Συνέντευξη με την παραμυθού Σάσα Βούλγαρη (vid)

Συνέντευξη στην Ασπασία Κακολύρη

Με ιστορίες που αλλάζουν κάθε φορά, με λιτή σκηνική παρουσία, όπως ταιριάζει στην αφήγηση των μύθων,  με όχημα τη φωνή, το τραγούδι, την αυτοσχεδιαστική κίνηση και με πρωτότυπα μουσικά όργανα, η παραμυθού Σάσα Βούλγαρη αφηγείται για μικρά και μεγάλα παιδιά… από 5 έως 105 χρόνων!

Η γνωστή προφορική αφηγήτρια, που ανήκει στους πρωτεργάτες της νεο-αφήγησης στην Ελλάδα για ενήλικο και παιδικό κοινό, φέτος αφηγείται με τον ιδιαίτερο δικό της τρόπο Του Ηρακλή τα Κατορθώματα στο Ιδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης, ενώ στις 21 Νοεμβρίου θα πραγματοποιήσει πρόγραμμα αφήγησης στον χώρο του Φιλολογικού Συλλόγου «Παρνασσός» και παράλληλα θα συνδυάσει ιστορίες με θεματικές των εκθέσεων του Ιδρύματος Θεοχαράκη, στο πλαίσιο του προγράμματος  «Ιστορίες με Χρώματα Αρμονικά».

Για τον τρόπο με τον οποίοι “ζωντανεύει” τις μυθολογικές εικόνες μπροστά στα μάτια των παιδιών και ξανα-αφηγείται τις Ιστορίες όπως το έκαναν κάποτε… πολύ… πολύ… παλιά… οι αρχαίοι Έλληνες ραψωδοί, καθώς και και για την τέχνη της αφήγησης και ιδιαίτερα μέσα σε μουσειακούς χώρους, η Σάσα Βούλγαρη μιλάει στο ert.gr και αφηγείται τη δική της… ιστορία!

-Είστε επαγγελματίας προφορική αφηγήτρια-παραμυθού. Εξηγήστε μας τι ακριβώς σημαίνει αυτό και πόσο εξοικειωμένοι είμαστε στην Ελλάδα με αυτές τις έννοιες;

Ο επαγγελματίας προφορικός αφηγητής – oral storyteller, όπως είναι η διεθνής ορολογία – ή αλλιώς παραμυθάς είναι αυτός που αφηγείται ποικίλο προφορικό υλικό (παραμύθια, μύθους, θρύλους, ιστορικά γεγονότα, προσωπικές βιωματικές ιστορίες κ.λ.π.), το οποίο διαχειρίζεται ο ίδιος κατά βούληση και περίπτωση και όχι βάσει κάποιας σκηνοθεσίας, όπως π.χ. σε μια θεατρική αφήγηση. Δεν είναι ηθοποιός, δεν είναι συγγραφέας, δεν είναι τηλεοπτικό πρόσωπο… Η επαγγελματική του ιδιότητα προϋποθέτει άριστη γνώση των ειδών του προφορικού λόγου, των διαφορετικών τεχνικών αφήγησης, της θεωρίας του παραμυθιού, καλλιέργεια των εκφραστικών του εργαλείων και επικοινωνιακό χάρισμα.

Στην Ελλάδα χρησιμοποιούμε τον όρο μάλλον γενικά και ο περισσότερος κόσμος δεν γνωρίζει πολλά για την προφορική αφήγηση. Οι περισσότεροι έχουν μια ρομαντική άποψη για το θέμα και συνδέουν την ιστόρηση αποκλειστικά με την παιδική ηλικία, ενώ, αντίθετα, οι λαϊκοί παραμυθάδες απευθύνονταν κυρίως σε ενήλικο κοινό.

Τα τελευταία χρόνια, είναι η αλήθεια, ότι το θέμα της προφορικής αφήγησης γίνεται όλο και πιο γνωστό και, καθώς έχω ζήσει το φαινόμενο από την αρχή του, χαίρομαι ιδιαίτερα: πρωτίστως η προφορική αφήγηση είναι επικοινωνία και εξάσκηση της γλώσσας και κατ’ επέκταση, και ουσία και της σκέψης.

Συνέντευξη με την παραμυθού Σάσα Βούλγαρη (vid)

-Πότε ξεκινήσατε να ασχολείστε επαγγελματικά με την αφήγηση παραμυθιών και ιστοριών και ιδιαίτερα στους χώρους των Μουσείων, που αποτελεί μια πρωτοποριακή ιδέα, και πώς προέκυψε αυτή η ενασχόληση; Είναι μια εσωτερική ανάγκη ή απλώς μια επαγγελματική επιλογή;

Πειραματίζομαι από το 1989 (!) αλλά ουσιαστικά το αποφάσισα το 1993 ανεπισήμως, στο πλαίσιο μιας διδακτορικής διατριβής πάνω σε ένα παραμύθι την οποία δεν ολοκλήρωσα, καθώς από το 1996 δηλώνω επαγγελματίας αφηγήτρια.

Τα Μουσεία μπήκαν από την αρχή στην επαγγελματική μου πορεία: πρώτα συνεργάστηκα με το Μουσείο Λαϊκής Τέχνης, μια συνεργασία πολυετής, με ποικίλα εκπαιδευτικά προγράμματα και σεμινάρια, αλλά η ευρύτερη γνωστοποίηση στο κοινό μου έγινε με τη συνεργασία μου στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης, έναν από τους πιο δημιουργικούς σταθμούς της ζωής μου, όπως και με το Μουσείο Μπενάκη – Ισλαμικής Τέχνης (με αφηγήσεις για ενήλικο κοινό).

Τα Μουσεία με μάγευαν πάντα, καθώς σε ταξιδεύουν στον χρόνο και σου δείχνουν με τρόπο «χειροπιαστό»  αληθινές πλευρές της ζωής των ανθρώπων σε άλλες εποχές. Για μένα το στοίχημα είναι να συνδέω το σήμερα με το χθες με τρόπο γοητευτικό, ώστε κάποιος να αντιλαμβάνεται τη συνέχεια και το πόσο μοιάζουμε τελικά οι άνθρωποι σε όλες τις εποχές

Όταν φτιάχνω ένα διαθεματικό πρόγραμμα για έναν εκθεσιακό χώρο, νιώθω σαν να έχω μπει σε μια χρονομηχανή… Η ίδια αίσθηση θέλω να διαπερνά και τους ακροατές μου: είμαστε συνταξιδιώτες σε μια στιγμή του χρόνου και μέσα από την ιστορία ανιχνεύουμε την ανθρώπινη ιστορία. Είναι καταγεγραμμένη στο DNA μας αλλά με τις ιστορίες, όπως και με τα εκθέματα, φωτίζονται στιγμές. Σαν τον προβολέα πάνω σε ένα έκθεμα έτσι κι εγώ προσπαθώ να δώσω στην ιστόρησή μου για μια συγκεκριμένη στιγμή, φως, μυρωδιές, μελωδίες, συναισθήματα, εικόνες και να τη ζωντανέψω σ΄ αυτόν που ακούει στο Εδώ και στο Τώρα.

Νιώθω ευλογημένη! Εχω κάνει προγράμματα για απίστευτες εκθέσεις, σε Μουσεία και Πινακοθήκες. Μεταξύ άλλων έχω φτιάξει ιστορίες για έργα του Γύζη, του Θεοτοκόπουλου, του Τέτση, για συλλογές Ρώσικης Πρωτοπορίας, Ευρωπαϊκής Τέχνης, για Κυκλαδικά Ειδώλια και Αρχαία Τέχνη, πολλά που σχετίζονται με τον λαϊκό πολιτισμό, αλλά και με «μνημεία» της επώνυμης λογοτεχνίας, όπως είναι η ποίηση του Καβάφη και του Χανς Κρίστιαν Άντερσεν. Και όλα αυτά σε μερικά από τα σπουδαιότερα Ιδρύματα της Ελλάδας και της Κύπρου. Νιώθω ευγνώμων! Και περήφανη γιατί -θέλω να πιστεύω- ότι βοήθησα πολύ να καθιερωθεί η επαγγελματική αφήγηση σε τέτοιους χώρους.

https://youtu.be/PZlAxu9KFuw

-Όλα αυτά τα χρόνια αφηγείστε παραμύθια, μύθους και ιστορίες. Από πού αντλείτε την έμπνευσή σας και το υλικό; Από τα λαϊκά παραδοσιακά παραμύθια της πατρίδας μας ή και από άλλες χώρες;

Εξαρτάται από το πρόγραμμα… Εννοείται ότι έχω εντρυφήσει κυρίως στην ελληνική λαϊκή παράδοση, καθώς και σε κοντινές στη δική μας κουλτούρες όπως π.χ. του βαλκανικού χώρου και της Εγγύς Ανατολής, ειδικά στα πρώτα χρόνια της πορείας μου, αλλά η έρευνά μου με οδήγησε και σε πολλά άλλα μέρη του κόσμου: Ινδία, Ρωσία, Κίνα, Ιαπωνία, Ουαλία και Ιρλανδία, Κεντρική Ευρώπη, φυσικά, αλλά και στους αυτόχθονες της Αμερικής και στους Ινουίτ (που εμείς αποκαλούμε Εσκιμώους). Σε πολιτισμούς που δεν αντιλαμβάνομαι καλά, λόγω πολύ διαφορετικής κουλτούρας, συνήθως δεν «πάω» εύκολα. Σε όλα μου τα προγράμματα υπάρχει προσεκτική και διασταυρωμένη έρευνα, καθώς ένα στοιχείο στον δικό μας πολιτισμό μπορεί να σηματοδοτεί κάτι εντελώς διαφορετικό από ό,τι σε έναν άλλο… Η έρευνά μου έχει, φυσικά, να κάνει με τις ιστορίες αλλά και με πολλές άλλες πολιτισμικές πληροφορίες: τον τρόπο ένδυσης, τη μουσική και τα τραγούδια, τον τρόπο διατροφής και διαβίωσης και πολλά άλλα.

Για να σας πω ένα παράδειγμα: επεξεργαζόμουν μια ιστορία για ένα πρόγραμμα με Ινδικές Ιστορίες που σχεδίαζα για το Μουσείο Μπενάκη – Ισλαμικής Τέχνης, όταν σε ένα κατάστημα με ινδικά ρούχα έπιασα την κουβέντα με τον πωλητή. Σκεφτείτε το δέος μου όταν με πληροφόρησε ότι την ιστορία αυτή τη διδάσκονται στη θρησκευτική τους κατατόπιση. Δηλαδή, έπιανα στο στόμα μου μιαν ιστορία που για κάποιους Ινδούς είναι ιερή!

-Πώς διανθίζετε την αφήγηση, την παράσταση που δίνετε, γιατί πρόκειται για μια σύνθετη διαδικασία, και πώς ανταποκρίνονται τα παιδιά; Από τη μακροχρόνια εμπειρία σας, τι τους αρέσει περισσότερο;

Εκμεταλλεύομαι τα πάντα: τα μουσικά μου όργανα, το ξύλινο πάτωμα που μπορεί να δίνει ενδιαφέροντα ήχο… ένα τυχαίο γεγονός που μπορεί να ταιριάξει: μια φορά έκανα αφήγηση στον κήπο του Μουσείου Γουλανδρή-Φυσικής Ιστορίας κι έτυχε να περάσει μια άμαξα. Ακούγαμε τα άλογα και τις ρόδες και λέω ξαφνικά, επειδή μου ταίριαζε στην ιστορία: «Και να! Φτάνει ο Βασιλιάς με τη χρυσή του την άμαξα..».

Θέλω να πω ότι η αφήγηση πρέπει να είναι πρώτα απ΄ όλα ψυχαγωγία και παιχνίδι, να δημιουργεί χαρά και να παίρνει αφορμές από το εδώ και τώρα για να συνεχιστεί: να «βαπτίζεται» κάθε φορά στη στιγμή και να τη μεταμορφώνει σε ευτυχία συνύπαρξης.

Τα παιδιά τα λατρεύω… Γεννήθηκα για να είμαι με παιδιά, μικρά και… μεγάλα! Γι΄ αυτό, άλλωστε, σπούδασα Ψυχολογία και Παιδαγωγικά. Ανταποκρίνονται πάντα αυθόρμητα γι΄ αυτό μου δίνουν τις πιο καλές ευκαιρίες για βαθύτερη επικοινωνία. Λατρεύουν τις περιπέτειες, αλλά με συγκινούν με τη σιωπή τους όταν η ιστορία αποκαλύπτει αλήθειες… Όταν ένα παιδί σε διακόπτει, έχει πάντα σοβαρό λόγο. Πρέπει να είσαι ιδιαίτερα προσεκτικός κι ευαίσθητος. Και είμαι πάρα πολύ αυστηρή με διάφορους «επαγγελματίες» που χωρίς να έχουν την παραμικρή παιδαγωγική γνώση μπαινοβγαίνουν σε σχολεία και κάνουν θέατρο για παιδιά χωρίς καν τη συμβουλή ενός ειδικού. Έχω ακούσει κι έχω δει με τα μάτια μου φοβερά πράγματα…

Συνέντευξη με την παραμυθού Σάσα Βούλγαρη (vid)

-Κάθε Κυριακή, από τον Νοέμβρη έως και τις 6 Δεκεμβρίου, στις 12.30 το μεσημέρι, αφηγείστε στα παιδιά  Του Ηρακλή τα Κατορθώματα στο Ιδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης. Μιλήστε μας γι’ αυτή την παράσταση…

Ήμουν πολύ διστακτική να αφηγηθώ Μυθολογία… Το είχα κάνει μόνον περιστασιακά και γνώριζα πόσο δύσκολο πράγμα είναι. Χρειάζεται πολύ προσεκτική έρευνα και διαφέρει από την άποψη της τεχνικής της αφήγησης, από την ιστόρηση παραμυθιών. Επίσης οι Μυθολογίες που έχουν γραφτεί για παιδιά δεν με καλύπτουν στον μεγαλύτερο βαθμό… Μπορεί να είναι ωραίες να τις διαβάζει κανείς, αλλά στην προφορική αφήγηση ο μύθος δεν πρέπει να μοιάζει με παραμύθι… Δεν είναι παραμύθι. Ας μην ξεχνάμε ότι για τους προγόνους μας ήταν κομμάτι της θρησκευτικής τους ζωής.

Τέλος πάντων, το δοκίμασα πέρυσι για πρώτη φορά και η εμπειρία ήταν συγκλονιστική! Και μου συνέβη αυτό που ονειρεύεται κάθε έμπειρος παραμυθάς: τα παιδιά γνώριζαν τη μυθολογία κι αυτό «μου έβαζε δύσκολα»! Πώς να μη τους χαλάσω το σύμπαν που είχαν φτιάξει με τη φαντασία τους. Πώς να ενσωματώσω την προθυμία τους να δείξουν ότι τα ξέρουν, γι’ αυτό και διακόπτουν και «πετάγονται». Τέλειο! Καθαρή συν-δημιουργία!

Κι έτσι αποφάσισα φέτος να επαναλάβω για λίγο τους Μύθους του Ηρακλή. Χιλιοαγαπημένος των παιδιών! Θα είναι μόνον γι’ αυτές τις λίγες αφηγήσεις καθώς μετά θα συνεχίσω με διαφορετική θεματολογία – όχι Μυθολογία… Κάθε Κυριακή και διαφορετικοί μύθοι μέχρι να ακουστούν όλοι.

Ποια είναι τα μελλοντικά σχέδιά σας; Τι άλλο ετοιμάζετε για φέτος;

  • Συνεχίζω τα προγράμματά μου τις Κυριακές στο Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης με εναλλασσόμενη θεματολογία.
  • Θα συνδυάσω ιστορίες με θεματικές των εκθέσεων του Ιδρύματος Θεοχαράκη για κάποιες πολύ λίγες αφηγήσεις στο πλαίσιο του προγράμματος που πραγματοποιούμε από το 2013 «Ιστορίες με Χρώματα Αρμονικά».
  • Στις 21 Νοεμβρίου θα πραγματοποιήσω πρόγραμμα αφήγησης στον χώρο του Φιλολογικού Συλλόγου «Παρνασσός» ειδικά σχεδιασμένο για τις εορταστικές του εκδηλώσεις των 150 χρόνων του.
  • Τέλος, συνεχίζω τα σεμινάριά μου (ετήσιο και εισαγωγικά) για επίδοξους παραμυθάδες και δημιουργούς παραμυθιών στο Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης.

Θα ταξιδέψω με τις ιστορίες μου στην Κύπρο αλλά και σε άλλα μέρη και αν όλα πάνε καλά σχεδιάζω και μια καλοκαιρινή εξόρμηση με παραμύθια…

Όλες οι Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο,  στο ertnews.gr
Διάβασε όλες τις ειδήσεις μας στο Google
Κάνε like στη σελίδα μας στο Facebook
Ακολούθησε μας στο Twitter
Κάνε εγγραφή στο κανάλι μας στο Youtube
Προσοχή! Επιτρέπεται η αναδημοσίευση των πληροφοριών του παραπάνω άρθρου (όχι αυτολεξεί) ή μέρους αυτών μόνο αν:
– Αναφέρεται ως πηγή το ertnews.gr στο σημείο όπου γίνεται η αναφορά.
– Στο τέλος του άρθρου ως Πηγή
– Σε ένα από τα δύο σημεία να υπάρχει ενεργός σύνδεσμος