Kαλύμνιοι πρόσφυγες στη Μέση Ανατολή 1943-1946 – Νίκη Χούλη Γεωργιάδου

Ιχνηλατώντας τους δρόμους της προσφυγιάς των Ελλήνων στο Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, μεταφερόμαστε στην Κάλυμνο.

Το κείμενο που ακολουθεί γράφτηκε από την εκπαιδευτικό Νίνα Γεωργιάδου, απόγονο προσφυγικής οικογένειας και με βάση τις διηγήσεις που άκουσε από τη μητέρα της Νίκη Χούλη Γεωργιάδου και σε συνεργασία με την ίδια, που έκανε το προσφυγικό ταξίδι το 1943 μαζί με τους γονείς της και τα έξι αδέλφια της στη βάρκα του Νικόλα Χούλη. Έζησαν δυο χρόνια στο στρατόπεδο προσφύγων της Νουσεϊράτ. Πήγαιναν σχολείο, έκαναν μαθήματα χορού και έβλεπαν κινηματογράφο μια φορά τη βδομάδα.Το ert.gr τις ευχαριστεί.

Kαλύμνιοι πρόσφυγες στη Μέση Ανατολή 1943-1946 – Νίκη Χούλη ΓεωργιάδουΤο μεγάλο προσφυγικό κύμα στα Δωδεκάνησα, υπήρξε αμέσως μετά την επίθεση των Ναζί, το Σεπτέμβρη του 1943. Τότε διαδραματίστηκε η γνωστή ως μάχη της Δωδεκανήσου, με τις Συμμαχικές Δυνάμεις από τη μια να επιχειρούν να πάρουν στον έλεγχό τους τα Δωδεκάνησα και τα Ναζιστικά στρατεύματα από την άλλη να επιχειρούν τη μετάβαση της κατοχής τους, από τη μεταφασιστική Ιταλία, στη ναζιστική Γερμανία.

Η ναζιστική επέλαση προκάλεσε τον τρόμο καθώς συνοδευόταν και από τις αφηγήσεις για την πείνα, τις εκτελέσεις και τις κτηνωδίες των Ναζί στην υπόλοιπη κατεχόμενη Ελλάδα.
Η μεγάλη φυγή από την Κάλυμνο υπολογίζεται συνολικά σε 3.500 ανθρώπους, όλων των ηλικιών και συμπίπτει με την άφιξη των Γερμανικών αποβατικών σκαφών.
Ο μεγαλύτερος αριθμός από τους πρόσφυγες πρέπει να μετακινήθηκε μέσα στο Σεπτέμβρη, αρχές του Οκτώβρη του 1943, με δεδομένο ότι οι περισσότερες μαρτυρίες αναφέρουν ζεστό καιρό κι ευνοϊκές θάλασσες.

Με βάρκες ή καΐκια, ολόκληρες οικογένειες ταξίδεψαν στα παράλια της Τουρκίας, με πρώτους σταθμούς βραχονησίδες, σημαντικότερη από τις οποίες τα Τσατάλια.
Η μακρόστενη αυτή βραχονησίδα, στα τουρκικά, Caladala, βρίσκεται μπροστά από το σημερινό Τουρκουρέις , δηλαδή ακριβώς στα απέναντι από την Κάλυμνο παράλια της Τουρκίας.

Ως επόμενο σταθμό, οι περισσότερες μαρτυρίες αναφέρουν το Μπουντρούμι (Αλικαρνασσό) όπου περέμειναν για μερικές μέρες, εγκατέλειψαν τα μικρά, συνήθως δικά τους, σκάφη κι επιβιβάστηκαν σε μεγαλύτερα, με προορισμό την Κύπρο. Τόσο στο Μπόντρουμ, όσο και σε κάποιους άλλους ενδιάμεσους σταθμούς στην ακτογραμμή της Τουρκίας, οι πρόσφυγές μας, μιλούν για συμπαράσταση και αλληλεγγύη από Tούρκους πολίτες, που μάλιστα, όπως μαρτυρούν, ερχόντουσαν σε αντίθεση με ένστολους που περιπολούσαν τα παράλια.

Kαλύμνιοι πρόσφυγες στη Μέση Ανατολή 1943-1946 – Νίκη Χούλη Γεωργιάδου
Μετά από δύο, περίπου, εβδομάδες, έφταναν στην Κύπρο. Πολλοί παρέμειναν σε όλη τη διάρκεια της προσφυγιάς στην Κύπρο. Αρκετοί στο χωριό Ανεριτού, κοντά στην Αμμόχωστο.

Kαλύμνιοι πρόσφυγες στη Μέση Ανατολή 1943-1946 – Νίκη Χούλη Γεωργιάδου
το χωριό Ζύγι

Οι περισσότεροι μετακινήθηκαν με τρένο, δια μέσου της Λευκωσίας, στο νότιο τμήμα του νησιού. Ο προσφυγικός καταυλισμός στο παραθαλάσσιο Ζύγι, κοντά στη Λεμεσό, φιλοξένησε πολλούς Καλύμνιους. Τα παιδιά παρακολούθησαν σχολείο στον καταυλισμό με δασκάλους επίσης πρόσφυγες που είχαν ενδεχομένως παρακολουθήσει ή αποφοιτήσει από το Γυμνάσιο. Γίνεται λόγος για ένα Χιώτη γαλατά που “ήξερε γράμματα” και που με ένα και μοναδικό βιβλίο ανέλαβε την εξάσκηση στην ανάγνωση και τη βασική αριθμητική.

Kαλύμνιοι πρόσφυγες στη Μέση Ανατολή 1943-1946 – Νίκη Χούλη ΓεωργιάδουΤο Πάσχα του 1944, οι περισσότεροι Καλύμνιοι πρόσφυγες το γιόρτασαν στο Ζύγι. Δόθηκε άδεια σε πολλές γυναίκες, κυρίως μανάδες να μετακινηθουν σε κοντικά χωριά. Από τους ζώντες σήμερα μάρτυρες γίνεται αναφορά στο χωριό Ψωμωμένο, όπου μπόρεσαν να ζυμώσουν εφτάζυμα και αυγούλες για τις οικογένειές τους.
Η αναχώρηση των Καλύμνιων προσφύγων από την Κύπρο, είχε ως βασικούς λόγους τη συνάντηση συγγενικών τους προσώπων που, δουλεύοντας σε σφουγγαράδικα τσούρμα (πληρώματα) είχαν αποκλειστεί από τον πόλεμο στην Αίγυπτο ή την αδυναμία φιλοξενίας όλων των προσφύγων στην Κύπρο.

Kαλύμνιοι πρόσφυγες στη Μέση Ανατολή 1943-1946 – Νίκη Χούλη Γεωργιάδου
Με πλοία – μαρτυρία γίνεται για ιταλικό πλοίο – μετακινήθηκαν από την Κύπρο στη Μέση Ανατολή. Κάποιοι Καλύμνιοι έμειναν στον καταυλισμό προσφύγων στο Χαλέπι της Συρίας ή τη Δαμασκό, οι περισσότεροι όμως μετακινήθηκαν στη Γάζα και συγκεκριμένα στο στρατόπεδο Νουσεϊράτ.
Γενικά, οι ζώντες σήμερα πρόσφυγες, μαρτυρούν ανθρώπινες συνθήκες διαμονής στον προσφυγικό καταυλισμό της Νουσεϊράτ και καλή συμπεριφορά απ’ όλους τους υπεύθυνους.

Στο στρατόπεδο αυτό, όπως μαρτυρούν, δεν υπήρχαν μόνο Έλληνες, όμως ο διαχωρισμός με βάση την εθνικότητα ήταν αυστηρός και δεν επέτρεπε προσμίξεις. Επίσης δεν θυμούνται να συνυπήρχαν με πρόσφυγες διαφορετικής οικογενειακής κατάστασης. Κάθε οικογένεια είχε στη διάθεσή της ένα μεγάλο αντίσκηνο και σε μερικές περιπτώσεις συμβίωνε με άλλη οικογένεια ή και μοναχικά άτομα μεγάλης ηλικίας, ενώ κάποιοι πρόσφυγες, κυρίως μόνες μητέρες με παιδιά, φιλοξενήθηκαν σε στεγασμένο χώρο.

Kαλύμνιοι πρόσφυγες στη Μέση Ανατολή 1943-1946 – Νίκη Χούλη Γεωργιάδου
Το μαγειρείο στο Νουσεϊράτ το είχαν αναλάβει Έλληνες, ενώ υπεύθυνοι των ιατρείων ήταν Άγγλοι.
Στο Νουσεϊράτ τα προσφυγόπουλα παρακολουθούσαν σχολείο, σε αίθουσες με θρανία και οι μαρτυρίες αναφέρουν “κανονικούς” δασκάλους, με υψηλό μάλιστα μορφωτικό επίπεδο. Στο σχολείο γινόταν διανομή πρωινού συσσιτίου στους μαθητές.

Στον προσφυγικό αυτό στρατόπεδο υπήρχε μεγάλη αίθουσα για την προβολή ταινιών, γυμναστική και διδασκαλία χορού από τους ίδιους τους πρόσφυγες.
Το στρατόπεδο Νουσεϊράτ ήταν περιφραγμένο με “σύρματα” και απαγορευόταν η έξοδος,
Οι πρόσφυγες μπορούσαν να βγουν μετά από ειδική άδεια.

Kαλύμνιοι πρόσφυγες στη Μέση Ανατολή 1943-1946 – Νίκη Χούλη ΓεωργιάδουΥπάρχουν μαρτυρίες για επίσκεψη προσφύγων στο ναό του Σολομώντα και παραμονή τους εκεί για μερικές μέρες καθώς και άδεια για μετακίνηση τους σε κοντινές κωμοπόλεις όπου μπορούσαν να προμηθευτούν κάποια βασικά είδη.
Αρκετοί από τους πρόσφυγες εργαζόντουσαν, σποραδικά, μέσα στο στρατόπεδο, σε αντικείμενα που γνώριζαν, ως μάγειρες, ξυλουργοί, οικοδόμοι, μοδίστρες κλπ.

Στην Παλαιστίνη, οι περισσότεροι Καλύμνιοι πρόσφυγες παρέμειναν για δυο περίπου χρόνια.
Επέστρεψαν με πλοία.
Η επιστροφή τους στην Κάλυμνο τους έφερε αντιμέτωπους με μεγάλη πείνα και ανέχεια και για αρκετούς από αυτούς με κατεστραμμένα, από τους βομβαρδισμούς, σπίτια.

Η καταγραφή αυτή αποτελεί μια πολύ συνοπτική αναφορά στην προσφυγιά των Καλύμνιων στο 2ο Παγκόσμιο.
Υπάρχουν ζωντανές μαρτυρίες για την Οδύσσεια από την Κάλυμνο στην Παλαιστίνη και την παραμονή τους στους προσφυγικούς καταυλισμούς.

Για τη μαρτυρία,
Νίκη Χούλη Γεωργιάδου

Στο όνομα
• της οικογένειας Νικολάου και Καλλιόπης Χούλη και των παιδιών τους, Μανώλη, Θεοδοσίας, Νίκης, Βακίνας, Μαρίας, Αναστασίας, Αικατερίνης.
• της οικογένειας Ηλία και Ειρήνης Γιαλάφου και των παιδιών τους , Γιάννη και Θεοδοσίας
• της οικογένειας Ιορδάνη και Ηλία Μακρυλλού και των παιδιών τους
• της Καλλιόπης Τσιγαδά
• της Άννας και Δέσποινας Τσακιριού
• της οικογένειας καπετάν Ιωάννη Σακαλέρου
• της οικογένειας Αριστείδη και Ιωάννη Χαλκίτη
• της οικογένειας Αναστασίου Σδρέγα και Αναστασίας Κορφιά
• της οικογένειας Ιωάννη Γαλανομμάτη και Θεμελίνας Γλυκοκάλαμου και των παιδιών τους Μανώλη και Μαρίας
• της οικογένειας παπά Μιχάλη Καραγεωργίου και Βακίνας Μπαϊράμη
• της οικογένειας Αχιλλέα Χριστοφή
• της οικογένειας Μανώλη Μαραγκού

και όλων των χιλιάδων Καλύμνιων που βρήκαν καταφύγιο, από τους βομβαρδισμούς και την πείνα, στη φιλόξενη Μέση Ανατολή και έζησαν ή ζουν με την ανάμνηση αυτή στο νου και την καρδιά τους.

Κεντρική φωτο: αρχείο Ηνωμένων Εθνών – προσφυγόπουλα από την Ελλάδα στη Μέση Ανατολή

Δείτε συγκεντρωτικά τις αναρτήσεις των δύο πρώτων κύκλων του αφιερώματος στην ανάρτηση: Aναγνώριση της ερευνητικής δουλειάς του ert.gr

Διαβάστε στο ert.gr λίγο μετά τις 7πμ

Κυριακή 5 Μαρτίου 2017: Το προσφυγικό ταξίδι του Γιακουμή Καρναβά στο Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο

Δευτέρα 6 Μαρτίου 2017: Η Κως και το προσφυγικό ρεύμα στο Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο

Τρίτη 7 Μαρτίου 2017: Παράπλευρες πτυχές της ελληνικής προσφυγιάς στο Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο

Τετάρτη 8 Μαρτίου 2017: Το «Μνημείο της προσφυγιάς» – Ο πρόσφυγας του 1942 Χ. Ξενάκης στο ert.gr

Πέμπτη 9 Μαρτίου 2017: Από τη ζωή των Ελλήνων προσφύγων του Β΄ Παγκοσμίου πολέμου στη Λευκωσία

Παρασκευή 10 Μαρτίου 2017: Τα καΐκια της Ψερίμου και οι Τρικοίληδες

Όλες οι Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο,  στο ertnews.gr
Διάβασε όλες τις ειδήσεις μας στο Google
Κάνε like στη σελίδα μας στο Facebook
Ακολούθησε μας στο Twitter
Κάνε εγγραφή στο κανάλι μας στο Youtube
Προσοχή! Επιτρέπεται η αναδημοσίευση των πληροφοριών του παραπάνω άρθρου (όχι αυτολεξεί) ή μέρους αυτών μόνο αν:
– Αναφέρεται ως πηγή το ertnews.gr στο σημείο όπου γίνεται η αναφορά.
– Στο τέλος του άρθρου ως Πηγή
– Σε ένα από τα δύο σημεία να υπάρχει ενεργός σύνδεσμος