Το Ιταλικό εκλογικό-πολιτικό σύστημα

Του Πέτρου Δίπλα

Το ιταλικό πολιτικό-εκλογικό σύστημα, παρά τις κατά περιόδους αλλαγές, είναι κατασκευασμένο με τέτοιο τρόπο ώστε να δυσκολεύει την εκλογή αυτοδύναμων κυβερνήσεων. Αποτέλεσμα αυτού η εκλογή περισσότερων από 60 πρωθυπουργών τα τελευταία 70 χρόνια.

Ο κύριος λόγος πίσω από την ύπαρξη αυτού του δυσλειτουργικού συστήματος είναι ο φόβος των Ιταλών να μην ξαναϋπάρξει δικτατορία όπως η φασιστική του Μουσολίνι και να μην ξαναγίνει δυνατόν κάποιος ηγέτης να αποκτήσει μεγάλη δύναμη. Έτσι το σύστημα ευνοεί αδύναμες κυβερνήσεις συνασπισμού που εύκολα πέφτουν.

Το στόχο της αδυναμίας αυτής εξυπηρετεί και το κύριο χαρακτηριστικό του – μοναδικού στην Ευρώπη – ιταλικού νομοθετικού συστήματος που προβλέπει τα δύο νομοθετικά σώματα η Βουλή και η Γερουσία να έχουν παρόμοιες εξουσίες. Οι αλλαγές στην νομοθεσία πρέπει να εγκρίνονται και από τα δύο σώματα ενώ για να σχηματίσει ένα ή περισσότερα κόμματα κυβέρνηση πρέπει να εξασφαλίσει(σουν) πλειοψηφία και στα δύο αυτά σώματα.

Το Ιταλικό εκλογικό σύστημα που θα ισχύσει στις εκλογές του Μαρτίου και που ψηφίστηκε μόλις πέρυσι τον Οκτώβριο, είναι ενα μικτό σύστημα που επιτρέπει και στη Βουλή και στη Γερουσία το 37% των εδρών να δοθούν με πλειοψηφικό σύστημα και το 61% με αναλογικό.

Η Γερουσία της Δημοκρατίας αποτελείται από 315 εκλεγμένα μέλη-γερουσιαστές (τους μισούς από ότι η Βουλή) από τούς οποίους:
Οι 116 θα εκλεγούν σε μονοεδρικές περιοχές. Εκλέγεται όποιος πάρει τις περισσότερες ψήφους.
Οι 193 θα εκλεγούν με λίστα αναλογικού συστήματος ανα περιφέρεια. Τα κόμματα θα εκλέξουν τόσους γερουσιαστές ανάλογα με τα ποσοστά που θα λάβουν.
Οι 6 θα εκλεγούν με τις ψήφους των ιταλών του εξωτερικού.
Και τέλος μικρός αριθμός ισόβιων γερουσιαστών περιλαμβάνει τους εν ζωή πρώην Προέδρους της Δημοκρατίας και μερικές προσωπικότητες (μέχρι 5) που αποφασίζει ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας. Αυτοί συνήθως είναι διάσημοι επιστήμονες, καλλιτέχνες, πολιτικοί, ακόμα και πάμπλουτοι επιχειρηματίες.

Η Βουλή των Αντιπροσώπων αποτελείται από 630 βουλευτές (ακριβώς διπλάσιους από τους Γερουσιαστές) από τους οποίους:
Οι 232 θα εκλεγουν με πλειοψηφικό σύστημα στις μονοεδρικές περιοχές.
Οι 386 θα εκλεγούν με εθνική λίστα αναλογικού συστήματος.
Οι 12 θα εκλεγούν από τους ιταλούς του εξωτερικού.
Και η Γερουσία και η Βουλή ασκούν παρόμοια νομοθετική εξουσία αλλά εντελώς ξεχωριστά. Η νομοθεσία εγκρίνεται και από τα 2 Σώματα.

Το 2016 η Βουλή ψήφισε συνταγματικό νόμο με τον οποίο ουσιαστικά αδρανοποιούσε την Γερουσία, μειώνοντας τα μέλη της κατά τα 2/3 και αφαιρώντας της το δικαίωμα να θέτει βέτο στις αποφάσεις της Βουλής. Αυτή η μεγάλη αλλαγή ήταν μια προσπάθεια του Ρέντσι να διευκολύνει την διακυβέρνηση της χώρας πράγμα όμως που ο λαός δεν αποδέχθηκε καταψηφίζοντας την στο δημοψήφισμα οδηγώντας έτσι και τον Ρέντσι σε παραίτηση από την πρωθυπουργία.

Σύμφωνα με το Σύνταγμα μόνο οι πολίτες μεγαλύτεροι των 25 ετών μπορούν να ψηφίσουν στις εκλογές για Γερουσιαστές οι οποίοι με τη σειρά τους πρέπει να είναι τουλάχιστον 40 ετών για να μπορούν να θέσουν υποψηφιότητα. Αντίθετα στις εκλογές για τη Βουλή το ηλικιακό όριο των ψηφοφόρων είναι τα 18 χρόνια και όσων θέλουν να βάλουν υποψηφιότητα τα 25.

Η Ιταλία χωρίζεται σε 100 εκλογικές περιφέρειες που εκλέγουν από 3 έως και 9 υποψήφιους ανάλογα με τον πληθυσμό τους. Οι επικεφαλής των λιστών μπορεί να βάλουν υποψηφιότητα σε μέχρι 10 εκλογικές περιφέρειες ενώ οι υπόλοιποι υποψήφιοι μόνο σε μία.
Προκειμένου οι γυναίκες να αυξήσουν την συμμετοχή τους στα κοινά, υπάρχει περιορισμός για τους επικεφαλής των λιστών να μην υπερβαίνουν το 60% από ένα συγκεκριμένο φύλο.
Υπάρχει και το όριο του 3% προκειμένου ένα κόμμα να μπεί στη Βουλή ή τη Γερουσία.

Σε αντίθεση με τις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες στην Ιταλία δεν συνηθίζονται οι τηλεοπτικές μονομαχίες (debates) μεταξύ των αρχηγών των πολιτικών κομμάτων.