Κατά τη διάρκεια των πολεμικών χρόνων και της πρώτης μεταπολεμικής περιόδου, περισσότεροι από 20 ραδιοσταθμοί στην Ευρώπη, στην εγγύς Ανατολή (Άγκυρα) και στη Βόρεια Αφρική (Κάιρο) εξέπεμπαν στα βραχέα και μεσαία κύματα με ελληνόφωνο πρόγραμμα.
Εκτός από την Ελληνική Υπηρεσία του BBC, που εξέπεμπε σε τακτική βάση όλη τη δεκαετία του 1940, δημιουργήθηκαν και δεκάδες άλλοι ελληνόφωνοι σταθμοί ή εντάχθηκαν στο πρόγραμμα υπαρχόντων ραδιοσταθμών ελληνόφωνες εκπομπές και στις πέντε ηπείρους.
Στην περιφέρεια της ελληνικής επικράτειας, υπήρχαν ελληνόφωνοι σταθμοί σε Κεντρική Ευρώπη, Ασία και Αφρική. Η μεγαλύτερη ωστόσο πύκνωση ελληνόφωνων εκπομπών παρατηρείται στον Βαλκανικό χώρο με ισχυρή παρουσία σε Αλβανία, Βουλγαρία, Ρουμανία και πρώην Γιουγκοσλαβία.
- Το Ράδιο Τίρανα ξεκίνησε να εκπέμπει στις 28 Νοεμβρίου 1938. Το 1987, 66 ώρες από το πρόγραμμά του μεταδίδονταν σε 20 διαφορετικές γλώσσες κάθε μέρα.
Επί πενήντα χρόνια η Παναγκιότα Εκονόμι ή Παναγιώτα Κωνσταντινίδου – Οικονόμου, από το Φάληρο, πολεμούσε τον ιμπεριαλισμό από τα ερτζιανά του καθεστώτος Εμβέρ Χότζα. Ήταν η εκφωνήτρια της ελληνόφωνης εκπομπής του ραδιοσταθμού των Τιράνων…
Από το στόμα της βγήκαν στον αέρα μεγάλα γεγονότα της εποχής: ο θάνατος του Ιωσήφ Στάλιν, το 1953, που βύθισε στο πένθος εκατομμύρια κομμουνιστές στον πλανήτη, η ρήξη Χρουστσόφ – Χότζα το 1961 που έστειλε την Αλβανία στην αγκαλιά του Μάο, η σύγκρουση Τιράνων – Πεκίνου για την περιβόητη «θεωρία των τριών κόσμων» του «Μεγάλου Τιμονιέρη» με την οποία διαφώνησε ο Χότζα αλλά και ο θάνατος του Αλβανού ηγέτη στις 11 Απριλίου του 1985. «Τα εκφωνούσα με μεγάλη συγκίνηση, τα ζούσα μέσα μου, για μας ήταν τρομερές εξελίξεις, ειδικά ο θάνατος του Χότζα μάς σόκαρε όλους».
Η Παναγιώτα Οικονόμου παρουσίαζε εκτός των άλλων και την εκπομπή «Zeri i Shqiperise socialiste ne bote», που στα ελληνικά σημαίνει «Η φωνή της σοσιαλιστικής Αλβανίας στον κόσμο». Πρόκειται για μία προπαγανδιστική εκπομπή υπέρ του κομμουνιστικού καθεστώτος.
2) Η Ραδιοφωνία της Σόφιας ιδρύθηκε το 1930 και μεταπολεμικά μετονομάστηκε σε Βουλγαρική Ραδιοφωνία. Η Διεθνής υπηρεσία της BNR του Ράδιο-Σόφια εξέπεμπε μέχρι και τα μέσα της προηγούμενης δεκαετίας σε 11 γλώσσες: Βουλγαρικά, Αλβανικά, Αραβικά, Αγγλικά, Γαλλικά, Γερμανικά, Ελληνικά, Ρωσικά, Σερβικά, Ισπανικά και Τουρκικά.
Το ελληνικό πρόγραμμα του Ράδιο-Σόφια ήταν ιδιαίτερα δημοφιλές σε ακροατές από πολλές πόλεις της Μακεδονίας που συχνά επικοινωνούσαν με τους εκφωνητές του σταθμού στέλνοντας γράμματα και ευχές.
Κατά τη διάρκεια των βραδινών και νυκτερινών ωρών το αναμεταδιδόμενο πρόγραμμα του σταθμού σημείωνε ακόμη μεγαλύτερη επιτυχία και όλοι οι ακροατές περίμεναν να ακούσουν τη φράση «Καλησπέρα από τη Σόφια».
3) Στη «στρογγυλή χώρα» των βόρειων Βαλκανίων θα βρουν καταφύγιο το 1949 10.000 περίπου πολιτικοί πρόσφυγες του ελληνικού εμφυλίου. Από τον προηγούμενο χρόνο έχουν εγκατασταθεί στη χώρα 5.664 Ελληνόπουλα. Λίγο καιρό πριν ανοίξουν οι πύλες της «απαγορευμένης πατρίδας», το 1982, παρέμεναν στη χώρα περίπου 4.000 μέλη της Ελληνικής κοινότητας.
Μετά την απογραφή τους, και τη δημιουργία του Συλλόγου Ελλήνων Πολιτικών Προσφύγων, όλοι οι πρόσφυγες πήραν ένα μπλε βιβλιάριο με επίχρυσα γράμματα και την εικόνα του Παρθενώνα, που αποτελούσε το έμβλημα του συλλόγου, ώστε να τους υπενθυμίζεται ότι είναι μέλη μιας μικρής αλλά οργανωμένης και δραστήριας ομάδας εκπατρισμένων Ελλήνων.
Στόχοι του πατριωτικού συλλόγου ήταν να εκδίδει την εφημερίδα «Νέα Ζωή», να συντηρεί τοπικές λέσχες και να οργανώνει διαλέξεις, θεατρικές παραστάσεις, καλλιτεχνικές και πολιτιστικές εκδηλώσεις. Το κεντρικό σύνθημα του συλλόγου έλεγε: «Με τη σκέψη στην Πατρίδα».
Το ελληνόφωνο πρόγραμμα του ραδιοφωνικού Σταθμού Βουκουρεστίου αποτελούσε έναν ισχυρό ενοποιητικό παράγοντα του Ελληνισμού της Ρουμανίας που βρισκόταν διασκορπισμένος σε τουλάχιστον 18 πόλεις αλλά και ένα μέσο επικοινωνίας με την άλλη πλευρά των συνόρων, με την Ελλάδα δηλαδή και τις οικογένειες συγγενών και φίλων.
4) Το κομμάτι της πολυτάραχης βιογραφίας του συγγραφέα Δημήτρη Χατζή που είναι συνδεδεμένο με την ουγγρική πρωτεύουσα, ξεκινάει χρονικά τον Μάιο του 1950. Προηγούμενα δούλευε μαζί με άλλους δημοσιογράφους στον παράνομο ραδιοφωνικό σταθμό της Ελεύθερης Ελλάδας στο Βουκουρέστι, στο οποίο είχε εγκατασταθεί την άνοιξη του 1949, έχοντας εγκαταλείψει πριν τα φλεγόμενα υψώματα του Γράμμου.
Η πρώτη περίοδος της ζωής στην Ουγγαρία διήρκησε έως την άνοιξη του 1957, εποχή που μετοίκησε στο Ανατολικό Βερολίνο για να εργαστεί στην εκεί Ακαδημία των Επιστημών.
Στη Βουδαπέστη ο Δημήτρης Χατζής εργαζόταν ως δημοσιογράφος στο ελληνόγλωσσο πρόγραμμα του ραδιοφωνικού σταθμού της πόλης καθώς και στην εφημερίδα των Ελλήνων πολιτικών προσφύγων «Λαϊκός Αγώνας».
5) Οι ραδιοφωνικές εκπομπές του ραδιοφωνικού σταθμού Βουδαπέστης άρχισαν το 1949 και σταμάτησαν οριστικά το 1983. Η εκπομπή του προγράμματος γινόταν στα βραχέα, δύο φορές καθημερινά και με την πάροδο του χρόνου είχε αποκτήσει ακροατές τόσο στην Ελλάδα όσο και στους μετανάστες στη δυτική Ευρώπη.
Συνεργάτες του συγγραφέα Δημήτρη Χατζή στον σταθμό, κατά την πρώτη κυρίως περίοδο στην Ουγγαρία, υπήρξαν, μεταξύ άλλων, ο Γιάννης Δελαγραμμάτικας, ο Μιλτιάδης Κρητικός και ο Γεώργιος Γεωργαλάς (ο μετέπειτα υφυπουργός της δικτατορίας), με τους οποίους μάλιστα για ένα διάστημα στην αρχή συγκατοικούσε προσωρινά.
6) 13 Απριλίου 1964. Η Ντόιτσε Βέλλε, ο ραδιοφωνικός σταθμός της δυτικής Γερμανίας που εκπέμπει προγράμματα στο εξωτερικό, μεταδίδει την πρώτη εκπομπή στα ελληνικά. Σκοπός της είναι να ενημερώνει μέσω των βραχέων τους απανταχού Έλληνες για την πολιτική, οικονομική ή και πολιτιστική ζωή στη Γερμανία.
Η πραγματική ώρα όμως της ελληνικής εκπομπής θα έρθει από τον Απρίλιο του 1967 και μετά όταν θα καταλυθεί στην Ελλάδα η δημοκρατία. Ακούμε τον τότε διευθυντή της Ντόιτσε Βέλλε, Κώστα Νικολάου.
7) Δέκα παρά είκοσι το βράδυ. Χιλιάδες άνθρωποι συγκεντρώνονται μπροστά στα ραδιόφωνά τους για να ακούσουν μία από τις ελάχιστες φωνές ελεύθερης ενημέρωσης στην περίοδο της δικτατορίας. Η ελληνική εκπομπή της Ντόιτσε Βέλλε από τις αρχές του 1969 απέκτησε τον πολύ γνώριμο αγωνιστικό χαρακτήρα της εξαιτίας της αταλάντευτης αντιδικτατορικής στάσης των 14 τότε ελεύθερων και μόνιμων συντακτών της.
Στον δεύτερο όροφο του παλιού κτιρίου της Ντόιτσε Βέλλε στην Κολωνία, στο κέντρο της πόλης, οι συζητήσεις στο ένα και μοναδικό γραφείο που διέθεταν οι Έλληνες συντάκτες ήταν έντονες. Ο πρώην Πρόεδρος της Δημοκρατίας Κάρολος Παπούλιας θυμάται τα χρόνια που εργαζόταν ως ελεύθερος συνεργάτης του ελληνόφωνης εκπομπής.
8) Το Ράδιο Μόσχα ήταν ο επίσημος διεθνής ραδιοφωνικός σταθμός της Ένωσης Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών μέχρι το 1993. Έπειτα προέβη σε αλλαγή επωνυμίας σε Φωνή της Ρωσίας και, στη συνέχεια, σε Radio Sputnik. Στο αποκορύφωμά του, το Ράδιο Μόσχα μετέδιδε σε περισσότερες από 70 γλώσσες χρησιμοποιώντας πομπούς στη Σοβιετική Ένωση, την Ανατολική Ευρώπη και την Κούβα.
Στο ελληνόφωνο πρόγραμμα του Ράδιο Μόσχα υπήρχε και η εκπομπή «Φιλολογική Σελίδα» με τη Μαρία Μπέικου. Σε ένα απόσπασμα από αυτή την εκπομπή η Μπέικου μιλά μεταξύ άλλων για το διήγημα του Κώστα Βάρναλη «Το κελάηδημα της τσίχλας».
9) Ο παράνοµος ραδιοφωνικός σταθµός «Ελεύθερη Ελλάδα» άρχισε τις µεταδόσεις του τον Ιούλιο 1947 ως σταθµός του Δηµοκρατικού Στρατού Ελλάδας, στην αρχή από το Βελιγράδι και µετά τον Μάρτιο του 1948, από το Βουκουρέστι.
Διέκοψε τη λειτουργία του µετά την 6η Ολοµέλεια του ΚΚΕ, το 1956, για να ξαναρχίσει, πάλι από το Βουκουρέστι, την 1η Μαρτίου 1958, µε την ονοµασία «Φωνή της Αλήθειας».
Από µία ηµίωρη εκποµπή την ηµέρα, το 1948, έφτασε στις πέντε καθηµερινές, το 1962. Μετά τη διάσπαση του ΚΚΕ και την προσωρινή διακοπή της λειτουργίας του (1968), ο σταθµός µεταφέρθηκε στην Ανατολική Γερµανία απ’ όπου εξακολούθησε να εκπέµπει µέχρι το 1974.
Μερικοί τίτλοι εκπομπών:
Το φροντιστήριο του Αγωνιστή, Η φωνή του Αγρότη, Προβλήµατα και αγώνες εργατοϋπαλλήλων, Κυπριακό, Νέα από την ζωή των πολιτικών προσφύγων, Ειρήνη και αφοπλισµός, Ιδεολογικά προβλήµατα του Ελληνικού και Διεθνούς Εργατικού Κινήµατος.
Ακούμε ένα μοναδικό ηχητικό τεκμήριο, απόσπασμα ομιλίας του Νίκου Ζαχαριάδη, όπως μεταδόθηκε από τον ραδιοσταθμό «Ελεύθερη Ελλάδα» στις 2 Σεπτεμβρίου 1951.
10) Ο δημόσιος ραδιοφωνικός οργανισμός της Γαλλίας καθιέρωσε εκπομπή στην Ελληνική Γλώσσα από τη δεκαετία του 1940. Κατά τη διάρκεια της επταετίας, ο προσανατολισμός της ελληνικής εκπομπής «Εδώ Παρίσι» ήταν καθαρά εναντίον της χούντας και οι συνταγματάρχες, προκειμένου να προχωρήσουν σε αγορά πολεμικού και λοιπού υλικού, απαίτησαν τη διακοπή της!
Η διακοπή πράγματι επιχειρήθηκε, αλλά μετά από παρεμβάσεις σημαντικών προσωπικοτήτων της ελληνικής διασποράς και Κύπριων πολιτικών παραγόντων δεν κράτησε παρά λίγες μόνο μέρες.
Στελέχη της εκπομπής εκείνη την εποχή υπήρξαν ο συγγραφέας Άρης Φακίνος (1935-1998), ο Φραγκίσκος Σομαρίπας, ο Ριχάρδος Σωμερίτης και η Εύη Δεμίρη.
Ακούμε τον δημοσιογράφο Μιχάλη Στυλιανού σε ένα απόσπασμα εκπομπής που μεταδόθηκε το μεσημέρι της Τετάρτης 24ης Ιουλίου 1974 αλλά και ένα απόσπασμα από την αποκλειστική συνέντευξη που παραχώρησε στο Πρώτο Πρόγραμμα.
Έρευνα-επιμέλεια αφιερώματος: Θωμάς Σίδερης
Κάνε like στη σελίδα μας στο Facebook
Ακολούθησε μας στο Twitter
Κάνε εγγραφή στο κανάλι μας στο Youtube
– Αναφέρεται ως πηγή το ertnews.gr στο σημείο όπου γίνεται η αναφορά.
– Στο τέλος του άρθρου ως Πηγή
– Σε ένα από τα δύο σημεία να υπάρχει ενεργός σύνδεσμος