Το Φαινόμενο της Πεταλούδας στην Ανατολική Μεσόγειο και τις αμερικανικές εκλογές

Οι νέες γεωπολιτικές ισορροπίες στην παγκόσμια σκηνή ήταν ο κεντρικός άξονας των (30 Σεπτεμβρίου) webcast των «Διαλόγων» του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος (ΙΣΝ)  με τίτλο «Το φαινόμενο της Πεταλούδας: Γεωπολιτική και Αλληλεπίδραση». Η κρίσιμη αναμέτρηση για την αμερικανική προεδρία, η ένταση στην Ανατολική Μεσόγειο μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, καθώς και ο ανταγωνισμός μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας — εν μέσω μιας καταλυτικής πανδημίας που προκαλεί αστάθεια στην παγκόσμια ισορροπία δυνάμεων—είναι μερικά από τα θέματα που συζητήθηκαν, με συζητητές – σχολιαστές τους: Κατερίνα Σώκου, Γιώργο Τζογόπουλο, Κωνσταντίνο Φίλη και Brady Kiesling.

Η.Π.Α και τηλεμαχία Τραμπ – Μπάιντεν

Η τωρινή εκλογική αναμέτρηση στις Η.Π.Α είναι βαρύνουσας σημασίας όχι μόνο για τις Η.Π.Α αλλά και για τον υπόλοιπο πλανήτη. Στην πρώτη εκ των τριών τηλεμαχιών μεταξύ Τραμπ και Μπάιντεν έσπασαν όλα τα πρωτόκολλα με αμφότερους να καταφέρονται με πρωτοφανή τρόπο ο ένας εναντίον του άλλου, αλλά και να διακόπτουν διαρκώς ο ένας τον άλλο. Η ατζέντα της τηλεμαχίας περιελάβανε κυρίως θέματα εσωτερικού και ελάχιστες αναφορές σε θέματα εξωτερικής πολιτικής. Με τον Μπάιντεν μα φαίνεται πως κέρδισε με μικρή διαφορά τις εντυπώσεις. Ωστόσο την ίδια στιγμή δημοσκόπηση του CBS σε σχέση με το πως φάνηκε η τηλεμαχία στο κοινό δείχνει ότι το 69% δήλωσαν ενοχλημένοι, 31% ότι το διασκέδασαν, 19% εξέφρασαν ανησυχία και μόλις το 17% ότι ενημερώθηκε.

Οι Αμερικανοί πολίτες θα πάνε στην κάλπη σκεπτόμενοι την εξωτερική πολιτική που θα ακολουθήσει ο εκάστοτε Πρόεδρος αλλά και την εσωτερική κατάσταση. Όπως ανέφερε η Κατερίνα Σώκου, Ανταποκρίτρια στην Ουάσιγκτον για το ΣΚΑΙ και την Καθημερινή και Nonresident Senior Fellow, στο Atlantic Council « Κατά κοινή ομολογία και οι Δημοκρατικοί αλλά και οι Ρεπουμπλικάνοι θέτουν ως προτεραιότητα την αντιμετώπιση της αναδυόμενης Κίνας. Μια κρίσιμη διαφορά μεταξύ των δύο υποψηφίων είναι το πώς βλέπουν  τη συνεργασία των Η.Π.Α με τους συμμάχους τους στη Δύση ώστε να αντιμετωπίσουν αυτές τις προκλήσεις, με τον Τραμπ να επιλέγει διμερής συμμαχίες ενώ ο Μπάιντεν δηλώνει πως θα προσπαθήσει να επιστρέψει στην πολυμερή διπλωματία».

Ο Brady Kiesling, συγγραφέας και πρώην Αμερικανός διπλωμάτης θεωρεί ότι το μεγάλο πρόβλημα για τον Μπάιντεν αν τελικά κερδίσει την προεδρία θα είναι το γεγονός ότι θα παραλάβει «καμένη γη» καθώς αυτή τη στιγμή οι Η.Π.Α παρουσιάζουν το μεγαλύτερο έλλειμα στην ιστορία ρους μετά τον Β’ Π.Π. Με τον ίδιο να θυμίζει την περίπτωση Μπους, ο οποίος όταν πήρε τη σκυτάλη της προεδρίας από τον Ρήγκαν η οικονομία ήταν τόσο χάλια που αναγκάστηκε να ανεβάσει τους φόρους, με αποτέλεσμα να χάσει στις επόμενες εκλογές.  Όσον αφορά την ευρύτερη εικόνα του κόμματος των Δημοκρατικών είπε πως «Η δυσκολία του κόμματος είναι ακριβώς αυτή που υποδηλώνει και το όνομα του ότι – δηλαδή είναι δημοκρατικό και αποτελείται από διαφορετικές δυνάμεις εν αντιθέσει με τους Ρεπουμπικανούς που είναι πιο προσωποκεντρικό κόμμα».

«Ο Τραμπ χρησιμοποιεί την ανασφάλεια που επικρατεί στις Η.Π.Α και εκφράζει συγκεκριμένα στρώματα πολιτών (αυτά των λευκών Αμερικανών που φοβούνται τους ξένους, συχνά χαμηλότερου μορφωτικού και οικονομικού επιπέδου) και δείχνει να έλκεται από ένα πιο “μάτσο” μοντέλο πολιτικών (όπως αυτό του Πούτιν, του Κινέζου Προέδρου ή ακόμα και του Κιμ Γιονγκ Ουν», όπως είπε χαρακτηριστικά ο Κωνσταντίνος Φίλης, Εκτελεστικός Διευθυντής Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων.

Ανταγωνισμός Η.Π.Α – Κίνας

«Στις μέρες μας συντελούνται γεωπολιτικές μεταβολές  που είναι σημαντικές, οι οποίες όμως στον πυρήνα τους έχουν και άλλες στοχεύσεις όπως π.χ οικονομικές, δηλαδή η μετάβαση ουσιαστικά του πλούτου και η μεταφορά του από τη Δύση στην Ανατολή, τα τελευταία περίπου 15 χρόνια, προφανώς έχει δημιουργήσει σε χώρες της Ανατολής, προεξεχούσης της Κίνας την ανάγκη αυτό να μετουσιωθεί και σε κάτι πολιτικό» τονίζει ο Κωνσταντίνος Φίλης.

«Ο Τραμπ με αφορμή την πανδημία θέλησε να χτυπήσει το ΑΕΠ της Κίνας βάζοντας φόρους στα προϊόντα της ώστε να ανακάμψει μακροπρόθεσμα την εξέλιξη της. Υπάρχει ένας τεχνολογικός πόλεμος μεταξύ Η.Π.Α και Κίνας με τις πρώτες να προσπαθούν να πλήξουν τις Κινεζικές εταιρίες» δήλωσε ο Γιώργος Τζογόπουλος, ερευνητής στο Begin-Sadat Centre for Strategic Studies (BESA) και το ΕΛΙΑΜΕΠ, Διευθυντής Σινοευρωπαϊκών προγραμμάτων στο Centre International de Formation Européenne (CIFE),και διδάσκων Διεθνών Σχέσεων στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης.

Η Ευρώπη έχει αρχίσει να συνεργάζεται αρκετά με την Κίνα γεγονός που ανησυχεί τις Η.Π.Α και προσπαθεί να επηρεάσει όσο μπορεί τις σχέσεις Ευρώπης – Κίνας, το κατά πόσο το καταφέρνει αυτό κάθε φορά εξαρτάται από την εκάστοτε Ευρωπαϊκή χώρα, με περιπτώσεις σαν την Ελλάδα, η οποία εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τις Η.Π.Α να το καταφέρνει σε μεγάλο βαθμό.

Ε.Ε και Ανατολική Μεσόγειος

Η Ευρωπαϊκή Ένωση κινείται με πολλαπλές ταχύτητες, στο επίκεντρο της βρίσκεται η οικονομία στην οποία παρουσιάζει σχετικά κοινή πολιτική όμως σε άλλα θέματα ακολουθεί πιο εθνοκεντρικές πολιτικές. Όπως ανέφερε και ο κ. Φίλης «η Ε.Ε. έχει περάσει δύο μεγάλες κρίσεις τα τελευταία 10 χρόνια, την οικονομική και την προσφυγομεταναστευτική και κάθε χώρα προτάσσει τα εθνικά της συμφέροντα. Κάποια παραδείγματα μη κοινής πολιτικής μέσα στην Ε.Ε είναι σε σχέση με τη Ρωσία και την Τουρκιά που δεν υπάρχει μια κοινή θέση, αλλά και με την κατάσταση σε Συρία και Λιβύη που υπάρχουν και διιστάμενα συμφέροντα».

Σε συνέντευξη η Tara Varma, policy fellow και επικεφαλής του γραφείου European Council on Foreign Relations (ECFR) στο Παρίσι είπε ότι «τα βασικό γεγονός που έκανε τη Γαλλία να έχει αυτή την αυστηρή στάση απέναντι στη Τουρκία είναι αυτό που συνέβη τον Ιούλιο, όταν ένα τουρκικό  πολεμικό πλοίο εγκλώβισε με τα ραντάρ ρου τη γαλλική φρεγάτα “Courbet” και το ότι από πλευράς NATO υπήρξε πολύ λίγη αντίδραση ενόχλησε τη Γαλλία. Από τότε ο Μακρόν ζήτησε πολλές φορές ειρήνη στη Μεσόγειο. Ένας από τους λόγους που η Γαλλία έχει αυτή τη στάση απέναντι στην Τουρκία σχετίζεται και με τη Λιβύη καθώς οι δύο χώρες υποστηρίζουν αντίπαλες δυνάμεις, όμως αυτός δεν είναι ο μόνος λόγος».

«Η Τουρκία είναι ένα σημαντικό γεωπολιτικό οικόπεδο για τη Δύση, είναι η μόνη μουσουλμανική χώρα  κράτος – μέλος του NATO, συνορεύει με πολλές χώρες της Μέσης Ανατολής, είναι στη Μαύρη θάλασσα, άρα μπορεί να αποτελέσει μέσο αναχαίτησης της Ρωσίας, είναι η 17^η μεγαλύτερη οικονομία στον κόσμο, όλα αυτά αλλά και οι συναλλαγές και συμφωνίες που έχει με πολλές Ευρωπαϊκές χώρες, κάνει πολλές χώρες να αντιλαμβάνονται πως όσο πιο αυστηρές είναι οι κυρώσεις απέναντι στην Τουρκία, τόσο πιο δύσκολα θα είναι τα πράγματα για τις ίδιες. Όμως τόσο οι Ευρωπαίοι όσο και οι Αμερικανοί πρέπει να αντιληφθούν ότι, δυστυχώς  η Τουρκία του 2020 είναι μια πολύ διαφορετική Τουρκία από ότι στο παρελθόν, κλίνει συνεχώς προς την Ανατολή, αποκλίνει από τη Δύση, θεωρεί ότι είναι πολύ μεγάλη για να μπαίνει σε καλούπια και να αποδέχεται κανόνες, για αυτό και πρέπει να συνειδητοποιήσουν η Ευρώπη και οι Η.Π.Α ότι είναι και προς το δικό τους συμφέρον να μετριάσουν την τουρκική επιθετικότητα», σχολίασε ο κ. Φίλης.