Σένγκεν: αλλαγές και προοπτικές

Του Πολυδεύκη Παπαδόπουλου

« Αντίο Σένγκεν; » τιτλοφορούσαμε άρθρο πάλι στο ert.gr πριν 2 εβδομάδες, μετά το Συμβούλιο ΥΠΕΣ-Δικαιοσύνης της ΕΕ στις 20/11, λίγα 24ωρα μετά τα κτυπήματα της ισλαμικής τρομοκρατίας στο Παρίσι. Ηδη οι αποφάσεις των 28 εκείνης της ημέρας άρχισαν να αλλάζουν συνολικά την έννοια του Σένγκεν. Οι τελευταίες εξελίξεις με την Ελλάδα, αλλά και τις κινήσεις χωρών μελών της Χώρου Σένγκεν, με τελευταίες της Δανίας και της Ελβετίας, ταρακουνούν ακόμη περισσότερο μια Συμφωνία, που αποτελεί ένα από τα ισχυρότερα σύμβολα της Ευρωπαϊκής Ενοποίησης.

Μετά το θόρυβο και τις αντιδράσεις που δημιουργήθηκαν για ενδεχόμενη αναστολή του Κεκτημένου Σένγκεν ως προς την Ελλάδα, καθώς και τις μονομερείς ενέργειες μιας σειράς χωρών μελών, οι διάφορες πλευρές υποχρεώθηκαν να αναδιπλωθούν και να «δηλώσουν πίστη» στη Συμφωνία. Η Κομισιόν απέκλεισε την περίπτωση αναστολής για την Ελλάδα, ο Πρόεδρος Γιουνκέρ συσχέτισε το μέλλον του Σένγκεν με εκείνο της Ευρωζώνης και όλα μαζί με την επιβίωση της Ευρωπαϊκής Ένωσης, εκπρόσωπος της γερμανικής καγκελαρίας τόνισε ότι το Βερολίνο συνεχίζει να θεωρεί κορυφαίας σημασίας τη Συμφωνία, ο δε Αναπληρωτής Υπουργός Μετανάστευσης Νίκος Μουζάλας υπογράμμισε ότι το φάρμακο για τα προβλήματα του Σένγκεν είναι το περισσότερο Σένγκεν.

Προσωρινή εκτόνωση των κρίσεων

Τελικά η κρίση στο διμερές επίπεδο ΕΕ-Ελλάδας υποχώρησε, καθώς η χώρα μας συμφώνησε με τη Frontex σε ένα επιχειρησιακό σχέδιο στα σύνορα με την ΠΓΔΜ, παράλληλα υπέβαλε αίτημα για την ανάπτυξη των Ομάδων Άμεσης Επέμβασης της Frontex (RABIT) στα νησιά του Αιγαίου, προκειμένου να ενισχυθεί η φύλαξη των εξωτερικών συνόρων, ενώ υπέβαλε αίτημα και για την ενεργοποίηση του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Πολιτικής Προστασίας. Το τελευταίο, αν μη τι άλλο, θα της επιτρέψει να λάβει υλική βοήθεια για τους πρόσφυγες (σκηνές, γεννήτριες, κρεβάτια, είδη υγιεινής και έκτακτης ανάγκης πρώτων βοηθειών), με το κύριο ζητούμενο να παραμένει, βέβαια, η λειτουργία των 5 πέντε κέντρων καταγραφής και ταυτοποίησης προσφύγων (hοtspots) σε Μυτιλήνη, Χίο, Σάμο, Κω και Λέρο.

Σε ευρωπαϊκό επίπεδο υπήρξε, επίσης, μια προσωρινή εκτόνωση με την απόφαση στην οποία κατέληξαν στις 3/12 οι υπουργοί Εσωτερικών της Ε.Ε. ώστε να ξεπεραστούν τα εμπόδια που είχε θέσει το Ευρωκοινοβούλιο για το λεγόμενο PNR, δηλαδή την Οδηγία που θα επιτρέπει την πρόσβαση των κρατών μελών στα στοιχεία των επιβατών αεροπορικών πτήσεων στο πλαίσιο του αγώνα κατά της τρομοκρατίας, Πρόκειται για το ευρωπαϊκό σύστημα, που θα δίνει στις ευρωπαϊκές αρχές πρόσβαση στα στοιχεία εκατομμυρίων πολιτών, θα συγκεντρώνει από τις αεροπορικές εταιρείες τα ονόματα των επιβατών, τις ημερομηνίες ταξιδιών, τα δρομολόγια, αριθμούς πιστωτικών καρτών των οποίων γίνεται χρήση και άλλα σχετικά στοιχεία. Οι τελευταίες ενστάσεις των ευρωβουλευτών σχετίζονταν με το χρονικό διάστημα που θα διατηρούνται τα εν λόγω δεδομένα, λαμβάνοντας υπόψη την παράμετρο της προστασίας των προσωπικών δεδομένων. Τελικά τα κράτη μέλη συναίνεσαν ώστε το χρονικό διάστημα διατήρησης των δεδομένων να ανέρχεται στους έξι μήνες, ο δε αρμόδιος Επίτροπος Δ. Αβραμόπουλος χαρακτήρισε «ισορροπημένη» τη συμφωνία, μεταξύ της «ασφάλειας των πολιτών» και της «προστασίας των προσωπικών δεδομένων».

Επίσης, οι 28 υπουργοί ενέκριναν την περασμένη Παρασκευή τη σύσταση του ειδικού αντιτρομοκρατικού κέντρου στη Europol, που θα παρέχει εμπειρογνωμοσύνη και καθοδήγηση στις διωκτικές αρχές των κρατών μελών και συμφώνησαν σε μέτρα για τη στενότερη συνεργασία με παροχείς υπηρεσιών διαδικτύου, για τη μείωση του υλικού τρομοκρατικής προπαγάνδας στο διαδίκτυο. Ακόμη, τα κράτη μέλη ενέκριναν τη δυνατότητα μιας χώρας να αναστέλει, σε συνεννόηση με τους εταίρους, για λόγους εθνικής ασφάλειας, σοβαρής κρίσης κλπ το Κεκτημένο Σένγκεν έως και για 2 χρόνια (από έξη μήνες που ήταν μέχρι σήμερα), όπως κάνει τώρα η Γαλλία.

Να υπογραμμιστεί ότι ήδη με τις αποφάσεις του Συμβουλίου ΥΠΕΣ-Δικαιοσύνης της ΕΕ στις 20/11, επέρχονταν σημαντικές αλλαγές στη Συμφωνία Σένγκεν. Εκτός από τη δρομολόγηση του PNR για τα δεδομένα των επιβατών στις αεροπορικές μεταφορές, που ολοκλήρωσε το τελευταίο Συμβούλιο της Παρασκευής, προβλέφθηκαν συστηματικοί έλεγχοι και για τους ευρωπαίους πολίτες στα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ, αλλά και «ευφυή σύνορα», δηλαδή αυξημένος έλεγχος και ταυτοποίηση ταξιδιωτών ακόμη και στο εσωτερικό της Ζώνης Σένγκεν, με τη λήψη της εικόνας της ίριδας, τα δακτυλικά αποτυπώματα, την εικόνα προσώπου και τον ηλεκτρονικό έλεγχο της αυθεντικότητας των ταξιδιωτικών εγγραφών. Ο τελευταίος αυτός έλεγχος προορίζεται μεν για ταξιδιώτες από τρίτες χώρες, αλλά θα μπορεί να εφαρμόζεται και σε πολίτες της ΕΕ, για τους οποίους στο πέρασμα των συνόρων η διασταύρωση των στοιχείων από το PNR και SIS δείξει κάτι «ύποπτο». Ειδικά αυτή η 2η πρόβλεψη έρχεται να αλλάξει ένα βασικό σημείο του Κεκτημένου Σένγκεν.

Τι θα συμβεί στο μέλλον

Το ερώτημα είναι αν όλα αυτά θα αποδειχθούν επαρκή, αφενός για διατηρήσουν σταθερή τη θέση της Ελλάδας στο Χώρο Σένγκεν και αφετέρου για να συνεχίσει αυτός να υπάρχει όπως είχε προβλεφθεί σχετικά με την ελεύθερη διακίνηση των ευρωπαίων πολιτών. Και για το μεν πρώτο η ουσιαστική διατήρηση του Κεκτημένου Σένγκεν για τη χώρα μας (και όχι απλώς η τυπική συμμετοχή της στη Συνθήκη) θα εξαρτηθεί από την επάρκεια του ελέγχου των εξωτερικών συνόρων, από την αποτελεσματικότητα των ευρωπαϊκών μηχανισμών που έχουν τώρα εμπλακεί και, τέλος, από την ομαλή λειτουργία του συστήματος καταγραφής και ταυτοποίησης των προσφύγων που έχει αποφασιστεί στο επίπεδο της ΕΕ. Για όλα αυτά σημασία θα έχει η αξιολόγηση της κατάστασης στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της 17ης και 18ης Δεκεμβρίου. Για το δεύτερο, δηλαδή τη συνολική επιβίωση της Ζώνης Σένγκεν, το διακύβευμα για την ΕΕ είναι ασφαλώς μεγαλύτερο αλλά και πολύ περίπλοκο.

Άλλωστε η ίδια η δομή του Χώρου Σένγκεν είναι περίπλοκη θεσμικά. Π.χ. από την αρχή έως σήμερα είναι τα 26 από τα σημερινά 28 κράτη μέλη της ΕΕ που έχουν υπογράψει πράξεις προσχώρησης στη Συμφωνία. Από αυτήν έχουν αυτοεξαιρεθεί η Βρετανία και η Ιρλανδία, ενώ η Δανία μετέχει μερικώς. Επίσης, η εφαρμογή της Συμφωνίας βρίσκεται ακόμη σε αναστολή για την Κύπρο, τη Βουλγαρία, τη Ρουμανία και την Κροατία, ενώ αντιθέτως, τέσσερα άλλα ευρωπαϊκά κράτη, που δεν είναι μέλη της ΕΕ, η Ελβετία, το Λιχτενστάιν, η Νορβηγία και η Ισλανδία έχουν υπογράψει τη Συμφωνία και μετέχουν πλήρως στο Χώρο Σένγκεν.

Σε αυτό το σκηνικό, άλλες χώρες εξακολουθούν να επιμένουν στην πιστή εφαρμογή της Συμφωνίας, όπως είναι η Γερμανία και τώρα και οι 4 του Βίζενγκραντ (Πολωνία, Τσεχία, Σλοβακία, Ουγγαρία), οι οποίες μετά τις καταγγελίες και τους αφορισμούς που προέβησαν (οι δύο τελευταίες κατά της Ελλάδας) αισθάνθηκαν και αυτές να απειλούνται από τις διαρροές σεναρίων για «Μικρή Σένγκεν». Η Ολλανδία είναι εκείνη η χώρα που έχει αφήσει να πέσει στο τραπέζι η εν λόγω ιδέα, η δε Γαλλία, εξ αιτίας των γεγονότων της 13ης Νοεμβρίου, έχει επαναφέρει τους συνοριακούς ελέγχους, άγνωστο μέχρι πότε. Στον κατάλογο αυτό πρέπει να προστεθούν βεβαίως, τα προβλήματα της Ελλάδας, οι προστριβές της Ιταλίας με τους δικούς της γείτονες και η εσωστρεφής αναδίπλωση σκανδιναβικών χωρών όπως η Φινλανδία και κυρίως η Δανία.

Στην τελευταία, μόλις την περασμένη Πέμπτη, σε δημοψήφισμα για τη μεγαλύτερη συμμετοχή της Δανίας στον χώρο εσωτερικής ασφάλειας και δικαιοσύνης της ΕΕ (ευρύτερη έννοια από τον Χώρο Σένγκεν στον οποίο ανήκει η Κοπεγχάγη) οι δανοί πολίτες ψήφισαν σε ποσοστό 53,1% κατά. Κι αυτό παρά το γεγονός ότι το Ναι στη μεγαλύτερη δικαστική και αστυνομική συνεργασία της Δανίας με τις υπόλοιπες χώρες της ΕΕ προωθούσε σχεδόν το σύνολο του πολιτικού κόσμου της χώρας και των ΜΜΕ, με το Όχι να υποστηρίζεται κυρίως από την άκρα δεξιά και ορισμένες κινήσεις πολιτών. Εν τέλει, τα γεγονότα του Παρισιού, αλλά και η κρίση της υποδοχής προσφύγων και μεταναστών στις χώρες μέλη θεωρείται από τους αναλυτές ότι επηρέασαν τη σχετική ψηφοφορία, μετατρέποντάς την σε δημοψήφισμα για τις σχέσεις της Κοπεγχάγης με τις Βρυξέλλες. Ορισμένοι από αυτούς, και όχι μόνον στη Δανία, με αφορμή τέτοια φαινόμενα μιλούν επίσης για την ύπαρξη ενός διευρυνόμενου χάσματος στους κόλπους της Ευρωπαϊκής Ενωσης ανάμεσα στον πληθυσμό και τις ελίτ.

Σε μια διαφορετική εξέλιξη, που, όμως, βαίνει προς μια παρόμοια κατεύθυνση, η κυβέρνηση της Ελβετίας ανακοίνωσε ότι είναι έτοιμη για το «πάγωμα» των διμερών οικονομικών συμφωνιών που έχει υπογράψει με την Ευρωπαϊκή Ένωση, στην περίπτωση που οι δύο πλευρές δεν μπορέσουν να καταλήξουν σε έναν συμβιβασμό σχετικά με την αναχαίτιση των μεταναστευτικών ροών εργατικού δυναμικού από άλλες χώρες της ΕΕ.

Όπως δήλωσε η πρόεδρος της Ελβετικής Συνομοσπονδίας Σιμονέτα Σομαρούγκα, εφόσον δεν ευοδωθούν σχετικές διαπραγματεύσεις με την Ευρωπαϊκή Ένωση, η χώρα της θα αρχίσει από την άνοιξη του 2016 να εφαρμόζει μονομερώς περιορισμούς στην ελεύθερη διακίνηση των εργαζομένων, προερχομένων από κράτη της ΕΕ. Να σημειωθεί ότι οι Ελβετοί πολίτες είχαν εγκρίνει, σε δημοψήφισμα τον Φεβρουάριο του 2014, αν και με οριακή πλειοψηφία, μέτρα περιορισμού της σχετικής μετανάστευσης. Και εκείνη η εξέλιξη, όπως και η τωρινή εξαγγελία δεν συμβαδίζουν με τις ισχύουσες συμφωνίες που έχει συνάψει η Βέρνη με την Ευρωπαϊκή Ένωση και εγγυώνται την ελευθερία των μετακινήσεων για τους πολίτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Βλέπε επίσης το άρθρο Aντίο Σένγκεν;

Όλες οι Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο,  στο ertnews.gr
Διάβασε όλες τις ειδήσεις μας στο Google
Κάνε like στη σελίδα μας στο Facebook
Ακολούθησε μας στο Twitter
Κάνε εγγραφή στο κανάλι μας στο Youtube
Προσοχή! Επιτρέπεται η αναδημοσίευση των πληροφοριών του παραπάνω άρθρου (όχι αυτολεξεί) ή μέρους αυτών μόνο αν:
– Αναφέρεται ως πηγή το ertnews.gr στο σημείο όπου γίνεται η αναφορά.
– Στο τέλος του άρθρου ως Πηγή
– Σε ένα από τα δύο σημεία να υπάρχει ενεργός σύνδεσμος