Η 18 Μαΐου έχει καθιερωθεί από το Διεθνές Συμβούλιο Μουσείων (ICOM) ως Διεθνής Ημέρα Μουσείων, με στόχο να αναδειχθεί ο ρόλος των μουσείων στη σύγχρονη κοινωνία. Το θέμα του φετινού εορτασμού της Διεθνούς Ημέρας Μουσείων 2025 είναι «Μουσεία και κοινωνίες σε διαρκή αλλαγή». Με την επιλογή του θέματος αυτού το ICOM μας καλεί να φανταστούμε νέους τρόπους, ώστε να εμβαθύνουμε στην πολιτιστική μας ταυτότητα, ενισχύοντας τον ρόλο των Μουσείων ως ζωτικών κοινωνικών πυλώνων ανάπτυξης.
Το Αρχείο της ΕΡΤ δημοσιεύει στο πλαίσιο αυτό ένα σπάνιο τηλεοπτικό τεκμήριο από το 1984, επεισόδιο της σειράς πολιτιστικού ντοκιμαντέρ «Σε πρώτο πρόσωπο»:
ΞΕΝΑΓΗΣΗ ΣΤΟ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΑΠΟ ΤΟ ΓΛΥΠΤΗ ΘΟΔΩΡΟ
Πρόκειται για ελληνική σειρά επιμορφωτικών ημίωρων ντοκιμαντέρ της ΕΡΤ2 που παρουσιάζουν ξεναγήσεις σε μουσεία και αρχαιολογικούς χώρους της Ελλάδας από γνωστούς καλλιτέχνες και πρόσωπα από τον χώρο του πολιτισμού.
Στη σειρά συνεργάστηκε πληθώρα σημαντικών σκηνοθετών όπως οι Γιώργος Σταμπουλόπουλος , Χρήστος Παληγιαννόπουλος κ.α. αλλά και άλλων σπουδαίων συντελεστών όπως οι Γιώργος Αρβανίτης και Ανδρέας Σινάνος στη φωτογραφία, Γιώργος Μαυροψαρίδης στο μοντάζ, κ.α. Ξεναγήσεις πραγματοποίησαν πρόσωπα που έχουν αφήσει ανεξίτηλη τη σφραγίδα τους στον ελλαδικό πολιτιστικό χώρο, όπως η Μαρίνα Λαμπράκη- Πλάκα, ο Μποστ, ο Μυταράς κ.α. σε χώρους ειδικής σημασίας για την πολιτιστική ταυτότητα στη χώρα μας: Κεραμεικός, Πινακοθήκη, Μουσείο Λαϊκής Τέχνης, Θεατρικό Μουσείο, μεταξύ άλλων.
Στο επεισόδιο ο σημαντικός γλύπτης Θόδωρος ξεναγεί το τηλεοπτικό κοινό στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο της Αθήνας, παρουσιάζοντας επιλεγμένα έργα και αναδεικνύοντας τη γλυπτική ως «επικοινωνιακό φαινόμενο».
Αρχικά ο Θόδωρος μιλά για τη σημασία του Αρχαιολογικού Μουσείου για ένα γλύπτη. Αναφέρεται ακόμη στις επικοινωνιακές, κοινωνικές και πολιτιστικές προσπάθειες νοηματοδότησης της ζωής μέσα από την τέχνη. Ο γλύπτης μιλά για την πρώτη γλυπτική έκφραση του ατόμου: την κυριαρχία επάνω στα φυσικά υλικά. Η γλυπτική όπως λέει, γεννήθηκε από «τη λάσπη, το ξύλο, το κόκκαλο, την πέτρα, το μάρμαρο».
Εστιάζει στην κυκλαδική τέχνη, παρουσιάζοντας την εξέλιξη της παράλληλα με εκείνη των εργαλείων. Η κάμερα της εκπομπής προβάλει παράλληλα έργα γλυπτικής (εδώλια και άλλα) με τα εργαλεία της εποχής ενώ ο γλύπτης σχολιάζει τη σχέση τους. Περνά μετά στα έργα από το μυκηναϊκό πολιτισμό στους κόλπους του οποίου «μεγιστοποιήθηκε η σχέση ανθρώπου- εργαλείου». Όσο η κάμερα προβάλει μυκηναϊκά έργα (από τη μάσκα του Αγαμέμνονα σε σπαθιά) ο Θόδωρος μιλά για την κοινωνική τους αξία. Μιλά ακόμη για τα εργαλεία πολέμου της εποχής ως έργα τέχνης αλλά και για τη διαφορετική προσέγγιση της τότε κοινωνίας στον θάνατο και τον πόλεμο. Στη συνέχεια παρουσιάζει έναν Κούρο και μιλά για τα συγκεκριμένα αγάλματα ενώ προβάλλεται ο Κούρος του Σουνίου, ο κούρος Αριστόδικος και άλλοι κούροι του Μουσείου. Προβάλλεται τώρα ο Δίας ή Ποσειδώνας του Αρτεμισίου και ο Θόδωρος μιλά για το έργο αυτό και πως αντικατοπτρίζει το ανθρώπινο μεγαλείο. Με αφορμή το έργο μιλά για τη σχέση τέχνης και τεχνικής έρευνας της εποχής επισημαίνοντας πως στην αρχαία ελληνική κουλτούρα η τέχνη καθόριζε την εξέλιξη της τεχνολογίας και όχι ο πόλεμος, όπως στην κοινωνία μας. Έπειτα ο Θόδωρος παρουσιάζει τις επιτύμβιες στήλες, ενώ αναφέρει την ισορροπία ανάμεσα στο συναίσθημα και το θάνατο που διακατέχει τα έργα αυτά. Μιλά για τον έρωτα, το θάνατο, την αρχαία αυτή τέχνη ως εορτασμό της ίδιας της ζωής. Παρουσιάζει τώρα τον Έφηβο των Αντικυθήρων, από τα λίγα χάλκινα αγάλματα που έχουμε στη διάθεσή μας από την εποχή, εστιάζοντας στα νοήματα του σώματος που αντικατοπτρίζουν μια παραγωγική κοινωνία και όχι την ομορφιά.
Στη συνέχεια παρουσιάζονται έργα της ελληνιστικής περιόδου, όπου «η επίδειξη της δεξιοτεχνίας» εκτινάχθηκε ως προτεραιότητα, σε αντίθεση με την προγενέστερη απλότητα. Αναφέρει το ερωτικό περιεχόμενο των έργων, το οποίο θεωρεί ενταγμένο στο νόημα της ίδιας της ζωής και όχι σεξουαλικό.
Σκηνοθεσία: Χρήστος Παληγιαννόπουλος
Επιμέλεια εκπομπής: Μαρία Κοτζαμάνη & Φάνη Πετραλιά
Διεύθυνση Παραγωγής: Νίκος Καραπαναγιώτης
Μοντάζ: Γιώργος Μαυροψαρίδης
Φωτογραφία: Ανδρέας Σινάνος
Παραγωγή: Παπαδάκης και Χρονόπουλος για την ΕΡΤ2
Με ευχαριστίες για την υποστήριξη στο έργο της τεκμηρίωσης στους: Ελισάβετ Χρονοπούλου, Λυδία Παπαδημητρίου, Μάνο Ευστρατιάδη
Πηγή άρθρου: Διεθνής Ημέρα Μουσείων 2025 “Μουσεία και κοινωνίες σε διαρκή αλλαγή”, ΙCOM,28/1/2025, διαθέσιμο εδώ https://icom-greece.mini.icom.museum/