Πανελλαδικές 2020: Πώς να διαχειριστούν υποψήφιοι και γονείς το άγχος των εξετάσεων

Πρεμιέρα σήμερα των πανελλαδικών εξετάσεων για περίπου 100.000 υποψηφίους για μια θέση στα Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα. Μια διαδικασία που είναι έτσι κι αλλιώς αγχωτική για μαθητές και γονείς, ιδιαίτερα εφέτος που, εξαιτίας της πανδημίας του κορονοϊού, οι μαθητές έμειναν μακριά από το σχολείο για μεγάλο χρονικό διάστημα, με ό,τι αυτό συνεπάγεται. Για τις ιδιαιτερότητες αυτές, αλλά και για τους τρόπους διαχείρισης του άγχους μαθητών και γονέων, μίλησε στο ert.gr η MSc σύμβουλος ψυχικής υγείας και ψυχοθεραπεύτρια Αγγελική Ζαχαριά, η οποία έχει εργαστεί πολλά χρόνια με εφήβους και νέους.

«Φέτος για πρώτη φορά οι έφηβοι μαθητές καλούνται να δώσουν τις εξετάσεις τους για τα ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα βγαίνοντας από μια πρωτόγνωρη εμπειρία έντασης και αβεβαιότητας εξαιτίας της πανδημίας του κορονοϊού. Αυτό ενδέχεται να επηρέασε τον ψυχισμό τους με διαφορετικούς τρόπους, ανάλογα με το περιβάλλον στο σπίτι και των συνθηκών που επικρατούσαν στην οικογένεια. Οι νέοι το προηγούμενο διάστημα έχασαν τη δυνατότητά τους να επικοινωνούν δια ζώσης με τους φίλους τους -τα πρόσωπα που έχουν επιλέξει να εμπιστεύονται- καθώς και τη δυνατότητα να συμμετέχουν σε αθλητικές δράσεις ή άλλες ψυχαγωγικές εκδηλώσεις που λειτουργούν ως εξισορροπιστικοί παράγοντες στις περιόδους έντονου στρες.

Πανελλαδικές 2020: Πώς να διαχειριστούν υποψήφιοι και γονείς το άγχος των εξετάσεων
Η MSc σύμβουλος ψυχικής υγείας και ψυχοθεραπεύτρια Αγγελική Ζαχαριά

»Για κάποια παιδιά που ενδεχομένως οι εργασίες των γονιών επλήγησαν ή είχαν στην οικογένεια ευπαθή άτομα, η συναισθηματική αποσταθεροποίηση μπορεί να ήταν έντονη. Για άλλα παιδιά, η συνθήκη του εγκλεισμού μπορεί να βοήθησε στη συγκέντρωσή τους στο διάβασμα και στην επικέντρωση στον στόχο τους. Σε κάθε περίπτωση ήταν μια ιδιαίτερη συγκυρία, καθώς τα παιδιά μέχρι τέλος Απριλίου δεν γνώριζαν το χρόνο και τον τρόπο διεξαγωγής των εξετάσεων. Αγχωτικό ήταν επίσης το γεγονός ότι οι έφηβοι κατακλύστηκαν από νέα ερεθίσματα, όπως οι πλατφόρμες σύγχρονης και ασύγχρονης διδασκαλίας, και δεν ξέρουμε σε ποιο βαθμό το οικογενειακό περιβάλλον μπόρεσε να υποστηρίξει το παιδί στις νέες αυτές συνθήκες».

Ξέρουμε ότι η διαδικασία των εξετάσεων είναι έτσι κι αλλιώς αγχογόνος. Γιατί ειδικά οι πανελλαδικές έχουν γίνει τόσο σημαντική εξέταση;

«Κοιτάξτε, στη χώρα μας είναι πολύ μεγάλη η επένδυση που κάνουμε σε αυτές τις εξετάσεις, μια και είναι ο μοναδικός τρόπος για να μπουν τα παιδιά στο πανεπιστήμιο. Η επένδυση αυτή ξεκινάει από πολύ νωρίς και για τους γονείς και για τα παιδιά. Οι γονείς επενδύουν και συναισθηματικά και οικονομικά σε αυτές τις εξετάσεις, με αποτέλεσμα αυτό να επιφορτίζει τα παιδιά με άγχος και να τα κάνει να πιστεύουν ότι αυτές οι εξετάσεις είναι ο κύριος στόχος τους στη ζωή, επενδύοντας στο μέλλον τους και χτίζοντας τα όνειρά τους.

Πανελλαδικές 2020: Πώς να διαχειριστούν υποψήφιοι και γονείς το άγχος των εξετάσεων
Φωτογραφία: ΑΠΕ-ΜΠΕ/Παντελής Σαΐτας

»Από την άλλη πλευρά, όλο το εκπαιδευτικό σύστημα και το σχολικό περιβάλλον και τα φροντιστήρια ενισχύουν αυτή τη πεποίθηση. Μοιάζει να είναι η μοναδική διέξοδος για μια επιτυχημένη επαγγελματική και προσωπική ζωή, κι όλο αυτό επιφορτίζει με άγχος αυτές τις εξετάσεις. Αυτό όμως δεν είναι σωστό, γιατί ειδικά στις μέρες μας έχει αποσυνδεθεί σε μεγάλο βαθμό η αγορά εργασίας από τις σπουδές.

»Οι εξετάσεις είναι ένας στόχος, αλλά όχι ο βασικός στόχος, είναι ένας τρόπος για να επιτύχει κανείς τα σχέδιά του, τα όνειρά του, ή να ξεκινήσει την πορεία του στη ζωή, ωστόσο σίγουρα δεν είναι ο μοναδικός τρόπος. Σήμερα ευτυχώς υπάρχουν κι άλλες επιλογές για τους νέους και βέβαια δεν αρχίζουν και δεν τελειώνουν όλα με τις εξετάσεις για το πανεπιστήμιο».

Είναι γεγονός, πάντως, ότι το εκπαιδευτικό μας σύστημα στηρίζεται στη διαδικασία των εξετάσεων. Αυτή καθεαυτή η διαδικασία βοηθάει στην προαγωγή της γνώσης;

«Είναι ένα μεγάλο ζήτημα αυτό που θίγετε. Η διαδικασία των εξετάσεων αυτή καθεαυτή δεν νομίζω πως βοηθάει στην προαγωγή της γνώσης γιατί είναι πολύ επικεντρωμένη στις εξετάσεις, είναι περισσότερο μια τεχνική διαδικασία παρά μια διαδικασία μάθησης. Η επικέντρωση στις εξετάσεις κάνει τη μάθηση πολύ “στεγνή”, δεν είναι απόκτηση γνώσεων που μένουν.

»Αυτό που θα μπορούσε να αλλάξει είναι να αποσυνδεθεί η σχολική ζωή από τις εξετάσεις. Εδώ και χρόνια η Γ’ Λυκείου έχει μετατραπεί σε χρονιά προπαρασκευής των μαθητών για τις εξετάσεις, με αποτέλεσμα να έχει χαθεί η χαρά της γενικής γνώσης, της ανακάλυψης, του σχεδιασμού, της αλληλεπίδρασης των παιδιών μέσα στο σχολείο· το σχολείο χρειάζεται να είναι πολύ περισσότερα πράγματα από χώρος προετοιμασίας για τις εξετάσεις».

Πανελλαδικές 2020: Πώς να διαχειριστούν υποψήφιοι και γονείς το άγχος των εξετάσεων
Φωτογραφία: ΑΠΕ-ΜΠΕ/Παντελής Σαΐτας

Τι πρέπει να προσέξουν οι μαθητές αυτό το διάστημα; Υπάρχουν κάποιες συμβουλές για την ψυχολογική υποστήριξη τους;

«Αυτό που είναι πάρα πολύ σημαντικό είναι να μπορούμε να αναγνωρίσουμε τα σημάδια άγχους των εφήβων. Οι εκδηλώσεις τους μπορεί να είναι ψυχοσωματικές με κεφαλαλγίες, αλλαγές στην όρεξη, δυσκολίες στον ύπνο, γαστρεντερικά προβλήματα, δερματολογικά, κάποιες διανοητικές εκδηλώσεις όπως αρνητικές σκέψεις, αδυναμία συγκέντρωσης, συναισθήματα αποτυχίας και συναισθηματικές εκδηλώσεις όπως ευερεθιστότητα και ευσυγκινησία. Επίσης ο έφηβος μπορεί να φοβάται μήπως αποτύχει, μήπως δεν είναι αρκετά ικανός, μήπως απογοητεύσει τους γονείς του.

»Απέναντι σε όλα αυτά, οι γονείς πρέπει να φτιάξουν ένα περιβάλλον υποστηρικτικό με φροντίδα και ασφάλεια, που δείχνει σεβασμό στην προσπάθεια, χωρίς υπερβολές και χωρίς υπερπροστασία.

»Πολλές φορές εμείς οι γονείς ίσως αισθανόμαστε ότι μέσα από αυτές τις εξετάσεις δεν κρίνεται μόνο η επιτυχία των παιδιών, αλλά και η επιτυχία η δική μας ως γονείς, κι αυτό είναι ένα επιπλέον άγχος που αυτή τη στιγμή, αν μη τι άλλο, χρειάζεται να το αφήσουμε στην άκρη. Να μην πιέζουμε καθόλου τα παιδιά, να προσπαθήσουμε να είμαστε δίπλα τους υποστηρικτικά, παρόντες αλλά όχι κρίνοντες, χωρίς καμία περαιτέρω πίεση.

»Ακόμα και οι ερωτήσεις μας μπορεί να λειτουργήσουν πιεστικά. Ας αφήσουμε αυτή την πρωτοβουλία στους ίδιους τους εφήβους. Μπορούμε διακριτικά να κάνουμε μια ερώτηση τύπου πώς τα πήγες, πώς νιώθεις κι από εκεί και πέρα να καταλάβουμε εάν εκείνοι θέλουν να μας πουν περισσότερα. Καμιά φορά οι ερωτήσεις μας τούς προσθέτουν επιπλέον άγχος. Ας προσπαθήσουμε αυτές τις μέρες να πάρουμε κι εμείς ως γονείς μια απόσταση και να διαφοροποιήσουμε τις δικές μας προσδοκίες από τις προσδοκίες των παιδιών, να προσπαθήσουμε να μην ταυτιζόμαστε τόσο πολύ με το παιδί, κάτι που του προκαλεί περισσότερο άγχος, να υπάρχει μέσα στο σπίτι μια ηρεμία και ένας σεβασμός στους δικούς του ρυθμούς μελέτης, και μια υποστήριξη σε οποιαδήποτε εκδήλωση άγχους μπορεί να έχει το παιδί. Χρειάζεται ψυχραιμία κι ένα αίσθημα ασφάλειας. Ας τα ακούσουμε περισσότερο. Νομίζω ότι ξέρουν να μας πουν τι είδους φροντίδα έχουν ανάγκη».

Πολύ σημαντικές αυτές οι συμβουλές κυρίως προς τους γονείς, ώστε να αποαγχωθούν και οι ίδιοι και να βοηθήσουν τα παιδιά τους. Πράγμα δύσκολο γιατί ως ελληνική κοινωνία και ως ελληνικές οικογένειες έχουμε κάποια χαρακτηριστικά που είναι έτσι κι αλλιώς αγχωτικά: Από το «ζακέτα να πάρεις» ως τους γονείς κρεμασμένους στα κάγκελα των σχολείων…

«Γι’ αυτό μίλησα περισσότερο για τους γονείς και το πώς θα μπορέσουν εκείνοι να αποσυνδέσουν το αίσθημα της δικής τους επιτυχίας από το αίσθημα επιτυχίας του εφήβου και πώς θα του δώσουν το μήνυμα ότι κάθε αποτυχία είναι μια ευκαιρία για μάθηση, ότι μπορεί να αξιοποιηθεί για να δει το παιδί τι θα μπορούσε να κάνει διαφορετικά, να σκεφτούμε μαζί του.

»Αλλά για να του δώσουμε αυτό το μήνυμα, χρειάζεται κι εμείς οι ίδιοι να εμπιστευόμαστε αυτό το κομμάτι του εαυτού μας και του παιδιού μας».

Πανελλαδικές 2020: Πώς να διαχειριστούν υποψήφιοι και γονείς το άγχος των εξετάσεων
Φωτογραφία: ΑΠΕ-ΜΠΕ/Παντελής Σαΐτας

Τι θα λέγατε στα παιδιά που, πάρα την όποια προσπάθεια καταβάλλουν, δεν θα κερδίσουν τελικά μια θέση σπουδών σε ανώτατο πανεπιστημιακό ίδρυμα. Τελειώνει ο κόσμος για αυτά; Τι είναι σημαντικό; Πού πρέπει να εστιάσουν;

«Θα έλεγα ότι κάθε αποτυχία είναι μια ευκαιρία για μάθηση, μια ευκαιρία για να καταλάβουμε περισσότερα πράγματα για τις δυνατότητές μας, για τους στόχους που βάζουμε. Θα έλεγα επίσης με ψυχραιμία και ανασύνταξη να δουν πώς θα οργανώσουν το επόμενο βήμα τους. Οι εξετάσεις είναι μόνο ένα κομμάτι από τη ζωή μας, δεν είναι η ίδια η ζωή μας, κι αυτό χρειάζεται να το εμπνεύσουμε εμείς οι ενήλικες στον έφηβο, ο οποίος εκείνη τη στιγμή μπορεί να αισθάνεται μετέωρος, ότι τα πράγματα τελείωσαν για εκείνον, ότι αυτή η αποτυχία είναι οριστική. Οι γονείς πρέπει να βοηθήσουμε τα παιδιά αυτά δημιουργώντας ένα υποστηρικτικό περιβάλλον μέσα στο οποίο θα ανασυντάξουν τις δυνάμεις τους και θα σχεδιάσουν τα επόμενα βήματά τους.

»Λέξεις-κλειδιά είναι η εμπιστοσύνη και η ψυχραιμία. Αυτά τα δύο θα στηρίξουν τα παιδιά αυτή την περίοδο που υπάρχει αυξημένο άγχος· και, όπως γνωρίζουμε, το άγχος είναι ένας μηχανισμός που μας κινητοποιεί όταν βρισκόμαστε σε απαιτητικές καταστάσεις για να καταβάλλουμε το μέγιστο των προσπαθειών μας – αρκεί να μην μας κατακλύζει».

Όλες οι Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο,  στο ertnews.gr
Διάβασε όλες τις ειδήσεις μας στο Google
Κάνε like στη σελίδα μας στο Facebook
Ακολούθησε μας στο Twitter
Κάνε εγγραφή στο κανάλι μας στο Youtube
Προσοχή! Επιτρέπεται η αναδημοσίευση των πληροφοριών του παραπάνω άρθρου (όχι αυτολεξεί) ή μέρους αυτών μόνο αν:
– Αναφέρεται ως πηγή το ertnews.gr στο σημείο όπου γίνεται η αναφορά.
– Στο τέλος του άρθρου ως Πηγή
– Σε ένα από τα δύο σημεία να υπάρχει ενεργός σύνδεσμος