Λιλιπούπολη: «Επίκαιρη και διαχρονικά οικουμενική»

Η «Λιλιπούπολη» είναι μια παιδική σειρά που, όπως γράφει ο ραδιοφωνικός παραγωγός της ΕΡΤ Σιδερής Πρίντεζης στο άρθρο-αφιέρωμά του στη ραδιοφωνική σειρά, καταφέρνει με τον υπαινικτικό λόγο και τη θεματολογία της να είναι πάντα επίκαιρη και, μέσα από το λιλιπούτειο περιβάλλον της, να παραμένει διαχρονικά οικουμενική.

“Εδώ Λιλιπούπολη”

του Σιδερή Πρίντεζη

“Παιδιά… όλοι στα ραδιόφωνά σας! Έχουμε για σας μια μεγάλη έκπληξη. Σήμερα, το καινούργιο Τρίτο Πρόγραμμα θα συνδεθεί επιτέλους με τη Λιλιπούπολη. Όλοι στα ραδιόφωνά σας… Έτοιμοι; Σας συνδέουμε τώρα με τον ραδιοφωνικό σταθμό της Λιλιπούπολης!”.

Ήταν το πρωινό της 19ης Δεκεμβρίου του 1977 όταν οι ακροατές του Τρίτου Προγράμματος άκουσαν τη φωνή της Μαριανίνας Κριεζή να αναγγέλλει “επιτέλους” την έναρξη της “Λιλιπούπολης”. Όταν τη ρώτησα γι’ αυτό το “επιτέλους!” μου απάντησε ότι ίσως το είπε γιατί η “Λιλιπούπολη” προετοιμαζόταν πολλούς μήνες πριν από την εμφάνισή της στον ραδιοφωνικό αέρα. Και αυτό πιστοποιείται από τις ταινίες.

Στο θέμα της χρονολογικής τεκμηρίωσης, όμως, των επεισοδίων θα επανέλθουμε παρακάτω. Το όλο εγχείρημα ξεκινάει από τη Ρεγγίνα Καπετανάκη και την Ελένη Βλάχου υπό τη σκέπη, φυσικά, του Μάνου Χατζιδάκι. Στην ομάδα προστίθεται και η Μαριανίνα Κριεζή, η οποία γράφει και τους στίχους όλων των τραγουδιών.

Το σήμα της “Λιλιπούπολης” είναι του Νίκου Κυπουργού, ο οποίος μαζί με τη Λένα Πλάτωνος, τον Δημήτρη Μαραγκόπουλο και τον Νίκο Χριστοδούλου αποτελούν τους συνθέτες των τραγουδιών της “Λιλιπούπολης”. Η διεύθυνση της ορχήστρας στη σειρά ήταν του Βύρωνα Φιδετζή.

Τα πρώτα επεισόδια είναι ημίωρα. Από το καλοκαίρι του 1978 τα επεισόδια γίνονται, κατά μέσο όρο, δεκαπεντάλεπτα, ενώ, με την αρχική συγγραφική ομάδα των Καπετανάκη-Βλάχου-Κριεζή, θα συνεργαστούν για λίγα επεισόδια ο Σταμάτης Φασουλής, η Μαργαρίτα Καραπάνου και άλλοι… Από το τέλος περίπου της ίδιας χρονιάς στις συγγραφείς προστίθεται η Άννα Παναγιωτοπούλου η οποία, μαζί με τη Μαριανίνα Κριεζή, θα υπογράψουν πλέον τα σενάρια στα περισσότερα επεισόδια μέχρι το τέλος της σειράς το 1980 και θα σμιλέψουν σε μεγαλύτερο βάθος τους χαρακτήρες των ηρώων και τη γλώσσα τους, σπάζοντας έτσι τα όρια μιας συνηθισμένης παιδικής εκπομπής.

Αρκετοί σημαντικοί ηθοποιοί έδωσαν με τη φωνή και το ταλέντο τους υπόσταση στους κατοίκους της Λιλιπούπολης. Υπάρχουν ηθοποιοί που ξεκίνησαν ένα χαρακτήρα και αντικαταστάθηκαν στην πορεία -για ποικίλους λόγους- από άλλους. Επίσης, οι ερμηνευτές των τραγουδιών στα ραδιοφωνικά επεισόδια είναι περισσότεροι από αυτούς που συμμετέχουν στον δίσκο με τα τραγούδια της Λιλιπούπολης υπό τη διεύθυνση του Μάνου Χατζιδάκι. Το ίδιο συμβαίνει και με τους τεχνικούς της ΕΡΤ που ηχογράφησαν τα επεισόδια. Η διάκριση που γίνεται στο κείμενο αυτό με τη μη αναγραφή των ονομάτων όλων των συντελεστών της σειράς -πλην των συγγραφέων και των συνθετών- γίνεται καθαρά για λόγους έκτασης του κειμένου και για τη μη ηθελημένη παράλειψη κάποιων από αυτούς. Θα ήταν, όμως, λάθος να μην αναφέρουμε δύο ηθοποιούς που έδωσαν έναν ιδιαίτερο τόνο στα επεισόδια στα οποία ακούστηκαν: τη Σαπφώ Νοταρά ως μάγισσα Μπρουνχίλντα και την Αλέκα Παΐζη ως μητέρα του πρίγκιπα της Χιονάτης και πεθερά της.

Σχετικά με τη χρονολόγηση των επεισοδίων, αρκετά έχουν αρχικές ημερομηνίες μετάδοσης στους φθινοπωρινούς μήνες του 1977. Λόγω αναβολών όμως, αυτές διαγράφονταν και ορίζονταν νέες ημερομηνίες μέχρι να φτάσουμε στην οριστική μετάδοσή τους στα τέλη του 1977 ή τις αρχές του 1978. Υπάρχει επεισόδιο που αναφέρεται ως “πρώτο επεισόδιο” με ημερομηνία 5/9/1977. Όμως τότε, το Τρίτο Πρόγραμμα ξεκινούσε στις 6 το απόγευμα.

Το νέο Τρίτο Πρόγραμμα με εκπομπές από το πρωί ξεκίνησε -σύμφωνα με το ιστορικό ραδιοτηλεοπτικό περιοδικό της ΕΡΤ “Ραδιοτηλεόραση”- μια ημέρα πριν την έναρξη της “Λιλιπούπολης”, στις 18/12/1977. Στο διαδίκτυο, αλλά και σε συζητήσεις με συντελεστές της εκπομπής, έχει αναφερθεί το 1976 ως εναρκτήρια χρονιά για τη “Λιλιπούπολη”, ωστόσο, με μια γρήγορη ματιά στα τεύχη του περιοδικού “Ραδιοτηλεόραση”, από τα μέσα του 1976 μέχρι τις 19/12/1977 δεν εντοπίσαμε στο πρόγραμμα του Τρίτου τη λέξη “Λιλιπούπολη”. Άλλωστε και η ημερομηνία που υπάρχει στην ταινία με το επεισόδιο που φέρει τον τίτλο “Η πρώτη μέρα του ραδιοφωνικού σταθμού” είναι η 19η Δεκεμβρίου 1977. Επίσης, στο πρωτοχρονιάτικο επεισόδιο του 1980 αναφέρεται καθαρά ότι “Δυο χρόνια κλείνει η εκπομπή”. Τελευταία φορά που αναγράφεται η “Λιλιπούπολη” στο πρόγραμμα του Τρίτου στη “Ραδιοτηλεόραση” είναι στις 16/5/1980. Σε όλο αυτό το διάστημα η παρουσία της “Λιλιπούπολης” με νέα επεισόδια δεν είναι συνεχής. Υπάρχουν διαστήματα με επαναλήψεις, αλλά και περίοδοι που δε μεταδίδεται για διάφορους λόγους (π.χ. εξαιτίας της μεγάλης απεργίας των ηθοποιών την άνοιξη του 1978).

Με τη “Λιλιπούπολη” είχε την τύχη να ενωθεί σε μια ομάδα το ταλέντο, η ψυχή, η έμπνευση, η ευαισθησία, το μεράκι, η τρέλα πολλών και διαφορετικών ανθρώπων που την έφτιαξαν και της έδωσαν ζωή. Όπως, βέβαια, συνέβαινε γενικότερα στο Τρίτο Πρόγραμμα του Μάνου Χατζιδάκι. Σαφώς και πρέπει να προσθέσουμε το όνομά του στους συντελεστές της Λιλιπούπολης, γιατί αυτός ήταν ο κυματοθραύστης απέναντι στις αντιδράσεις που προκαλούσε η σειρά, αγνοώντας κάθε προσπάθεια παρέμβασης, ακόμα και παρατήρησης.

Ήταν ο Χατζιδάκις που προστάτευε την εκπομπή από το κυνήγι που δέχτηκε για τον αντισυμβατικό της χαρακτήρα. Γιατί η “Λιλιπούπολη”, όπως πολλά καλλιτεχνικά έργα και πολλοί δημιουργοί, δεν είχε από την αρχή την αποδοχή που κέρδισε με τα χρόνια. Πολεμήθηκε αρκετές φορές, κυρίως από τα κέντρα εξουσίας, γιατί ενοχλούσε με τον ανατρεπτικό της λόγο, με τις αλήθειες που έλεγε, με τα θέματα πολιτικής επικαιρότητας που σατίριζε περνώντας τα μέσα από τις ιστορίες της. Ίσως γι’ αυτό να πείραξε κάποιους, εντός και εκτός της όποιας εξουσίας. Γιατί ουσιαστικά ήταν σαν να άκουγαν τους εαυτούς τους στο ραδιόφωνο.

Όπως πολλά πράγματα του συνειδητά ή ασυνείδητα ωραιοποιημένου παρελθόντος, έτσι και η “Λιλιπούπολη” κατέχει μια ιδιαίτερη θέση στη μνήμη των ανθρώπων, είτε την άκουγαν από παλιά, είτε την έμαθαν από τους δίσκους με τα τραγούδια και τις περιπέτειες των ηρώων της. Σε καμία περίπτωση όμως η “Λιλιπούπολη” δεν είναι μόνο μια ραδιοφωνική εκπομπή του χθες που ακούμε σήμερα με νοσταλγία, γιατί μας θυμίζει τα νεανικά ή τα παιδικά μας χρόνια.

Ως επιμελητής της τωρινής αναμετάδοσης και πρωτίστως ως ακροατής της, θα έλεγα ότι παραμένει μια ζωντανή μικρογραφία της πόλης μας, της γειτονιάς μας, του περίγυρού μας. Είμαστε όλοι εμείς με τις καλές και τις κακές μας στιγμές. Με την αλήθεια αλλά και το ψέμμα μας, με την ευαισθησία αλλά και την αναποδιά μας, με την αλληλεγγύη αλλά και την κουτοπονηριά μας, με την παιδικότητα αλλά και τον κυνισμό μας, με την ανθρωπιά αλλά και τα πάθη μας, με την πραγματικότητα αλλά και τη φαντασία μας. Είναι μια σειρά που, όπως πολλές πετυχημένες παιδικές εκπομπές, ταινίες και παραστάσεις, προσεγγίζοντας τα παιδιά μέσα από τον κόσμο των μεγάλων, χρησιμοποιεί ρεαλιστικά στοιχεία, πλάθοντας σουρεαλιστικούς χαρακτήρες. Καταφέρνει έτσι, μαζί με τον υπαινικτικό της λόγο και τη θεματολογία της, να είναι πάντα επίκαιρη και, μέσα από το λιλιπούτειο περιβάλλον της, να παραμένει διαχρονικά οικουμενική. Το λέει άλλωστε και ο στίχος: “Γύρισα… ταξίδεψα πολύ… κι όλος ο κόσμος είναι, σου λέω, μια Λιλιπούπολη”.