Η 19η Μαΐου καθιερώθηκε το 1994 με απόφαση της Βουλής των Ελλήνων ως ημέρα μνήμης για τη Γενοκτονία των Ελλήνων του Πόντου που αναφέρεται στις σφαγές και τους εκτοπισμούς εναντίον ελληνικών πληθυσμών στην περιοχή του Πόντου ως απόρροια του τουρκικού εθνικισμού κατά την περίοδο 1914-1923.
Το 1919 εντάθηκε το εθνικιστικό τουρκικό κίνημα και η δράση των άτακτων συμμοριών (Τσετών) κατά των χριστιανικών πληθυσμών, και στις 19 Μαΐου του ίδιου έτους ξεκινά η δεύτερη ιστορικά και πιο άγρια φάση εξόντωσης των Ελλήνων του Μικρασιατικού Πόντου.
Για την ημέρα μνήμης της Γενοκτονίας των Ποντίων και του ξεριζωμού τους το Αρχείο της ΕΡΤ παρουσιάζει το ντοκιμαντέρ:
ΜΝΗΜΗ ΜΟΥ ΣΕ ΛΕΝΕ ΠΟΝΤΟ
ΠΑΝΟΣ ΗΛΙΑΔΗΣ, Η ΖΩΗ ΜΟΥ
Επεισόδιο 04
Σειρά 13 αυτοτελών 45λεπτων εκπομπών για την ιστορία, τα ήθη, τον πολιτισμό των απανταχού Ποντίων που φιλοδοξεί να καταγράψει την ιστορική πορεία του ποντιακού ελληνισμού αλλά και την σημερινή πραγματικότητα που βιώνουν οι Πόντιοι στην Ελλάδα στην Τουρκία και στην Ρωσία. Στη συγκεκριμένη εκπομπή ο φιλόλογος και συγγραφέας Πάνος Ηλιάδης αφηγείται την ιστορία της οικογένειάς του, κατοίκων της Τρίπολης του Πόντου ανακαλώντας μνήμες από τα τραγικά γεγονότα της εξόντωσης των Ελλήνων του Πόντου.
Ειδική μνεία γίνεται στην άνοδο του τουρκικού εθνικισμού και στο κίνημα των Νεότουρκων το 1908, που οδήγησε στις εθνοκαθάρσεις του 20ου αι. στην περιοχή του Πόντου και της Δυτικής Μικράς Ασίας, με πρώτη τη γενοκτονία των Αρμενίων τον Μάιο του 1915. Έκτοτε ακολούθησαν οι βίαιοι εκτοπισμοί, η εκκένωση περιοχών από Έλληνες του Πόντου ως μέρος του σχεδίου της μεθοδευμένης εξόντωσής τους. Οι εξορίες, και οι πορείες θανάτου που ονομάστηκαν «λευκός θάνατος», άφησαν χιλιάδες άταφα θύματα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα, η πορεία που ξεκίνησε από την Τρίπολη του Πόντου και σηματοδότησε ένα από τα τραγικότερα κεφάλαια της ιστορίας του Ποντιακού Ελληνισμού.
Την τραγωδία των Ελλήνων κατοίκων της Τρίπολης σκιαγραφεί η συγκλονιστική εξιστόρηση του Πάνου Ηλιάδη. Στις 15 Νοεμβρίου 1916 αποφασίζεται η εξορία τους στα βάθη της Ανατολής με την έναρξη της βαρυχειμωνιάς, ακολουθώντας παραλιακά το δρόμο από την Κερασούντα με σκοπό την άφιξη στο χωριό Μπρικ. Από τους 13.000 Έλληνες κατοίκους της Τρίπολης, μέσα σε τρεις μήνες έμειναν μόνο 800 αδύναμοι και ανίκανοι για κάθε εργασία.
Γίνεται λόγος για την εξωτερική πολιτική του Βενιζέλου και την απόφαση για τη συμμετοχή της Ελλάδας στην εκστρατεία της Ουκρανίας το 1919 που συνέβαλε καθοριστικά στις βίαιες μετακινήσεις των πληθυσμών του Εύξεινου Πόντου, για την εγκατάσταση των προσφύγων στην Ελλάδα, για τους πρώτους συνοικισμούς, για την οικονομική αποζημίωση και την αστική αποκατάστασή τους, για τις σωματειακές συσσωματώσεις των Ποντίων, για τα έθιμα και τους χορούς τους.
Η αφήγηση του Πάνου Ηλιάδη συνεχίζει με την εξιστόρηση της εμπειρίας του από την περίοδο της Γερμανικής Κατοχής όταν οδηγήθηκε σε ναζιστικό στρατόπεδο συγκέντρωσης με τον πατέρα του, στη Γερμανία. Ο Π. Ηλιάδης υπήρξε για χρόνια μέλος του ΔΣ του Συλλόγου Ποντίων «Αργοναύται Κομνηνοί» συνεισφέροντας στη συγγραφή και του ενημερωτικού τους δελτίου. Πέθανε τον Σεπτέμβριο του 2014.
Τηλεοπτικός αφηγητής είναι ο Τάσος Παλαντζίδης ενώ τις ιστορικές πτυχές φωτίζει ο Κωνσταντίνος Φωτιάδης, καθηγητής Νεοελληνικής Ιστορίας Πανεπιστημίου Δυτ. Μακεδονίας. Περιλαμβάνεται πλούσιο αρχειακό υλικό, οπτικοακουστικό και φωτογραφικό.
Έτος παραγωγής: 2011
Σκηνοθεσία: Κώστας Χαραλάμπους
Παρουσίαση: Τάσος Παλαντζίδης
Ιστορικός σύμβουλος – έρευνα: Κωνσταντίνος Φωτιάδης
Σενάριο: Κώστας Χαραλάμπους, Αλέξανδρος Κακαβάς
Δείτε περισσότερα στο http://archive.ert.gr