Ο κινηματογραφιστής Σταύρος Τορνές γεννήθηκε το 1932 στην Αθήνα και εξαιτίας της επιτακτικής ανάγκης να εργαστεί για να επιβιώσει, εγκατέλειψε πολύ νωρίς το σχολείο. Το 1957 σπούδασε στη σχολή κινηματογράφου Ιωαννίδη και από τη δεκαετία του 1950 εργάστηκε σε ταινίες ως βοηθός σκηνοθέτη και ως ηθοποιός. Θα σκηνοθετήσει την πρώτη του μικρού μήκους ταινία “Θηραϊκός όρθρος” μαζί με τον Κώστα Σφήκα το 1967, ενώ με το ξέσπασμα της δικτατορίας θα φύγει στην Ιταλία όπου θα αναλάβει αντιδικτατορική δράση μαζί με άλλους Έλληνες εξόριστους. Θα καταφέρει να επιστρέψει για σύντομο χρονικό διάστημα στην Ελλάδα, το 1973, όταν επισκέπτεται κρυφά τη χώρα για να γυρίσει το μικρού μήκους ντοκιμαντέρ του με τίτλο «Φοιτητές». Κατά τη διάρκεια της παραμονής του στην Ιταλία θα κάνει πολλές διαφορετικές δουλειές για να βιοποριστεί αλλά θα εμφανιστεί και σε πολλές ταινίες όπως «Άνθρωποι εναντίον ανθρώπων» (1970) και «Ο Χριστός σταμάτησε στο Έμπολι» (1979) του Φραντσέσκο Ρόσι, «Αλονζανφάν» (1974) των αδελφών Ταβιάνι, «Anno uno» (1974) του Ρομπέρτο Ροσελίνι, ενώ θα πρωταγωνιστήσει και στην τηλεταινία «Ναυσικά» (1971) της Ανιές Βαρντά. Ο ίδιος θα γυρίσει τρία μικρού μήκους ντοκιμαντέρ κατά την περίοδο αυτή: “Αντίο Ανατολή” (1976), “Κοάτι” (1977) και «Εξωπραγματικό» (1979). Θα επιστρέψει στην Ελλάδα το 1981 και θα γυρίσει την ταινία «Μπαλαμός» το 1982 με την οποία συμμετέχει στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης την ίδια χρονιά και θα κερδίσει το ειδικό βραβείο της Πανελλήνιας Ενωσης Κριτικών Κινηματογράφου. Με τη σύντροφό του Charlotte van Gelder συνεργάστηκε για τα σενάρια ενώ ο ίδιος σκηνοθέτησε τις ταινίες «Καρκαλού» (1984), η οποία θα αποκλειστεί από το διαγωνιστικό τμήμα του Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης αλλά κέρδισε πάλι το Βραβείο της Πανελλήνιας ‘Ενωσης Κριτικών, «Nτανίλο Τρέλες: Ο φημισμένος ανδαλουσιανός μουσικός» (1986), «Ένας ερωδιός για τη Γερμανία» (1988). Για την ΕΡΤ σκηνοθέτησε δύο ντοκιμαντέρ: “Για τον ποιητή Νίκο Καββαδία” (1982) και τη μικρού μήκους “Πλατεία Ιπποδάμειας” (προβλήθηκε το 2002).
Οι ιδέες και η οπτική του Τορνέ για τον κινηματογράφο, χαρακτηρίστηκαν από ένα κινηματογραφικό κατεστημένο της εποχής εκείνης ως ανορθολογικές, με αποτέλεσμα ο ίδιος και το έργο του να βρεθούν συχνά στο περιθώριο των κινηματογραφικών πραγμάτων στην Ελλάδα, καθιστώντας ιδιαίτερα δύσκολη για τον ίδιο την παραγωγή των ταινιών του. Ωστόσο ο Τορνές συνέχιζε υπομονετικά με τον προσωπικό του τρόπο να δημιουργεί μέσα στις αντιξοότητες που χαρακτήριζαν τη ζωή του συνολικά. Οι ταινίες του σήμερα αναγνωρίζονται ως ιδιαιτέρως σημαντικές, ποιητικές, επίκαιρες, χειροποίητες και αυθεντικές, λιτές αλλά δημιουργικές και πρωτοπόρες, γεννήματα του τρόπου με τον οποίο ο ίδιος ο Τορνές έβλεπε και υπήρχε μέσα στον κόσμο. Το 2001, στο 42ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, έγινε αναδρομή στο έργο του Τορνέ με τίτλο «Σταύρος Τορνές: Ο μάγος της φυλής». Ο Σταύρος Τορνές έφυγε από τη ζωή στις 26 Ιουλίου 1988.
Το Αρχείο της ΕΡΤ για την επέτειο από το θάνατο του Σταύρου Τορνέ, παρουσιάζει την εκπομπή:
ΠΑΡΑΣΚΗΝΙΟ
ΓΙΑ ΤΟΝ ΠΟΙΗΤΗ ΝΙΚΟ ΚΑΒΒΑΔΙΑ
Ο Σταύρος Τορνές σκηνοθετεί ένα επεισόδιο από το Παρασκήνιο με θέμα τον ποιητή Νίκο Καββαδία και την ποίησή του. Ο Τορνές διαβάζει το ποίημα «Μαραμπού» από την ομώνυμη ποιητική συλλογή. Παρακολουθούμε πλάνα του ίδιου του σκηνοθέτη καθισμένου μπροστά από παλιό κτίριο δίπλα στη θάλασσα κι έπειτα ο ίδιος στο κέντρο του Πειραιά, σε ένα περίπτερο, δοκιμάζει και αγοράζει ένα ζευγάρι γυαλιά ηλίου, ακολουθούν πλάνα από κτίρια υπό κατασκευή και νυχτερινά πλάνα από δρόμους.
Στη συνέχεια απαγγέλει το ποίημα «Αρμίδα» και παράλληλα προβάλλονται εικόνες από ναυπηγείο, ένα ψηλό κτίριο υπό κατασκευή, ένα ταλαιπωρημένο βαπόρι στο λιμάνι του Πειραιά, ο ίδιος ο Τορνές κάθεται ανάμεσα σε νεαρούς από διάφορες χώρες, σε κάποια κεντρική πλατεία του Πειραιά και διαβάζει στίχους του ποιήματος.
Έπειτα διαβάζει το ποίημα «Ο πιλότος Νάγκελ» από την ποιητική συλλογή «Μαραμπού» και παρακολουθούμε πλάνα από πλοία εμπορικά πυκνά αραγμένα το ένα δίπλα στο άλλο μέσα στο λιμάνι του Πειραιά.
Ακούμε ύστερα τον σκηνοθέτη να απαγγέλει το ποίημα «Ο πλοίαρχος Φλέτσερ», ενώ προβάλλονται πλάνα από ένα πλοίο βυθισμένο στα ρηχά, εικόνες από το λιμάνι, η κάμερα ακολουθεί έναν άνδρα με πηλήκιο όπως ο Φλέτσερ του ποιήματος. Εναλλάσσονται πλάνα από ενυδρείο, πλάνα του άνδρα και πλάνα φορτηγών πλοίων στο λιμάνι του Πειραιά.
Η εκπομπή συνεχίζει με εικόνες ενός ασυρματιστή πλοίου ο οποίος έχει στο πόστο του καρφιτσωμένη μια φωτογραφία του Καββαδία. Ακούγεται ηχητικό αρχείο του ίδιου του Καββαδία να απαγγέλει στίχους από το ποίημα «Φάτα Μοργκάνα» και έπειτα πλάνα από λούνα παρκ και τον Σταύρο Τορνέ πάνω στην «μπαλαρίνα».
Το επεισόδιο κλείνει με τον Τορνέ να διαβάζει το ποίημα «Πούσι» από την ομώνυμη συλλογή του Καββαδία, ενώ βλέπουμε πλάνα από βυθισμένα πλοία στα ρηχά του λιμανιού του Πειραιά.
Σκηνοθεσία: Σταύρος Τορνές
Διεύθυνση φωτογραφίας: Γιάννης Δασκαλοθανάσης
Πρώτη τηλεοπτική προβολή: 19 Μαΐου 1982
Δείτε περισσότερα στο http://archive.ert.gr