«Σου περνάει απ΄το μυαλό;» – Παγκόσμια Ημέρα Νόσου Αλτσχάιμερ

Είναι ένα πρόβλημα που συναντάται σε πολλά σπίτια και το οποίο ανατρέπει την καθημερινότητα και διαμορφώνει μια δύσκολη κατάσταση μέσα στην οικογένεια. Πρόκειται για το Aλτσχάιμερ, που όμως μπορεί να εντοπιστεί εγκαίρως.

Στο κέντρο Ημέρας για ασθενείς με άνοια στους Αμπελόκηπους φτάνουμε νωρίς το πρωί. Ήδη, όμως, έχει συγκεντρωθεί εκεί κόσμος. Είναι ημέρας δράσης για το Αλτσχάιμερ, και άνθρωποι άνω των 60 περιμένουν να κάνουν δωρεάν τεστ μνήμης. Πολλοί φαίνεται να έχουν αγωνία. «Είναι αλήθεια», μας λέει η Ασπασία Νίκα, ψυχολόγος και υπεύθυνη λειτουργίας του κέντρου της εταιρίας Νόσου Alzheimer και Συναφών Διαταραχών Αθηνών, «συνήθως όταν κάποιος χρειάζεται να εξεταστεί, πάντα έχει ένα άγχος, υπάρχει πολύ έντονος φόβος αν κάποιος διαγνωστεί με Αλτσχάιμερ, είναι μια νόσος η οποία τρομάζει λίγο».

«Σου περνάει απ΄το μυαλό;» – Παγκόσμια Ημέρα Νόσου ΑλτσχάιμερΤι είναι αυτό που φοβίζει περισσότερο; «Η αλήθεια είναι ότι επειδή έχουν ακούσει πολλά πράγματα που άλλα ισχύουν και άλλα όχι, ωστόσο, ακριβώς επειδή είναι μια νόσος που αλλοιώνει την προσωπικότητα και υπάρχει έκπτωση των γνωστικών λειτουργιών και αυτό τρομάζει, φοβούνται πάρα πολύ την εξέλιξη τη γνωστική και κυρίως την αλλαγή της προσωπικότητάς τους. Κάθε άνθρωπο τον τρομάζει αυτό το ενδεχόμενο, το να ξεχάσει αυτά που θυμόταν. Αυτό τρομάζει.»

«Σου περνάει απ΄το μυαλό;» – Παγκόσμια Ημέρα Νόσου ΑλτσχάιμερΠολλοί έρχονται με τον σύντροφό τους. Ο Μιχάλης και η Ζωή έχουν έρθει μαζί. Τους ρωτάω γιατί θέλουν να εξεταστούν. «Εμένα με παρέσυρε», λέει ο Μιχάλης. Ξεσπούν γέλια, και η ατμόσφαιρα χαλαρώνει. «Επειδή η μητέρα μου είχε άνοια, το ίδιο και συγγενείς μου, γι΄αυτό ήρθα», λέει πιο σοβαρά η Ζωή. «Πήρατε, όμως, μαζί και τον σύζυγο», της επισημαίνω, και τους αφήνω να συνεχίσουν.

«Σου περνάει απ΄το μυαλό;» – Παγκόσμια Ημέρα Νόσου ΑλτσχάιμερΗ Παρασκευή Σακκά είναι νευρολόγος-ψυχίατρος, πρόεδρος της εταιρίας νόσου Alzheimer και Συναφών Διαταραχών Αθηνών και πρόεδρος του Εθνικού Παρατηρητηρίου για την Άνοια. Μιλά μαζί μας, και μας βοηθά να καταλάβουμε περισσότερα για την ασθένεια.

-Κυρία Σακκά, τα τελευταία χρόνια πληθαίνουν τα τηλεοπτικά μηνύματα για ανθρώπους που εξαφανίζονται. 200.000 άνθρωποι στην Ελλάδα ζουν ανάμεσά μας με άνοια. Είναι μεγάλος ο αριθμός.

[blocktext align=”right”]Η άνοια σε αριθμούς
-135 εκατομμύρια άνθρωποι θα ζουν με άνοια το 2050
-Το 71% θα προέρχονται από χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος χώρες 
-κάθε 4 δευτερόλεπτα καταγράφεται ένα νέο περιστατικό άνοιας στον κόσμο
-το Αλτσχάιμερ είναι η ο πιο συχνή μορφή άνοιας και προσβάλλει το 8% των ατόμων άνω των 65
[/blocktext]Ναι, και αυξάνεται με αλματώδεις ρυθμούς. Και αυτό γιατί; Όχι γιατί αυξάνεται η νοσηρότητα, επειδή, δηλαδή, οι σημερινοί άνθρωποι είναι πιο ευάλωτοι στην αρρώστια. Αλλά επειδή, όσο περισσότεροι είναι οι άνθρωποι άνω των 65, τόσο περισσότεροι είναι και οι ανοϊκοί ασθενείς. Και επειδή στην εποχή μας ανεβαίνει ο μέσος όρος ζωής, ανεβαίνει το προσδόκιμο επιβίωσης, αυξάνεται και ο αριθμός των ανοϊκών ασθενών.

-Άρα ο βασικός λόγος είναι η αύξηση του προσδόκιμου ζωής.

Είναι ότι ζούμε περισσότερο, όπως πολύ σωστά είπατε, και παίζει κάποιο ρόλο ότι έχουμε καλύτερα διαγνωστικά μέσα και καλύτερη ενημέρωση, όπως αυτή η καμπάνια μας αυτές τις μέρες.

-Όταν κάποιος μαθαίνει ότι έχει Αλτσχάιμερ πανικοβάλλεται; Πρέπει να πανικοβληθεί;

Δεν πρέπει να πανικοβληθεί γιατί δε θα έχει καλή εξέλιξη. Είναι μία δύσκολη κατάσταση. Βέβαια, υπάρχουν πάρα πολλά πράγματα που μπορούμε να κάνουμε για να αντιμετωπίσουμε την κατάσταση, την άνοια. Ριζική θεραπεία δεν υπάρχει. Υπάρχουν, όμως, φάρμακα που ελέγχουν τα συμπτώματα. Υπάρχουν μη φαρμακευτικές θεραπείες που βοηθούν σημαντικά. Υπάρχει εκπαίδευση των οικογενειών που βελτιώνει σημαντικά την ποιότητα ζωής των ασθενών και των οικογενειών τους.

-Διάβασα στην ιστοσελίδα σας ότι οι μισές περιπτώσεις της νόσου οφείλονται στους «γνωστούς παράγοντες». Ποιοι είναι αυτοί οι παράγοντες;

[blocktext align=”right”]Μνήμη και στρες
«Ξεχνάω πολύ, μήπως έχω πάθει Αλτσχάιμερ;», ακούμε όλο και πιο συχνά να λένε άνθρωποι κοντά στα 40 τους χρόνια. Τι συμβαίνει και ξεχνούν πολύ και άνθρωποι μικρότερων ηλικιών; «Υπάρχει πολλή αγωνία, ειδικά σε αυτή την ηλικία που περιγράφετε οι άνθρωποι είναι συνήθως πάρα πολύ απασχολημένοι, υπερφορτώνουν πάρα πολύ το πρόγραμμά τους με δραστηριότητες και υποχρεώσεις και όλο αυτό δημιουργεί μία διαταραχή στη μνήμη, η οποία, όμως, δεν είναι ούτε Αλτσχάιμερ ούτε τίποτα από αυτά, απλά η επιβάρυνση του προγράμματός τους τους δημιουργεί πολύ στρες με αποτέλεσμα να ξεχνούν κάποια πράγματα», λέει η Ασπασία Νίκα. [/blocktext]Υπάρχουν βάσιμες ενδείξεις, μελέτες τελευταία, που μας λένε ότι οφείλονται στους αγγειακούς παράγοντες κινδύνου, δηλαδή, ζάχαρο, υπέρταση, αυξημένη χοληστερίνη, στην έλλειψη φυσικής άσκησης –παίζει πολύ σημαντικό ρόλο η σωματική δραστηριότητα, η άσκηση στην πρόληψη της νόσου Αλτσχάιμερ- την έλλειψη νοητικής άσκησης, και επίσης στην έλλειψη κοινωνικοποίησης. Είναι καλό, βοηθάει και στην ψυχική υγεία αλλά κυρίως στη νοητική υγεία, οι ηλικιωμένοι να είναι δραστήριοι, να βγαίνουν έξω, να έχουν παρέες, να διασκεδάζουν.

-Συντροφικότητα, δηλαδή.

Ναι, και γενικότερα ένας υγιεινός τρόπος ζωής. Να παίρνουμε ω-3 λιπαρά, καλή δίαιτα, ψάρια, όχι πολύ κόκκινο κρέας, η περίφημη μεσογειακή διατροφή βοηθάει πολύ.

-Και λέτε, επίσης, ότι αν υπάρξει άμεση δράση μπορεί να αποτραπεί το 1/5 των νέων περιπτώσεων.

Στο μέλλον, μιλάμε για πολιτικές κρατών, γι΄αυτό έχει δοθεί μεγάλη έμφαση στην άνοια. Υπάρχει το Παγκόσμιο Συμβούλιο της Άνοιας. Τον Μάρτιο έγινε σύνοδος στη Γενεύη υπό την αιγίδα της Παγκόσμιας Οργάνωσης Υγεία. Υπάρχουν οδηγίες που συστήνουν στα κράτη να προωθήσουν πολιτικές ελέγχου των αγγειακών παραγόντων κινδύνου, ώστε μέχρι το 2025 να έχουν μειωθεί σημαντικά τα κρούσματα άνοιας.

-Αυτά είναι ωραία θεωρητικά, αλλά στην κατάσταση της δημόσιας υγείας που όλοι ζούμε, και ειδικά στην Ελλάδα, θεωρούμε πιθανό να υλοποιηθούν τέτοια μέτρα;

Πολύ ωραία ερώτηση αυτή. Τον Νοέμβριο του 2013 το υπουργείο Υγείας όρισε ομάδα εργασίας για να επεξεργαστεί εθνικό σχέδιο δράσης για την άνοια. Για να γυρίσουμε λίγο πίσω, η άνοια εκτός από ιατρικό πρόβλημα και κοινωνικό πρόβλημα, γιατί είναι πολύ μεγάλο φορτίο για μια οικογένεια να έχει ασθενή με άνοια, είναι και τεράστιο οικονομοτεχνικό πρόβλημα. Τα συστήματα υγείας υποφέρουν, στενάζουν από τον αυξανόμενο αριθμό των ανοϊκών ασθενών, γιατί κρατάει χρόνια πολλά, τα φάρμακα είναι αρκετά ακριβά, οι ασθενείς θέλουν αυξημένες υπηρεσίες ιατρικές, νοσηλευτικές, είναι πιο ευάλωτοι σε λοιμώξεις, κακώσεις, κοστίζουν πάρα πολύ στα συστήματα υγείας. Και γι΄αυτό γίνονται όλες αυτές οι προσπάθειες, κυρίως. Υπάρχει βέβαια και ο επιστημονικός ζήλος, ο ηθικός λόγος. Οφείλουμε να υποστηρίξουμε τους ηλικιωμένους, τους γονείς μας, τους ανθρώπους που μας γέννησαν και μας μεγάλωσαν, αλλά κυρίως ο λόγος είναι οικονομικός.
Εδώ στην Ελλάδα κάνουμε μια προσπάθεια με το Εθνικό Σχέδιο Δράσης. Πολλές προτάσεις δεν έχουν κόστος ή έχουν πολύ μικρό.  Σίγουρα, βέβαια, η οικονομική κρίση μας έχει πλήξει όλους. Και κυρίως τους ασθενείς με άνοια, επειδή κοστίζει η άνοια και οι οικονομικοί πόροι των οικογενειών μειώνονται σημαντικά. Αλλά, πάντως, μπορούμε να κάνουμε αρκετά πράγματα χωρίς μεγάλο κόστος, αν το αποφασίσουμε, και εδώ θα πρέπει όλοι να βοηθήσουν.

-Θέλω να σταθώ σε αυτό που είπατε πιο πριν και το θεωρώ κομβικής σημασίας, ότι τελικά τη φροντίδα του ασθενούς με Αλτσχάιμερ την αναλαμβάνει η οικογένεια. Και κάπου στο ενημερωτικό σας υλικό αναφέρετε ότι στη νόσο του Αλτσχάιμερ μαζί με τον ασθενή πάσχει όλη η οικογένεια. Τι φορτίο τώρα είναι αυτό για τον φροντιστή που αναλαμβάνει;

Έχει πάρα πολλές παραμέτρους. Υπάρχει ένα φορτίο από την αρχή της άνοιας και του Αλτσχάιμερ. Είναι ψυχοφθόρο να βλέπεις έναν αγαπημένο σου άνθρωπο, σιγά σιγά να καταρρέει σαν προσωπικότητα, να αποσυντίθεται, να παύει να είναι ο άνθρωπος που ήξερες. Θα πρέπει να πω ότι συναισθηματικά δεν εκπίπτουν τόσο όσο νοητικά οι ασθενείς με άνοια. Είναι παρόντες. Μπορούν να επικοινωνήσουν όχι με τον λόγο αρκετές φορές, αλλά με τα μάτια, με κινήσεις, με την αφή, τους βλέπεις ότι αναγνωρίζουν, ευχαριστιούνται, ζητάνε, έχει σημασία να έχουν καλή φροντίδα οι ασθενείς.

-Δεν είναι, όμως, μεγάλο βάρος να το αναλάβει αυτό ένα άλλο άτομο;

Ναι, είναι, και εκτός από το συναισθηματικό φορτίο υπάρχει και το οικονομικό, που όπως είπαμε πριν είναι αυξημένο σίγουρα, και υπάρχει και το πρακτικό φορτίο, διότι, όπως είπατε στην αρχή αυτοί οι ασθενείς χάνονται, χάνονται γιατί, γιατί ξεφεύγουν από την επίβλεψη. Στα αρχικά στάδια θέλουν επίβλεψη, κάποιον άνθρωπο να είναι συνέχεια από πίσω τους. Και όσο προχωράει η αρρώστια θέλουν και βοήθεια να ντυθούν, να πλυθούν, να φάνε,  ακόμη και να περπατήσουν.

-Αυτό, όμως, εμείς ως κοινωνία δε θα θέλαμε να το αναλάβει το κράτος, με την έννοια, είτε να υπάρχουν άτομα-φροντιστές στα σπίτια, είτε να υπάρχουν κέντρα όπου θα μπορούν να ζήσουν αυτοί οι άνθρωποι;
[blocktext align=”right”]ΦΠΑ-νέα επιβάρυνση για τις οικογένειες;
Λίγες ώρες μετά το ρεπορτάζ φτάνει στο mail μου ένα δελτίο τύπου. Η εταιρία Νόσου Alzheimer και Συναφών Διαταραχών Αθηνών χαρακτηρίζει καταστροφική για τις οικογένειες των ασθενών με άνοια την αύξηση του ΦΠΑ για τις Μονάδες Φροντίδας Ηλικιωμένων από το 13 στο 23%, και καλεί την πολιτεία να μην εφαρμόσει το μέτρο. [/blocktext]«Σου περνάει απ΄το μυαλό;» – Παγκόσμια Ημέρα Νόσου ΑλτσχάιμερΌλα αυτά προβλέπονται στο Εθνικό Σχέδιο Δράσης. Ειδικά ιατρεία προσιτά, γιατί ως χώρα έχουμε και γεωγραφικές ιδιαιτερότητες. Μικρά κέντρα ημέρας απασχόλησης, που μπορούν να αφήσουν οι οικογένειες, ο φροντιστής, τον άνθρωπο με άνοια για λίγες ώρες, ώστε και να κάνουν τις δουλειές τους και να αποφορτιστούν λιγάκι, και δεν κοστίζουν.  Και επίδομα. Υπηρεσίες σίγουρα χρειάζονται, αλλά χρειάζεται και ένα επίδομα. Η πρότασή μας είναι το επίδομα να δίνεται διαβαθμισμένο και ανάλογα με την οικονομική κατάσταση του ανθρώπου που πάσχει. Ανάλογα με την κοινωνική του κατάσταση. Υπάρχουν ανοϊκοί ασθενείς που είναι τελείως μόνοι τους και που δεν έχουν να φάνε. Αυτοί χρειάζονται περισσότερη φροντίδα.

-Σήμερα τι συμβαίνει στον άνθρωπο που παθαίνει Αλτσχάιμερ και είναι μόνος, δεν έχει ιστό, οικογενειακό, κοινωνικό;
Αν είναι τυχερός και έχει φίλους… Υπάρχουν κοινωνικές υπηρεσίες. Γίνονται φοβερές προσπάθειες στην Ελλάδα με ελάχιστους πόρους. Δεν είναι οργανωμένες, δεν έχουν διάρκεια. Επειδή το ζήτημα το μείζον είναι το οικονομικό, αυτή η Βοήθεια στο Σπίτι η οποία έχει κάνει θαύματα στην Ελλάδα, τι γίνεται, παίρνουν ένα πρόγραμμα ευρωπαϊκό, δουλεύει το πρόγραμμα με τους ανθρώπους για έναν μήνα, μετά σταματάνε να έχουν χρήματα, σταματάει το πρόγραμμα λίγους μήνες, ξαναπαίρνουν ΕΣΠΑ, από εδώ, από εκεί, δεν είναι καλά οργανωμένο. Υπάρχουν υπηρεσίες στους δήμους τους μεγάλους, κοινωνικές λειτουργοί, εμείς παραπέμπουμε, εμείς έχουμε υπηρεσία που πάει στα σπίτια,  αλλά οι αιτήσεις είναι πενήντα φορές παραπάνω από όσες μπορούμε να εξυπηρετήσουμε.

-Άρα, πάλι στους πόρους καταλήγουμε.

Στους πόρους καταλήγουμε, και, το τονίζω, όμως, και στη βούληση για καλύτερη οργάνωση. Με πολύ λίγους πόρους οικονομικούς θα μπορούσαμε να βελτιώσουμε σημαντικά την κατάσταση. Αρκεί να δοθεί μια προτεραιότητα και να μη γίνονται κινήσεις εντυπωσιασμού, αποσπασματικές και χωρίς να υπάρχει αυτό το εθνικό παρατηρητήριο για την άνοια. Είμαστε 7-8 άνθρωποι, και δεν είναι μόνο γιατροί, είναι βιολόγοι, συγγενείς, φροντιστές, νομικός, που ασχολούμαστε με αυτό το ζήτημα. Ε, δε μας φωνάζουν και πολύ συχνά να μας ρωτήσουν.  Στην Ελλάδα ό, τι γίνεται για τους ασθενείς με άνοια και νόσο Αλτσχάιμερ ειδικότερα, σε ένα ποσοστό 90% και παραπάνω γίνεται από τις μη κυβερνητικές οργανώσεις για το Αλτσχάιμερ.

-Θέλω να σας κάνω μια τελευταία ερώτηση. Στην ταινία «Αγάπη» του Χάνεκε, ένας ηλικιωμένος φροντίζει τη σύζυγό του που δεν είναι πια σε ομαλή σωματική και νοητική λειτουργία, και σε μία σκηνή τραγουδά μαζί της, τραγουδούν μαζί, συλλαβή-συλλαβή ένα παλιό γαλλικό τραγούδι για ανθρώπους που χορεύουν –σαν σε αντίστιξη- σε μια γέφυρα. Αυτό το έχετε δει να συμβαίνει, δηλαδή, τέτοιου είδους αφοσίωση από ανθρώπους στον άνθρωπό τους;

Πάρα πολύ συχνά. Κυρίως από συντρόφους, και από παιδιά, και από αδέλφια. Ανεξάρτητα αν ο ασθενής ξεχνάει, αν χάνει το μυαλό του, η συναισθηματική μνήμη χάνεται τελευταία, στα πολύ προχωρημένα στάδια. Υπάρχει δέσιμο συναισθηματικό, οι άνθρωποι δε μπορούν να μιλήσουν, και αναγνωρίζουν, μπορεί να μην ξέρουν ότι είναι ο Γιώργος, ο γιος μου, ξέρουν, όμως, ότι είναι κάποιος πολύ κοντινός. Θα τον πιάσουν, θα τον χαϊδέψουν.

-Υπάρχει , δηλαδή, «μνήμη της καρδιάς»; Αν και οι επιστήμονες δε θα συμφωνήσουν με τον όρο…

«Σου περνάει απ΄το μυαλό;» – Παγκόσμια Ημέρα Νόσου Αλτσχάιμερ
σκηνή από την ταινία “Amour”

Όχι, οποιοσδήποτε κι αν είναι ο όρος, σαφώς υπάρχει αγάπη, συναίσθημα, το οποίο δεν πεθαίνει ποτέ. Και επίσης αυτή η σκηνή που λέτε, είναι συγκινητική, αλλά η ταινία ήταν και λίγο ακραία γιατί…

-…στο τέλος της αφαιρεί τη ζωή.

Ναι, κι αυτό είναι πάλι ένα πολύ μεγάλο, ένα πελώριο ζήτημα. Γενικώς, το να γερνάει κανένας είναι δύσκολο. Γι΄αυτό πρέπει να φτιάξουμε υπηρεσίες, μέρη που να μπορούν οι άνθρωποι της τρίτης ηλικίας να έχουν παρέα και να περνάνε καλά. Και αυτό θα τους βοηθήσει να είναι πιο καλά και σωματικά και διανοητικά και ψυχικά.

Στο κέντρο Ημέρας, ένας άνθρωπος λίγο πάνω από τα 60 βγαίνει από το ιατρείο. Έχει μόλις κάνει το τεστ μνήμης. «Έλα, θα σε θυμάμαι, πάμε», λέει γελώντας στη γυναίκα του που τον περιμένει υπομονετικά έξω στο μικρό σαλόνι. Μια φράση διαβεβαίωσης, για να θυμίσει με τα πιο απλά λόγια, το κέντρο της ανθρώπινης ύπαρξης. Το ότι υπάρχουμε μέσα από τα μάτια και τη μνήμη των άλλων, γιατί χωρίς αυτούς δε θα μπορούσαμε να ορίσουμε το περίγραμμά μας.

Σημείωση: η 21η Σεπτεμβρίου είναι η Παγκόσμια Ημέρα για το Αλτσχάιμερ. Προβάλλουμε το θέμα αυτή τη μέρα, αλλά θυμόμαστε ότι κάθε μέρα, κάποιος άνθρωπος, όχι πια νέος, μπορεί να περιπλανιέται εκεί έξω, περιμένοντας ένας δεύτερο βλέμμα, που, ίσως, είναι η αρχή για να βρει ξανά τον δρόμο του.

Φωτό: Λευτέρης Σαμοθράκης, ΑΠΕ/ΜΠΕ

Όλες οι Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο,  στο ertnews.gr
Διάβασε όλες τις ειδήσεις μας στο Google
Κάνε like στη σελίδα μας στο Facebook
Ακολούθησε μας στο Twitter
Κάνε εγγραφή στο κανάλι μας στο Youtube
Προσοχή! Επιτρέπεται η αναδημοσίευση των πληροφοριών του παραπάνω άρθρου (όχι αυτολεξεί) ή μέρους αυτών μόνο αν:
– Αναφέρεται ως πηγή το ertnews.gr στο σημείο όπου γίνεται η αναφορά.
– Στο τέλος του άρθρου ως Πηγή
– Σε ένα από τα δύο σημεία να υπάρχει ενεργός σύνδεσμος