Στον ξενώνα της οργάνωσης Praxis στα Κάτω Πατήσια, το πρωινό της Τρίτης κυλά φυσιολογικά. Παιδιά πηγαίνουν στο σχολείο, γίνεται καθαριότητα, στην κουζίνα ετοιμάζεται το μεσημεριανό γεύμα. Για το κάθε παιδί που βρίσκεται εδώ, τίποτα από όσα έχουν προηγηθεί δεν ήταν φυσιολογικό. Βρέθηκαν μόνα, χωρίς τους γονείς τους, χωρίς δικούς τους ανθρώπους, να διασχίζουν χώρες, να ταξιδεύουν με βάρκες, να ψάχνουν το μέλλον τους σε έναν αριθμό περασμένο σε ένα κινητό. Είναι οι “ασυνόδευτοι ανήλικοι”, όπως τους έχουν ονομάσει. Είναι παιδιά, και ζητούν το πού γεννήθηκες να μην σε καταδικάζει για την υπόλοιπη ζωή σου.
της Μάχης Μαργαρίτη
“Υπάρχουν πολλοί τρόποι με τους οποίους ένα παιδί καταλήγει μόνο. Κάποια χωρίζονται από την οικογένειά τους στη διάρκεια ενός μεγάλου και επικίνδυνου ταξιδιού. Άλλα στέλνονται μόνα με διακινητές και λαθρέμπορους από γονείς απεγνωσμένους να διασφαλίσουν στα παιδιά τους ένα ασφαλές καταφύγιο. Άλλα είναι ορφανά. Πολλά έχουν ζήσει τραύμα, φτώχια, και έλλειψη εκπαίδευσης. Έχουν ζήσει τις δυσκολίες του ταξιδιού. Γι΄αυτό θεωρούνται η πιο ευάλωτη κατηγορία αυτών που ζητούν άσυλο”, λέει η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες.
Ο Σίραν είναι 17 χρόνων. Από τους “μεγάλους” του ξενώνα. Φαίνεται ήρεμος και συγκροτημένος. Όταν μπαίνει στην τραπεζαρία για να μας μιλήσει, η κοινωνιολόγος του ξενώνα του λέει ότι άλλαξε τα μαλλιά του. Αλήθεια είναι, της απαντά. Εθελοντής κουρέας πέρασε από τον χώρο.
Ο Σίραν γνωρίζει αγγλικά. Είναι από τη Συρία. Ο πατέρας του ήταν δικηγόρος εκεί. Ο Σίραν ζούσε με τους γονείς, τις δύο αδελφές και τον αδελφό του. Ξαφνικά, όλα άλλαξαν. “Στη Συρία δεν ήταν καλά, κάθε μέρα γίνονταν συγκρούσεις στους δρόμους”. Δύο χρόνια η οικογένειά του ζούσε περιμένοντας μήπως η κατάσταση αλλάξει. Όταν είδαν ότι αυτό δε συμβαίνει, οι γονείς πήραν τα παιδιά και μετακόμισαν στην Αίγυπτο. “Πήγαμε εκεί πριν από τρία χρόνια. Ούτε στην Αίγυπτο, όμως, ήταν καλά, δε θα μπορούσα να περάσω εκεί την υπόλοιπη ζωή μου”. Η οικογένεια ήθελε να έρθει στην Ευρώπη, αναζητώντας μια πιο ασφαλή ζωή.
“Αποφασίσαμε να κάνω εγώ το ταξίδι, για να φέρω και τους υπόλοιπους επειδή είμαι ανήλικος. Δε θα ήταν ασφαλές να ταξιδέψουμε όλοι μαζί, οπότε το έκανα μόνος”.
“Φοβόσουν πριν ξεκινήσεις;” τον ρωτάω. “Φυσικά, δεν είναι φυσιολογικό ταξίδι. Έφυγα από την Αλεξάνδρεια, με πολλούς ανθρώπους μέσα στη νύχτα, με μια μικρή βάρκα. Έφτασα στην Κρήτη. Έμεινα σε κέντρο κράτησης για μία εβδομάδα. Με χώρισαν από τους ενήλικους. Με έστειλαν στην Αθήνα. Πέρασα δύο μέρες στη φυλακή. Μετά με έστειλαν εδώ”.
[blocktext align=”left”]”Μου λείπει η χώρα μου, αλλά τι μπορώ να κάνω;”[/blocktext]Στην Ελλάδα ζει φυσιολογικά, λέει. Πηγαίνει σε δραστηριότητες, ζει “όπως όλοι, δεν έχω πρόβλημα”.Ο Σίραν θέλει να πάει στη Βρετανία. Εκεί ζει η θεία του. Και μετά θέλει να φέρει εκεί, νόμιμα, με ασφάλεια, τους γονείς και τα αδέλφια του. Θέλει να σπουδάσει. Θέλει να γίνει γιατρός. Και θέλει να ζει με την οικογένειά του.
Το μικρότερο παιδί στον ξενώνα είναι εννέα χρόνων. Οι ασυνόδευτοι ανήλικοι είναι από τις πιο ευάλωτες ομάδες, μας λέει η Σίσσυ Λεβαντή, κοινωνιολόγος στον ξενώνα. “Τα παιδιά έρχονται αρκετά φορτισμένα. Ήδη φεύγοντας από τις πατρίδες τους, έχοντας εγκαταλείψει τα σπίτια τους, τις οικογένειές τους, έχοντας βιώσει τέτοιες καταστάσεις, και έχοντας κάνει ένα τέτοιο ταξίδι, σίγουρα έρχονται ιδιαίτερα επιφορτισμένα συναισθηματικά. Πρώτα από όλα κοιτάμε να νιώσουν άνετα. Μπορεί να έχουν μείνει και 15 μέρες σε κέντρο κράτησης. Το πρώτο διάστημα της υποδοχής, του γνωρίζουμε το δωμάτιό του, τα άλλα παιδιά, του δίνουμε χώρο και χρόνο για να μας εμπιστευθεί. Οι μαρτυρίες είναι συγκλονιστικές».
Ο Χρήστος Δημόπουλος είναι συντονιστής-κοινωνικός λειτουργός στην Υπηρεσία Διαχείρισης Αιτημάτων Στέγασης Αιτούντων Άσυλο και Ασυνόδευτων Ανηλίκων. Η υπηρεσία ανήκει στο Εθνικό Κέντρο Κοινωνικής Αλληλεγγύης. Όπως μας λέει, εκεί φτάνουν όλα τα αιτήματα στέγασης ασυνόδευτων ανήλικων. Το σύστημα διαχειρίζεται τα κέντρα φιλοξενίας, με χρηματοδότηση από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Προσφύγων, τον κρατικό προϋπολογισμό και τα EEA Grants (Νορβηγία, Ισλανδία, Λιχτενστάιν). Από τον Φεβρουάριο του 2015, το ευρωπαϊκό ταμείο δε χρηματοδοτεί -λόγω μεταβατικής περιόδου ως τον Φεβρουάριο του 2016, σύμφωνα με το ΕΚΚΑ- και έχουν ενταχθεί ως χρηματοδότες διάφορα ιδρύματα. Τα αιτήματα στέγασης ασυνόδευτων ανήλικων από τις αρχές του έτους μέχρι τις αρχές Νοεμβρίου ήταν 1.735. Μέσος όρος ηλικίας, τα 16 χρόνια. Τα περισσότερα παιδιά είναι από το Αφγανιστάν και τη Συρία. Μόλις εντοπιστεί ένας ανήλικος μόνος, ενημερώνεται ο εισαγγελέας και αποστέλλεται αίτημα στέγασης στο ΕΚΚΑ. Το κέντρο αναζητά χώρο φιλοξενίας και ο ανήλικος “τοποθετείται” εκεί. 397 κλίνες υπάρχουν αυτή τη στιγμή στη χώρα σε ξενώνες για ανήλικους. Κατά μέσο όρο ένα παιδί μένει στον ξενώνα για 50 μέρες. “Μετά την αποχώρηση από τη δομή φιλοξενίας, η πλειοψηφία συνεχίζει το ταξίδι προς την κεντρική και βόρεια Ευρώπη.”
Τι συμβαίνει όσο βρίσκονται εδώ; “Στον ξενώνα υπάρχουν κοινωνικοί επιστήμονες δίπλα στα παιδιά”, μας λέει η Σίσσυ Λεβαντή, “υπάρχουν εκπαιδευτικές δραστηριότητες, έχουμε αρκετούς εθελοντές που αναλαμβάνουν να βοηθήσουν τα παιδιά στα μαθήματά τους για το σχολείο. Πηγαίνουν σχολείο, στο διαπολιτισμικό γυμνάσιο και λύκειο. Η αλήθεια είναι ότι λόγω της γλώσσας υπάρχει μια δυσκολία. Επίσης, προετοιμάζουμε ένα παιδί στη γλώσσα της χώρας όπου ζουν συγγενείς με τους οποίους θα συνενωθεί. Υπάρχουν αθλητικές δραστηριότητες, παίζουν μπάσκετ, ποδόσφαιρο σε ομάδες, και στο γυμναστήριο του δήμου.
Όταν έρχεται ένα παιδί εδώ λέγοντας «έρχομαι στην Ευρώπη για να δουλέψω» και του λες ότι εδώ οι ανήλικοι απαγορεύεται να δουλεύουν και πρέπει να πάνε σχολείο, για αυτό είναι κάτι πρωτόγνωρο. Δε μπορεί να αντιληφθεί ένα παιδί τι σημαίνει να είσαι ανήλικος και ποια είναι τα δικαιώματα του να είσαι ανήλικος. Αυτό, βέβαια, διαφέρει από χώρα σε χώρα”.
“Ο ξενώνας είναι ανοιχτός”, διευκρινίζει η Ηλέκτρα Κουτσουμάνη, υπεύθυνη του γραφείου Τύπου της ΜΚΟ Praxis. “Τα παιδιά μπορούν να μπαινοβγαίνουν μόνα τους και εμείς τα ενθαρρύνουμε να το κάνουν. Βγαίνουν χωρίς συνοδό εφόσον είναι πάνω από 14. Τα μικρότερα θα πάνε οπουδήποτε με εθελοντή ή στέλεχός μας. Αν έχουν μείνει κάπου καιρό, και έχουν μια σχέση μεταξύ τους, μπορεί κάποιο μεγαλύτερο παιδί να βγει μαζί με το μικρότερο”. Σαν φίλοι, ή σαν αδέλφια. “Αναπτύσσουν μεταξύ τους τέτοιες σχέσεις, τα μεγαλύτερα με τα μικρότερα. Αδελφικές σχέσεις”.
Ο Άλιμ είναι 16 χρόνων. Αστειεύεται με φίλους του, κάνουν πλάκες μεταξύ τους, γελάνε. Όταν με βλέπει, μου λέει γελαστά “καλημέρα” στα ελληνικά. “Από πού έχεις έρθει;” τον ρωτάω, και μου απαντά και πάλι στα ελληνικά, “από το Ιράν”. “Πάει σχολείο, είδες;” παρεμβαίνει ικανοποιημένη η κοινωνιολόγος του ξενώνα.
[blocktext align=”right”]Σύμφωνα με την οργάνωση Save the Chilren, τον Σεπτέμβριο υπήρχαν 5.000 ασυνόδευτα παιδιά σε κέντρα κράτησης στην Ευρώπη. Κυρίως από τη Συρία, αλλά και από Ιράκ, Λιβύη, Ερυθραία, και άλλες χώρες όπου μαίνονται συγκρούσεις.[/blocktext]Ο Άλιμ μέχρι πριν έναν χρόνο, ζούσε στην Τεχεράνη με τη μητέρα του. Οι γονείς του είχαν χωρίσει. Δεν έχει αδέλφια. “Η μητέρα μου ήθελε να φύγουμε”, μου λέει. “Εγώ ήμουν με τους φίλους και το σχολείο. Για μένα, δεν είχε διαφορά. Όπου είναι η οικογένεια θα είμαι κι εγώ. Φτάσαμε αεροπορικά στην Τουρκία, και μέσα από τα θαλάσσια σύνορα περάσαμε στην Ελλάδα. Ήταν δύσκολα, δεν είσαι τουρίστας, πας ένα παράνομο ταξίδι”.Ο Άλιμ δεν είχε καταλάβει τι σήμαινε το ταξίδι αυτό. “Δεν είχα συνειδητοποιήσει, ήμουν και ακόμα πιο μικρός. Απλά μου είπε η μητέρα μου ότι θα πάμε στη Γερμανία, στη γιαγιά. Όταν κάναμε το ταξίδι Ιράν-Τουρκία αεροπορικά, δεν ήξερα ότι πρόκειται για ένα παράτυπο ταξίδι, αλλά όταν φτάσαμε στην Τουρκία και μετά μπήκαμε στη διαδικασία με τον διακινητή, κατάλαβα τι συμβαίνει. Τότε κατέρρευσα, η εικόνα που έχω από τους διακινητές είναι κάτι τρομακτικό”.
Και υπήρχε και συνέχεια. “Στα σύνορα Σκοπίων-Σερβίας, κάπου εκεί, ήταν να έρθουν αυτοκίνητα να μας πάρουν. Ήταν πάρα πολλά άτομα, πάνω από 60.
Όταν ήρθε αμάξι, ήμουν πολύ κουρασμένος, είχα περπατήσει 15 ώρες. Όπως έσπρωχνε ο ένας τον άλλον, έμεινα πίσω, χώρισα από τη μητέρα μου. Έσπρωξα τον εαυτό μου για να προλάβω να μπω στο πρώτο αμάξι όπου ήταν η μάνα μου. Δεν το κατάφερα.
Έφυγε η μάνα μου με το πρώτο αμάξι, μας υποσχέθηκαν ότι θα έρθει το δεύτερο να μας πάρει. Περίμενα ώρες εκεί, ήρθε το αμάξι, μόλις ξεκινήσαμε μας έριξαν τα φώτα και μας πιάσανε. Μας έβαλαν να κάτσουμε στον δρόμο, εκεί στα σύνορα Σκοπίων μας έβαλαν να καθίσουμε, δεν είχα ελπίδα να βρω τη μάνα μου, δεν είχα δύναμη να κάνω οτιδήποτε, δεν πέρναγε τίποτα απ΄ το χέρι μου».
Μόνος, και χωρίς να γνωρίζει τίποτα για την τύχη της μητέρας του, ο Άλιμ σκέφτηκε να έρθει στην Ελλάδα. Βρέθηκε στην πλατεία Βικτωρίας. “Ήμουν πολύ στενοχωρημένος, με πλησίασε ένας κύριος, με ρώτησε γιατί είμαι έτσι, του εξήγησα τι είχα περάσει. Είχα ένα κινητό, αλλά δεν είχα τον αριθμό της μάνας μου. Πήραμε τη γιαγιά μου, εκείνη προσπάθησε να επικοινωνήσει με τη μάνα μου, δεν τα κατάφερε. Έστειλε η γιαγιά μου κάποια χρήματα, πήρα κάποια ρούχα, ο κύριος με πήγε στο Praxis. Ήρθαμε εδώ, συνεχίσαμε να παίρνουμε τηλέφωνα στη μάνα μου, δεν απαντούσε. Κάποια στιγμή με πήρε η γιαγιά, μου είπε «έχει βρεθεί η μάνα σου, είναι σε μια πόλη στη Γερμανία», δε θυμάμαι πού”.
Αμέσως μετά, ξεκίνησε η διαδικασία επανένωσης του παιδιού με τη μητέρα του. Τώρα, ο Άλιμ κρατά στα χέρια του το εισιτήριο για Γερμανία. Φεύγει στις 27 Δεκεμβρίου. Αλλά μερικές φορές, συμβαίνουν στη ζωή και πράγματα που δεν έχουμε προβλέψει. “Πώς νιώθεις που θα πας στη Γερμανία και θα βρεθείς με τη μητέρα σου;”, τον ρωτάω. “Είμαι πολύ χαρούμενος, αλλά θα μου λείψουν τα παιδιά εδώ. Θα μου λείψετε”, λέει, και σκύβει το κεφάλι για να μη φανούν τα δάκρυά του. Η Σίσσυ, που κάθεται συνεχώς δίπλα του, συγκινείται κι εκείνη, και βγαίνει από το δωμάτιο. Για μερικά δευτερόλεπτα, κανείς δε μπορεί να μιλήσει. “Τι θέλεις να γίνεις ;” ρωτάω τον Άλιμ. “Είχα έναν σκοπό στο Ιράν. Ήθελα να γίνω αρχιτέκτονας”. “Να φτιάχνεις ωραία σπίτια να μένουμε. Σου ευχόμαστε καλή τύχη”, του λέω. “Ευχαριστώ”, απαντά. Χαμογελά και πάλι, και ξαναρχίζει να κάνει πλάκα με έναν φίλο του.
Τα ονόματα των παιδιών έχουν αντικατασταθεί με ψευδώνυμα.
Η Ύπατη Αρμοστεία για τους Πρόσφυγες συνιστά οι ασυνόδευτοι ανήλικοι να μην τοποθετούνται σε κέντρα κράτησης. Συνιστά να δίνονται στη φροντίδα μελών της οικογένειας που ήδη διαμένουν στη χώρα η οποία έχει δώσει άσυλο, ή να βρίσκεται λύση σε συνεργασία με τις αρχές οι οποίες ασχολούνται με τη φροντίδα των παιδιών.
πηγές: UNHCR, The Telegraph, ibTimes
φωτογραφίες: Μάχη Μαργαρίτη
Κάνε like στη σελίδα μας στο Facebook
Ακολούθησε μας στο Twitter
Κάνε εγγραφή στο κανάλι μας στο Youtube
– Αναφέρεται ως πηγή το ertnews.gr στο σημείο όπου γίνεται η αναφορά.
– Στο τέλος του άρθρου ως Πηγή
– Σε ένα από τα δύο σημεία να υπάρχει ενεργός σύνδεσμος