Μετρώντας αντίστροφα: Η Ευρώπη αποχαιρετά το Ηνωμένο Βασίλειο

Ώρες απομένουν πλέον για το Brexit. Επισήμως η Μεγάλη Βρετανία αποχωρεί από την Ευρωπαϊκή Ένωση αύριο, στις 11 το βράδυ ώρα Αγγλίας και η αντίστροφη μέτρηση θα γίνει στη Ντάουνινγκ Στρήτ. Ήδη, οι ευρωβουλευτές αποχαιρέτησαν τη Βρετανία με σκωτσέζικο παραδοσιακό τραγούδι.

Κρατώντας ο ένας το χέρι του άλλου, οι ευρωβουλευτές τραγουδούν όρθιοι, παραδοσιακό σκοτζέζικο τραγούδι, ενώ κάποιοι φορούν κασκόλ με τα χρώματα των σημαιών της Βρετανίας και της Ε.Ε. Λίγα λεπτά νωρίτερα, είχαν δώσει το πράσινο φως στη συμφωνία για το Brexit με 621 ψήφους υπέρ, 49 κατά και 13 αποχές.

Η συγκίνηση και η ένταση δεν έλειψαν από την τελευταία συνεδρίαση του Ευρωκοινοβουλίου με τη συμμετοχή των εκπροσώπων του Ηνωμένου Βασιλείου. Κάποιοι ευρωβουλευτές των Εργατικών δεν μπορούσαν να κρύψουν τα δάκρυα τους, ενώ εμφανώς ενθουσιασμένοι ήταν οι ευρωβουλευτές του κόμματος του Brexit.

Με την αποχώρηση του Ηνωμένου Βασιλείου από την Ε.Ε, στη μία τα ξημερώματα Σαββάτου, ώρα Ελλάδας, ξεκινάει μία μεταβατική περίοδος που θα διαρκέσει έως το Δεκέμβριο και κατά την οποία Βρυξέλλες και Λονδίνο θα διαπραγματευτούν τη μελλοντική τους –κυρίως εμπορική- σχέση.

Πόσο θα μειωθεί η χρηματοδότηση της Ένωσης

Δώδεκα δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως από το 2021! Είναι η μεγάλη “τρύπα” που μένει μετά την αποχώρηση του Ηνωμένου Βασιλείου και περιπλέκει έτι περαιτέρω τις διαπραγματεύσεις ανάμεσα στους 27 για τον επόμενο μακροπρόθεσμο προϋπολογισμό της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Ο φάκελος βρίσκεται πλέον στα χέρια του προέδρου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Σαρλ Μισέλ, ο οποίος έχει συγκαλέσει έκτακτη σύνοδο κορυφής σε μία προσπάθεια επίτευξης συμφωνίας μεταξύ των 27. Αυτή η σύνοδος κορυφής θα ξεκινήσει στις 20 Φεβρουαρίου και θα παίξει με τις παρατάσεις.

Το Ηνωμένο Βασίλειο είναι ο «καθαρός εισφορέας» του ευρωπαϊκού προϋπολογισμού, δηλαδή χώρα που δίνει περισσότερα χρήματα από αυτά που εισπράττει. Σύμφωνα με τους λογαριασμούς της Κομισιόν, η απώλεια ανέρχεται σε 12 δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως και θα ανέλθει σε 84 δισεκατομμύρια στην περίοδο των επτά επομένων ετών.

Η λύση που προτείνεται από τον πρώην ευρωπαίο επίτροπο Προϋπολογισμού Γκίντερ Ετινγκερ είναι, από την μία πλευρά, η αύξηση της συμβολής των χωρών μελών και, από την άλλη πλευρά, περικοπή των παραδοσιακών πολιτικών της ΕΕ (σύγκληση, αγροτική πολιτική) για την χρηματοδότηση ενός πιο «σύγχρονου» προϋπολογισμού με νέες προτεραιότητες (περιβάλλον, ασφάλεια, μετανάστευση, άμυνα).

Τι θα αλλάξει από την 1η Φεβρουαρίου

Το Brexit θα πραγματοποιηθεί τα μεσάνυκτα της Παρασκευής (ώρα Βρυξελλών), δηλαδή 1.317 ημέρες μετά την απόφαση των Βρετανών να αποχωρήσουν από την ΕΕ. Τι θα αλλάξει από την 1η Φεβρουαρίου;

Οι καθημερινές συναλλαγές μεταξύ της Βρετανίας και της ΕΕ θα συνεχιστούν χωρίς αλλαγή ως το 2020. Στη διάρκεια της μεταβατικής περιόδου των 11 μηνών Λονδίνο και Βρυξέλλες θα διαπραγματευθούν τη μελλοντική τους σχέση. Ωστόσο ήδη από την 1η Φεβρουαρίου θα υπάρξουν κάποιες πρακτικές αλλαγές.

66 εκατομμύρια κάτοικοι λιγότεροι

Την Παρασκευή τα μεσάνυκτα η ΕΕ θα χάσει για πρώτη φορά ένα κράτος μέλος της, το οποίο είναι ένα από τα πιο πλούσια και πιο μεγάλα της Ένωσης.

Με την αποχώρηση 66 εκατομμυρίων κατοίκων, η ΕΕ θα μειωθεί στα περίπου 446 εκατομμύρια. Το έδαφός της θα μειωθεί κατά 5,5%.

Αν κάποτε η Βρετανία αποφασίσει να επιστρέψει στην ΕΕ, θα πρέπει να ακολουθήσει κανονικά την ενταξιακή διαδικασία.

Οι θεσμοί

Έξω από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο θα κατέβει η σημαία της Βρετανίας κάτι που θα συμβολίσει και μια πραγματική αλλαγή: αποχωρώντας από την ΕΕ η Βρετανία θα γίνει «τρίτη χώρα».

Κανένας από τους 73 Βρετανούς ευρωβουλευτές που εξελέγησαν τον Μάιο του 2019 δεν θα επιστρέψει στο Στρασβούργο. 46 από τις έδρες τους θα κρατηθούν για τα νέα κράτη μέλη και οι 27 θα αναδιανεμηθούν σε άλλες χώρες.

Το Λονδίνο δεν θα έχει πλέον δικαίωμα να προτείνει Ευρωπαίο επίτροπο.

Ο Βρετανός πρωθυπουργός δεν θα καλείται στις ευρωπαϊκές συνόδους, ενώ τα μέλη της βρετανικής κυβέρνησης δεν θα συμμετέχουν στις υπουργικές διασκέψεις.

Ως πολίτες τρίτης χώρας οι Βρετανοί δεν θα μπορούν πλέον να εργάζονται στους ευρωπαϊκούς θεσμούς. Πολλοί εξ αυτών έχουν ήδη λάβει διπλή υπηκοότητα για να μπορέσουν να παραμείνουν στα πόστα τους.

Αντίθετα η Βρετανία θα συνεχίσει να καταβάλει τα χρήματα που προβλέπεται στον προϋπολογισμό της ΕΕ μέχρι το τέλος της μεταβατικής περιόδου.

Δικαιώματα πολιτών

Σύμφωνα με τον ΟΗΕ, περίπου 1,2 εκατομμύριο Βρετανοί ζουν σε χώρες της ΕΕ, κυρίως στην Ισπανία, την Ιρλανδία, τη Γαλλία, τη Γερμανία και την Ιταλία.

Σύμφωνα με τη βρετανική στατιστική υπηρεσία, 2,9 εκατομμύρια πολίτες από τις 27 χώρες της ΕΕ ζουν στη Βρετανία, ποσοστό που αντιστοιχεί στο 4,6% του πληθυσμού.

Βάσει της συμφωνίας αποχώρησης, οι άνθρωποι που έχουν εγκατασταθεί εκατέρωθεν της Μάγχης πριν το τέλος της μεταβατικής περιόδου θα διατηρήσουν το δικαίωμα να ζουν και να εργάζονται στη χώρα υποδοχής.

Οι Ευρωπαίοι πολίτες που ζουν στη Βρετανία θα πρέπει να εγγραφούν για να λάβουν το δικαίωμα αυτό. Για τους Βρετανούς που ζουν στην ΕΕ οι διαδικασίες διαφέρουν από χώρα σε χώρα.

Η ελευθερία της μετακίνησης θα ισχύει ως το τέλος Δεκεμβρίου 2020.

Οι διαπραγματεύσεις

Η Βρετανία έχει ήδη περάσει πολλά χρόνια να διαπραγματεύεται τους όρους της αποχώρησής της από την ΕΕ με την ομάδα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής υπό τον Μισέλ Μπαρνιέ.

Όμως οι διαπραγματεύσεις θα εισέλθουν σε νέα φάση από την Παρασκευή. Ήδη ο Μπαρνιέ συζητά με τα κράτη μέλη για να καθοριστεί το πλαίσιο της διαπραγμάτευσης για τη μελλοντική σχέση μεταξύ Λονδίνου και Βρυξελλών, κυρίως στον εμπορικό τομέα.

Αντίθετα με τη συμφωνία αποχώρησης της Βρετανίας από την ΕΕ που επικυρώθηκε από τα κράτη μέλη και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, η εμπορική συμφωνία ίσως να πρέπει να επικυρωθεί από περισσότερα από 30 εθνικά και περιφερειακά κοινοβούλια.

Ωστόσο μέχρι το τέλος της μεταβατικής περιόδου η Βρετανία θα εξακολουθήσει να υπόκειται στο ευρωπαϊκό δίκαιο και στο Δικαστήριο της ΕΕ.

Οι ημερομηνίες-σταθμοί για την ενωμένη Ευρώπη

Από την Συνθήκη της Ρώμης στη δημιουργία του ευρώ και τη μεταναστευτική κρίση, επιστροφή στις σημαντικές στιγμές που σημάδεψαν 60 χρόνια ευρωπαϊκής ενοποίησης.

Η γέννηση της Ένωσης

Στις 9 Μαΐου 1950, ο Ρομπέρ Σουμάν, υπουργός Εξωτερικών της Γαλλίας, θέτει τον θεμέλιο λίθο του ευρωπαϊκού οικοδομήματος προτείνοντας στη Γερμανία, μόλις πέντε χρόνια μετά την παράδοσή της, να τεθεί η γαλλογερμανική παραγωγή άνθρακα και χάλυβα υπό έναν οργανισμό ανοικτό σε όλες τις χώρες της Ευρώπης.

Η Συνθήκη του Παρισιού, που συγκροτεί την Ευρωπαϊκή Κοινότητα Ανθρακα και Χάλυβα υπογράφεται στις 18 Απριλίου 1951. Η Ευρώπη των «Εξι» (Βέλγιο, Γαλλία, Γερμανία, Ιταλία, Λουξεμβούργο, Ολλανδία) είναι πραγματικότητα.

Από την ΕΟΚ στην ΕΕ

Στις 25 Μαρτίου 1957, οι Εξι υπογράφουν στη Ρώμη την ιδρυτική συνθήκη της πολιτικής και οικονομικής Ευρώπης. Συγκροτείται η Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα, μία κοινή αγορά που βασίζεται στην ελεύθερη κυκλοφορία με την κατάργηση των τελωνειακών φραγμών ανάμεσα στα κράτη μέλη. Οι θεσμοί τίθενται σε λειτουργία στις αρχές του 1958.

Τον Ιανουάριο 1973, το Ηνωμένο Βασίλειο, η Δανία και η Ιρλανδία εντάσσονται στην ΕΟΚ, για να ακολουθήσουν η Ελλάδα (1981), η Ισπανία, η Πορτογαλία (1986), η Αυστρία, η Φινλανδία, η Σουηδία (1995).

Η Συνθήκη του Μάαστριχτ, δεύτερη θεμελιώδης πράξη της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, υπογράφεται στις 7 Φεβρουαρίου 1992. Προβλέπει το πέρασμα σε κοινό νόμισμα και εγκαθιδρύει την Ευρωπαϊκή Ενωση.

Από τον Ιανουάριο 1993, η κοινή αγορά γίνεται πραγματικότητα με την ελεύθερη κυκλοφορία αγαθών και υπηρεσιών, προσώπων και κεφαλαίων. Τον Μάρτιο 1995, οι συμφωνίες του Σένγκεν επιτρέπουν στους Ευρωπαίους να ταξιδεύουν χωρίς ελέγχους διαβατηρίων.

Ευρώ και Ένωση των 28

Την 1η Ιανουαρίου 2002, το ευρώ κάνει την είσοδό του στην καθημερινή ζωή 300 εκατομμυρίων Ευρωπαίων. Η Δανία, το Ηνωμένο Βασίλειο και η Σουηδία επιλέγουν να διατηρήσουν τα εθνικά τους νομίσματα.

Εκφράζοντας μία ουτοπία την επομένη της πτώσης του Τείχους του Βερολίνου το 1989, η διεύρυνση προς τις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης αρχίζει σταδιακά να επιβάλλεται. Δέκα νέες χώρες εντάσσονται στην ΕΕ τον Μάιο 2004: Πολωνία, Ουγγαρία, Τσεχική Δημοκρατία, Σλοβακία, Λιθουανία, Λετονία, Εσθονία, Σλοβενία, Μάλτα , Κύπρος. Θα ακολουθήσουν η Βουλγαρία και η Ρουμανία το 2007 και η Κροατία το 2013.

Ο καιρός των κρίσεων

Την άνοιξη 2005 η απόρριψη του Ευρωπαϊκού Συντάγματος από τους γάλλους και τους ολλανδούς ψηφοφόρους βυθίζει την Ενωση σε θεσμική κρίση. Από την κρίση η Ενωση βγαίνει με την συνθήκη της Λισαβόνας, μετά τη δύσκολη επικύρωσή της το 2009. Σκοπός της είναι να βελτιώσει τη λειτουργία των θεσμών της διευρυμένης Ευρωπαϊκής Ενωσης.

Το 2009, η Ελλάδα ανακοινώνει υπερβάλλουσα αύξηση του ελλείμματός της, σε ένα πρώτο σήμα συναγερμού για την τεράστια οικονομική κρίση που θα ακολουθήσει. Η Ελλάδα, στην συνέχεια η Ιρλανδία, η Ισπανία, η Πορτογαλία και η Κύπρος ζητούν την βοήθεια της Ευρωπαϊκής Ενωσης και του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, που με την σειρά τους ζητούν την επιβολή μέτρων λιτότητας. Η κρίση χρέους οδηγεί στην πτώση του ενός μετά τον άλλο ευρωπαίων ηγετών και αυξάνει τα αρνητικά αισθήματα προς την Ευρωπαϊκή Ενωση.

Πριν προλάβει να βγει από την οικονομική κρίση, η Ευρώπη έρχεται αντιμέτωπη με την μεγαλύτερη μεταναστευτική κρίση από το 1945 με την άφιξη εκατοντάδων χιλιάδων αιτούντων άσυλο. Η Ευρωπαϊκή Ενωση σπαράσσεται στην προσπάθεια αντιμετώπισης της κρίσης.

Το Brexit

Στις 23 Ιουνίου 2016, οι Βρετανοί ψηφίζουν (51,9%) υπέρ της αποχώρησης του Ηνωμένου Βασιλείου από την ΕΕ.

Οι μακροχρόνιες διαπραγματεύσεις για την διαδικασία της εξόδου θέτουν σε δοκιμασία την βρετανική πολιτική τάξη και τους Ευρωπαίους, που ανησυχούν για το ενδεχόμενο ενός «Brexit χωρίς συμφωνία».

Μία πρώτη συμφωνία ΕΕ-Λονδίνου απορρίπτεται τρεις φορές από το βρετανικό Κοινοβούλιο. Μία δεύτερη συμφωνία, της 17ης Οκτωβρίου, θα χρειασθεί να περιμένει τις πρόωρες βουλευτικές εκλογές στην Βρετανία και την νίκη των Τόρις του Μπόρις Τζόνσον, για να λάβει την έγκριση του Κοινοβουλίου.

Έπειτα από τρεις αναβολές, το Brexit θα υλοποιηθεί στις 31 Ιανουαρίου στις 23.00 (τοπική ώρα και GMT). Θα είναι η πρώτη φορά που η Ευρωπαϊκή Ένωση θα χάνει ένα μέλος.

ΠΗΓΗ: ΕΡΤ, ΑΠΕ-ΜΠΕ
Επιμέλεια: Α. Μενούτης