του Αι- Γιαννιού, σημαντικό στοιχείο της τοπικής χλωρίδας και των παραδόσεων.
Προβάλλονται πλάνα από την πόλη της Φλώρινας, τη λαϊκή αγορά, τους δρόμους της πόλης και ο Καλαμάρας αφηγείται αναμνήσεις από την τοπική ζωή και παραδόσεις. Μιλά για την «βουνίσια αυτή κοινότητα» όπου το χρήμα απουσίαζε, την ανταλλαγή προϊόντων και τη συμμετοχή των κατοίκων, για τις προθέσεις μιας ιδεατής κοινωνίας που δεν πραγματοποιήθηκε ποτέ.
Προβάλλεται φωτογραφία με τον γλύπτη Ισάμου Νογκούτσι και τον Δημήτρη Καλαμάρα στο εργαστήριό του στην Αθήνα (1988). Προβάλλονται επίσης πολλά έργα του Καλαμάρα, όπως τα «Αγγελής Γάτσος» (1962), «Καπετάν Κώττας: ο πρώτος μακεδονομάχος» (1961) και «Θνήσκων πολεμιστής» (1971) . Σύμφωνα με διαδικτυακές πηγές αρχικά το γλυπτό είχε στηθεί στη Φλώρινα. Μεσούσης της δικτατορίας ο μητροπολίτης Καντιώτης ζήτησε την απομάκρυνση του γλυπτού. Πολύ αργότερα (2000) το έργο τοποθετήθηκε στο Σταθμό της Εθνικής Άμυνας. Προβάλλονται πολλά σχέδια και μακέτες έργων του σπουδαίου γλύπτη αλλά και έργα του σε εξέλιξη εκείνη τη χρονική στιγμή, καθώς και δικές του ερμηνείες και υποκειμενικές αναπαραστάσεις έργων τέχνης άλλων δημιουργών.
Αξίζει να σημειωθεί πως τα γυρίσματα έγιναν στη Βαρυμπόμπη, στο Πόρτο Χέλι, στη Φλώρινα, στους Δελφούς και την Πίνδο.
Σκηνοθεσία: Αντώνης Παπαδόπουλος
Επιστημονική επιμέλεια: Ευγένιος Δ. Ματθιόπουλος
Διεύθυνση φωτογραφίας: Πολυδεύκης Κυρλίδης
Επιμέλεια παραγωγής: Νίκος Ζωιόπουλος
Δείτε περισσότερα: archive.ert.gr
Πηγές άρθρου: