Ο Αλέξης Δαμιανός, γεννήθηκε στην Αθήνα το 1921, σπούδασε στη Δραματική Σχολή τού Εθνικού Θεάτρου, ενώ κατά τη διάρκεια της Κατοχής συμμετείχε στην Εθνική Αντίσταση ως μέλος του ΕΛΑΣ. Υπήρξε, μαζί με την Αλέκα Παΐζη και τον συγγραφέα Γιώργο Σεβαστίκογλου, ιδρυτικό μέλος του «Λαϊκού Θεάτρου». Έπειτα συμμετείχε ως ηθοποιός στους «Ενωμένους Καλλιτέχνες» το 1946 και την επόμενη χρονιά συνεργάστηκε με το «Θέατρο Τέχνης Καρόλου Κουν». Το 1948 ιδρύει το «Πειραματικό Θέατρο» όπου παρουσίασε και δικά του θεατρικά έργα, ενώ μέσα στη δεκαετία του 1960 συνεργάστηκε με τους θιάσους των Τζαβαλά Καρούσου, Δημήτρη Παπαμιχαήλ και Αλέκου Αλεξανδράκη, ως σκηνοθέτης και ηθοποιός. Στην τηλεόραση ο Δαμιανός εμφανίστηκε ως ηθοποιός στη σειρά «Παράξενος ταξιδιώτης» (1972-1973), ενώ μετέφερε για τη μικρή οθόνη το μυθιστόρημα του Ιωάννη Κονδυλάκη «Ο Πατούχας» (ΕΡΤ 1984), όπου συμμετείχε ως σεναριογράφος, σκηνοθέτης αλλά και ηθοποιός.
Ο Δαμιανός θα εμφανιστεί ως ηθοποιός σε πολλές κινηματογραφικές ταινίες μικρού και μεγάλου μήκους, ενώ το 1966 σκηνοθετεί την πρώτη του ταινία «…Μέχρι το πλοίο», η οποία γίνεται δεκτή με ενθουσιασμό από τους κριτικούς και στο κοινό μετά την προβολή της στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης, λόγω του ιδιαίτερου τρόπου με τον οποίο αποδίδεται η σύγχρονη κοινωνική πραγματικότητα. Το 1971 γράφει το σενάριο και σκηνοθετεί την «Ευδοκία», μια από τις σημαντικότερες ταινίες-προδρόμους του Νέου Ελληνικού Κινηματογράφου. Η ταινία βραβεύτηκε από το Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Θεσσαλονίκης το 1971 αλλά αντιμετώπισε τη λογοκρισία της χούντας των συνταγματαρχών. Το 1994 σκηνοθετεί την τελευταία του ταινία «Ηνίοχος» μέσα από την οποία διηγείται τα γεγονότα της περιόδου 1941-1991. Ο κινηματογράφος του Δαμιανού χαρακτηρίζεται από μια μοναδική ενέργεια η οποία περιλαμβάνει αφενός μια τραχιά λιτότητα, αφετέρου ένα πάντρεμα ορμών και ακατέργαστης ποιητικότητας.
Το Αρχείο της ΕΡΤ για την επέτειο θανάτου του Αλέξη Δαμιανού στις 4 Μαΐου 2006, παρουσιάζει την εκπομπή:
ΠΑΡΑΣΚΗΝΙΟ
ΑΛΕΞΗΣ ΔΑΜΙΑΝΟΣ
Το επεισόδιο αυτό της σειράς ντοκιμαντέρ Παρασκήνιο σε σκηνοθεσία Λάκη Παπαστάθη, αφιερωμένο στον σκηνοθέτη Αλέξη Δαμιανό, αποτελείται από τρία μέρη. Στο πρώτο μέρος ο Δαμιανός περιηγείται στην Πάρνηθα όπου θυμάται με συγκίνηση πρόσωπα και στιγμές από την παιδική του ηλικία, τις εκδρομές στο δάσος στο βουνό, την κατασκήνωση με φίλους και συγγενείς. Μοιράζεται προσωπικές στιγμές και τραγούδια, θυμάται τους δασκάλους και περιπλανιέται στο βουνό ανάμεσα στα δέντρα, ένας χώρος που μοιάζει σαν να είναι σπίτι του. Ο Αλέξης Δαμιανός μιλάει για τη σχέση με το χώρο και το χρόνο σε αυτό το βουνό, αλλά και κυρίως για τα πρόσωπα με τα οποία μοιράστηκε τις στιγμές αυτές. Ειδικά μιλάει για τον πατέρα του, όσα του δίδαξε και πώς έδιωξε τους φόβους του από μικρός όταν εκείνος κατάλαβε ότι ο μικρός Αλέξης μεγάλωνε και άλλαζε. Θυμάται ιστορίες από το βουνό και το αντάρτικο και έπειτα από τις φυλακές, την ελονοσία αλλά και τους φίλους που του στάθηκαν. Εξηγεί τη λατρεία που είχε για τη μητέρα και τον πατέρα του, τα αδέρφια του, την επιμονή του να μείνει ανένταχτος, να μην γίνει ποτέ οπαδός. Μιλάει για την τελευταία του ταινία, τον Ηνίοχο, θα ήθελε να ζούσαν δάσκαλοι και καλλιτέχνες που εκτιμούσε και του λείπουν για να την έβλεπαν.
Στο δεύτερο μέρος παρακολουθούμε τα γυρίσματα της ταινίας «Ηνίοχος» μια ολόκληρη περιπέτεια όπως εξηγεί ο Λάκης Παπαστάθης. Πρόκειται για τα γυρίσματα της σκηνής της απελευθέρωσης από την ταινία «Ηνίοχος», συντελεστές, ηθοποιοί και κομπάρσοι συγκεντρώνονται και προετοιμάζονται στο χώρο της εκκλησίας του Άγιου Πέτρου στην Πάρνηθα. Ανάμεσά τους διακρίνεται η Άρτεμις Δαμιανού, σύντροφος του Αλέξη, ο διευθυντής φωτογραφίας Χρήστος Βουδούρης. Η κάμερα καταγράφει τα στάδια της πρόβας, ο Αλέξης Δαμιανός περιμένει στωικά και διδάσκει με πάθος και επιμονή στη λεπτομέρεια το τραγούδι και το χορό που πρέπει να μάθουν οι ηθοποιοί. Έπειτα ακούγεται να μιλάει για την ανάγκη να φτάσουμε στην αλήθεια και να αγαπάμε, ενώ ορίζει την ποιότητα όπως εκείνος την αντιλαμβάνεται.
Το τρίτο και τελευταίο μέρος του ντοκιμαντέρ παρακολουθεί τον Δαμιανό με τους βοηθούς του στις εξορμήσεις στην Πάρνηθα μετά το τέλος των γυρισμάτων για να ηχογραφήσουν τους ήχους και τους λόγους της ταινίας «Ηνίοχος». Παρακολουθούμε τον ηθοποιό Νίκο Ψαριανό ενώ ντουμπλάρει το ρόλο του Ηρακλή, με τον Αλέξη Δαμιανό να τον καθοδηγεί και τα αντίστοιχα πλάνα να παρεμβάλλονται. Καθ’ όλη τη διάρκεια του ντοκιμαντέρ προβάλλονται αποσπάσματα από τις κινηματογραφικές ταινίες «Ευδοκία» (1971), «Ηνίοχος» (1995), «Τον καιρό των Ελλήνων» (1980).
Σκηνοθεσία: ΛΑΚΗΣ ΠΑΠΑΣΤΑΘΗΣ
Έρευνα: ΡΟΥΛΑ ΓΕΩΡΓΑΚΟΠΟΥΛΟΥ
Ημερομηνία πρώτης τηλεοπτικής προβολής: 8 Νοεμβρίου 1998
Δείτε περισσότερα στο https://archive.ert.gr