Αλέξης Σολομός: Ένας μεγάλος ποιητής του θεάτρου

Της Δώρας Χειράκη

Στις 25 Σεπτεμβρίου του 2012, ένας μεγάλος καλλιτέχνης του θεάτρου, ο Αλέξης Σολομός, έφυγε από τη ζωή, σε ηλικία 94 χρόνων,  στο σπίτι όπου διέμενε στο Κολωνάκι, έχοντας στο πλάι του τις δύο πολυαγαπημένες κόρες του και τα τρία του εγγόνια.

Γεννήθηκε στην Αθήνα στις 9 Αυγούστου του 1918. Σπούδασε στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, όμως πριν από το πτυχίο εγκατέλειψε τις σπουδές του για να αφοσιωθεί στο θέατρο, που αγαπούσε πολύ. Υπήρξε μαθητής του Καρόλου Κουν στο Κολλέγιο Αθηνών, του Δημήτρη Ροντήρη στη Δραματική Σχολή του Εθνικού Θεάτρου, ενώ ολοκλήρωσε τις σπουδές του στο Πανεπιστήμιο Γέιλ των ΗΠΑ και στο Δραματικό Εργαστήρι του Πισκάτορ.

Διέγραψε μια σπουδαία πορεία στα καλλιτεχνικά δρώμενα του 20ού αιώνα, ως σκηνοθέτης, συγγραφέας θεωρητικών κειμένων για το θέατρο, μεταφραστής, σκηνογράφος, ενδυματολόγος, θεατρικός συγγραφέας και ένα μικρό διάστημα ως ηθοποιός στο θέατρο Τέχνης.

Υπηρέτησε όλα τα είδη θεάτρου, από αρχαίο δράμα, Ευρωπαίους κλασικούς, νεοκλασικούς, εξπρεσιονιστές, σύγχρονους, νεοελληνικό ρεπερτόριο, έως όπερα και μιούζικαλ.

Είναι ο σκηνοθέτης που αναβίωσε τον Αριστοφάνη, ανεβάζοντας στην Επίδαυρο τις δέκα από τις έντεκα σωζόμενες κωμωδίες του, ενώ μοναδικές ήταν και παραστάσεις του στο αρχαίο δράμα, των Αισχύλου, Σοφοκλή και Ευριπίδη.

Κατά τη διάρκεια της καλλιτεχνικής του πορείας, συνεργάστηκε με πολλά αθηναϊκά θέατρα, το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος, την Εθνική Λυρική Σκηνή, περίπου 40 χρόνια με το Εθνικό Θέατρο, ενώ από το 1964 είχε ιδρύσει τον δικό του θίασο, το «Προσκήνιο». Εκτός συνόρων, σκηνοθέτησε στο Cherry Lane Theatre και το Province Town Playhouse της Νέας Υόρκης, τον «Καλιγούλα» του Καμί στο Embassy Theatre του Λονδίνου, ενώ εργάστηκε ως καλλιτεχνικός διευθυντής του Φεστιβάλ Αρχαίου Ελληνικού Θεάτρου στο Μίσιγκαν των ΗΠΑ.

Τέλος, υπήρξε δύο φορές διευθυντής του Εθνικού Θεάτρου και αναπληρωτής γενικός διευθυντής του Ελληνικού Ιδρύματος Ραδιοφωνίας Τηλεόρασης (ΕΙΡΤ).

Όσοι είχαν την τύχη να είναι κοντά του όλα αυτά τα χρόνια,  κάνουν λόγο για έναν άνθρωπο ιδιοφυή, ταπεινό υπηρέτη της Τέχνης, με ιδιαίτερο χιούμορ και βαθιά αγάπη για τον άνθρωπο.

Για την προσφορά του στον πολιτισμό και το έργο του, τού απονεμήθηκε  ο Ταξιάρχης του Φοίνικα, ενώ τιμήθηκε από την Ακαδημία Αθηνών και αναγορεύτηκε επίτιμος διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Αθηνών.

«Εάν αποτολμούσα έναν ειδικότερο προσδιορισμό της σκηνοθετικής παρουσίας του Αλέξη Σολομού, θα έλεγα πως είναι ο κατεξοχήν σκηνοθέτης-ποιητής… Για το βάθος της σκέψης του, την ευφάνταση ευρηματικότητά του, την αγάπη του για τον άνθρωπο και την πνευματική σύλληψη της ζωής που πέτυχε να προβάλλει μεσα από το έργο του, καθίσταται ένας μεγάλος ποιητής του θεάτρου. Τον ευχαριστούμε για ό,τι μας χάρισε» είπε ο σκηνοθέτης Σπύρος Ευαγγελάτος, στην ομιλία που εκφώνησε στις 25 Μαϊου 1997, κατά την αναγόρευση του Αλέξη Σολομού σε επίτιμο διδάκτορα του Τμήματος Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αθηνών.

Το Αρχείο της ΕΡΤ, τιμώντας τη μνήμη του σπουδαίου καλλιτέχνη, ψηφιοποίησε και παρουσιάζει μέσω των ιστοσελίδων www.ert–archives.gr & www.ert.gr το επεισόδιο «Η αναβίωση του Αριστοφάνη», της εκπομπής «Παρασκήνιο», παραγωγής 1989.

Ο Αλέξης Σολομός είναι ο κύριος ομιλητής στην εκπομπή-αφιέρωμα, που έχει στόχο να διαγράψει την πορεία της αποδοχής και ανάδειξης των έργων του αρχαίου κωμικού ποιητή ανά τους αιώνες, δίνοντας έμφαση στη σύγχρονη Ελλάδα.

Στις αρχές του 20ού αιώνα και ύστερα από μια μακρά πορεία σεμνοτυφίας και συνεπώς αποφυγής της ενασχόλησης με τα έργα του Αριστοφάνη, κάποιες παραστάσεις του παρουσιάζονται από το Βασιλικό Θέατρο και τη Νέα Σκηνή.

Ο Κάρολος Κουν θα είναι ο επόμενος που θα καταπιαστεί με το έργο του Αριστοφάνη και θα καθιερώσει ετήσια παρουσίαση των έργων του στην Επίδαυρο. Το Εθνικό Θέατρο θα επιτύχει να παρουσιάσει έως σήμερα, σχεδόν όλα τα έργα του κωμικού ποιητή.

Ο Αλέξης Σολομός χρησιμοποίησε στις παραστάσεις του στοιχεία από την ελληνική λαογραφία, στο μέτρο που τα δεχόταν ο «οργανισμός» του Αριστοφάνη, όπως τονίζει ο ίδιος.  Έτσι, κατάφεραν  να απομακρύνουν από τη φήμη του, τους χαρακτηρισμούς του ξεπερασμένου, του βωμολόχου ή του αντιεμπορικού.

Για το θέμα μιλούν, ακόμη,  οι ηθοποιοί Μαίρη Αρώνη και Ηλίας Λογοθετίδης, ο σκηνοθέτης Σπύρος Ευαγγελάτος και ο λογοτέχνης Κώστας Ταχτσής.

«Ο Αριστοφάνης είναι αθάνατος επειδή πριν από τόσους αιώνες έγραψε σαν να ήταν σύγχρονός μας. Τα κείμενά του είναι απόλυτα διαχρονικά ακόμη και χωρίς καμία αλλοίωση», επισημαίνει ο Αλέξης Σολομός.