Ο «Βυζαντινός Εσπερινός» του Λουίτζι Ντε Πασκάλις: γράφει η Λούλα Καραγιαννάκη

ΕΝΑ ΒΙΒΛΙΟ, ΜΙΑ ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ
Επιμέλεια: Μαρία Σφυρόερα

Κάθε βιβλίο έχει τη διαδρομή του και το γεγονός ότι ο Βυζαντινός Εσπερινός βρίσκεται σήμερα στα ράφια των ελληνικών βιβλιοπωλείων είναι αποτέλεσμα μιας σειράς επιλογών, αλλά και συγκυριών και τυχαίων γεγονότων που συνετέλεσαν στη ελληνική έκδοσή του.

Στο τέλος του 2018, όταν ο οι υπεύθυνοι του εκδοτικού οίκου Αίολος μου ζήτησαν να τους προτείνω ένα ιταλικό ιστορικό μυθιστόρημα που να εκτυλίσσεται στη ρωμαϊκή ή τη βυζαντινή περίοδο, δεν είχα διαβάσει τα βιβλία του Λουίτζι Ντε Πασκάλις. Τον είχα μόνο ακουστά, καθώς είναι γνωστός στην Ιταλία για τη συγγραφική του δραστηριότητα στον χώρο του ιστορικού και νουάρ μυθιστορήματος.

Έπειτα από πολλά «κοσκινίσματα» και όταν ο αριθμός των βιβλίων που θεώρησα ενδιαφέροντα περιορίστηκε σε καμιά δεκαριά τίτλους, η τύχη θέλησε να πέσει στα χέρια μου μια συνέντευξη του Ντε Πασκάλις, στην οποία εξέφραζε τη δυσκολία του να κατανοήσει τη συμπεριφορά της Ευρωπαϊκής Ένωσης απέναντι στην ελληνική κρίση και δεν δίσταζε να συγκρίνει την κατάσταση με την καταστροφική πολιτική της Ευρώπης στην περίοδο της Άλωσης.

Χθες το Βυζάντιο έπεσε επειδή η Γένοβα, η Βενετία, η Ουγγαρία, ο πάπας δεν στάθηκαν ικανοί να διαφυλάξουν την ακεραιότητά του· σήµερα η Ελλάδα έχει οδηγηθεί στη φτώχεια επειδή η Ευρωπαϊκή Ένωση προτιµά να υποστηρίζει τις τράπεζες από τις κοινές πολιτιστικές ρίζες των λαών της.
(Από συνέντευξη του συγγραφέα στο περιοδικό Totalità).

Ενδιαφέρθηκα έτσι για τα βιβλία του, γνωρίζοντας μάλιστα ότι η θεματολογία τους συμπεριελάμβανε αυτό που έψαχνα. Ξεχώρισα τον Βυζαντινό Εσπερινό, βιβλίο που δεν άργησα να επιλέξω γι’ αυτό που μου ζητήθηκε.

Το βιβλίο ήταν ενδιαφέρον από πολλές απόψεις. Ήταν το χρονικό των τελευταίων ημερών της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας και της Άλωσης της Πόλης μέσα από την αφήγηση του Λουκά Πασχάλη, ενός γιατρού και γόνου αριστοκρατικής οικογένειας από τον Μυστρά. Έρωτες, απώλειες, φιλοσοφικές αναζητήσεις και προβληματισμοί σημάδευαν την πορεία του ήρωα που διασταυρωνόταν με τα δραματικά γεγονότα και με τις σημαντικότερες προσωπικότητες της εποχής: τον αυτοκράτορα Κωνσταντίνο, τον Γεώργιο Γεμιστό, τον Βησσαρίωνα, τον Ιουστινιάνη, τον Γεώργιο Φραντζή, τη Μεγάλη Δούκισσα Σοφία Παλαιολογίνα. Παρόλο που τα γεγονότα που εξιστορούσε είχαν συμβεί στο μακρινό παρελθόν, είχαν και μια επικαιρότητα.

Ο «Βυζαντινός Εσπερινός» του Λουίτζι Ντε Πασκάλις: γράφει η Λούλα Καραγιαννάκη…Κατά την παράδοση, ο Χριστός και οι Απόστολοι θεραπεύουν όλες τις αρρώστιες και ανασταίνουν τους νεκρούς, και μάλιστα τζάμπα. Απεναντίας, εμείς, οι γιατροί, βασιζόμαστε στην εμπειρία και δεν κάνουμε θαύματα• καθώς, όμως, τους βάζουμε να μας πληρώνουν, δεν αρέσουμε σε όλους. Εν ολίγοις, Λουκά, μακριά από τους παπάδες, αλλά και από τους τσαρλατάνους ― και κυκλοφορούν μπόλικοι!

…Την εποχή εκείνη ο μέλλων αυτοκράτορας βρισκόταν στην Ιταλία και έψαχνε για συμμάχους. Το ταξίδι αυτό ενέπνευσε πολλούς καλλιτέχνες οι οποίοι εντυπωσιάστηκαν από την ιερατική εμφάνιση του ευγενούς Παλαιολόγου, από τη μεγαλοπρέπεια των ενδυμάτων του ίδιου και της ακολουθίας του, αλλά κυρίως από την αρχαιελληνική σοφία των βυζαντινών αυλικών η οποία επρόκειτο να επηρεάσει σε σημαντικό βαθμό ορισμένους δυτικούς κυβερνήτες και ιδιαίτερα τον Κόζιμο τον πρεσβύτερο.

…Ανακάλυψα επίσης πως και η Ιστορία, σαν τον έρωτα, πορεύεται όπως της αρέσει και κανείς δεν μπορεί ν’ αλλάξει τον ρου της. Εκτός των άλλων, αυτό που την κατευθύνει είναι η πολιτική, η οποία, όπως αναφέρει ο Πλάτων, δεν ενεργεί ούτε βάσει της αρετής ούτε βάσει της δικαιοσύνης.

…Ξαφνικά οι καλεσμένοι σιώπησαν, η μουσική σταμάτησε και κάτω από τη σκιερή στοά εμφανίστηκαν τρεις κύριοι με ακόμα πιο εντυπωσιακά ενδύματα.Προχωρούσαν με επίσημο βήμα, σαν να παρήλαυναν. Ο ένας τους φορούσε ένα κωνοειδές κίτρινο καπέλο με καφέ γείσο που κατέληγε σε μύτη. Ο άλλος, ξανθός και σγουρομάλλης, ήταν ασκεπής και ο τρίτος, ο πιο μαυριδερός, με σκούρα μαλλιά, φορούσε ένα πορφυρό καπέλο και είχε στη ζώνη του ένα πανέμορφο σπαθί με χρυσή λαβή.Ήταν οι Πορφυρογέννητοι που κυβερνούσαν τον Μοριά εκείνη την περίοδο: ο Θεόδωρος, ο Θωμάς και ο Κωνσταντίνος, ο οποίος και επρόκειτο να γίνει ο τελευταίος αυτοκράτορας του Βυζαντίου.

…Τον Βησσαρίωνα, τον Φραντζή, τον Ιερόθεο τους ανέθεσε η ζωή να ψάξουν γι’ αλήθεια και δικαιοσύνη στους δρόμους του κόσμου. Την Κλεόπα και τον Θεόδωρο τους κάλεσε ο θάνατος, ενώ μοιράζονταν τα ίδια όνειρα πορευόμενοι προς άγνωστο προορισμό, όπως και όλα τα άλλα μέλη της αδελφότητας• θα συναντιούνταν σε υψηλότερες σφαίρες, παρόλο που δεν είχαν ταφεί μαζί. Και ο Πλήθων συμπέραινε ότι το μόνο που μπορούσε να φανταστεί κανείς για το μέλλον ήταν η κοινή προσπάθεια ώστε να σπαρθούν παντού οι σπόροι των ιδανικών μας.

Ο «Βυζαντινός Εσπερινός» του Λουίτζι Ντε Πασκάλις: γράφει η Λούλα ΚαραγιαννάκηΌταν αργότερα η προοπτική της ελληνικής έκδοσης του Βυζαντινού Εσπερινού άρχισε να υλοποιείται, επεδίωξα να έρθω σε επαφή με τον Λουίτζι Ντε Πασκάλις. Σε όλη τη διάρκεια της μεταφραστικής μου περιπέτειας παρέμεινα σε στενή επικοινωνία μαζί του, και αυτός ήταν πάντα πρόθυμος να αντιμετωπίσει και να συζητήσει οποιαδήποτε δυσκολία ή αμφιβολία μου. Ο Ντε Πασκάλις δεν είναι ερμητικός συγγραφέας, αντιθέτως προσπαθεί να έχει μαζί του τον αναγνώστη σε όλη της εξέλιξη της αφήγησης, δίνοντάς του τα μέσα για να εισχωρήσει στο νόημα και να προσεγγίσει πρόσωπα και γεγονότα. Η τυχόν, λοιπόν, μεταφραστική δυσκολία δεν είχε να κάνει με την ερμητικότητα του συγγραφέα, αλλά με τα προβλήματα που, γενικά, συναντά οποιοσδήποτε μεταφραστής και συνδέονται με την ιδιαιτερότητα της κάθε γλώσσας. Δεν πρέπει, όμως, να παραβλέψουμε ότι ο Βυζαντινός Εσπερινός είναι ένα κείμενο όπου ο συγγραφέας εκτός από τα ιστορικά γεγονότα αντιμετωπίζει και «επικίνδυνα» θέματα όπως ο έρωτας, η θλίψη, η μοναξιά, οι συναισθηματικές ισορροπίες, και, επομένως, η απόδοση σε πολλά σημεία εμπεριείχε δυσκολίες.

Επίσης, ένα θέμα που προέκυψε και που χρειάστηκε να αντιμετωπίσουμε από τις πρώτες κιόλας σελίδες του κειμένου ήταν η χρήση του πληθυντικού ευγενείας σε όλους τους διαλόγους ― ακόμα και στις συζητήσεις ανάμεσα σε συζύγους, σε φίλους, σε γονείς με τα παιδιά τους. Κάτι το εντελώς ξένο για τη γλώσσα μας, σχεδόν γελοίο. Στο ελληνικό κείμενο, επομένως, προτίμησα όλοι σχεδόν οι διάλογοι να είναι στον ενικό, εκτός από τις συνομιλίες με τον Αυτοκράτορα ή με κάποιο διακεκριμένο πρόσωπο.

Ο «Βυζαντινός Εσπερινός» του Λουίτζι Ντε Πασκάλις: γράφει η Λούλα Καραγιαννάκη
από το οπισθόφυλλο του βιβλίου

Συνοψίζοντας, ο συγγραφέας καταφέρνει να δώσει στον αναγνώστη όλα τα μέσα για να συμμεριστεί τις χαρές, τις λύπες, τις επιτυχίες και τις ήττες των προσώπων της ιστορίας του. Με τη ζωντανή και ευαίσθητη αφηγηματικότητά του, πιστός στα ιστορικά γεγονότα, συνυφαίνει τις ζωές και τα συναισθήματα των ηρώων του με την Ιστορία, η οποία, με αυτόν τον τρόπο, γίνεται ο πραγματικός πρωταγωνιστής του βιβλίου. Συνοδεύει, επίσης, την αφήγησή του με ακριβείς σημειώσεις, τεκμηριώνοντας έτσι τα ιστορικά στοιχεία στα οποία αναφέρεται.

Στον επίλογο μας αποκαλύπτει ότι για την προσωπικότητα του Λουκά Πασχάλη βασίστηκε στο ιστορικό της οικογένειας τού πατέρα του: ο Λουκάς Πασχάλης, ήταν, πράγµατι, πρόγονός του, ο οποίος µετά την άλωση της Πόλης µετοίκησε στο Σαλέντο της Ιταλίας και έγινε ο γιατρός της Αυλής της Σαβοΐας. Φυσικά οι υποθέσεις της οικογένειας Πασχάλη που αφηγείται στο βιβλίο είναι γέννημα της φαντασίας του.

Λούλα Καραγιαννάκη

Ο «Βυζαντινός Εσπερινός» του Λουίτζι Ντε Πασκάλις: γράφει η Λούλα Καραγιαννάκη
Εικόνα εξωφύλλου: απόσπασμα μικρογραφίας χειρογράφου του 15ου αι., Bertrandon de La Broquière, Voyage en la Terre d’Outremer © Bibliothèque Nationale de France

Το ιστορικό μυθιστόρημα του Λουίτζι Ντε Πασκάλις (Luigi De Pascalis) Βυζαντινός Εσπερινός. Ο αργός θάνατος μιας αυτοκρατορίας κυκλοφορεί, σε μετάφραση της Λούλας Καραγιαννάκη, από τις Εκδόσεις Αίολος (σελ.: 488, τιμή: €17,90).
Το βιβλίο διακρίθηκε με το βραβείο ιστορικού μυθιστορήματος Acqui Storia το 2016 και τον ίδιο χρόνο ήταν υποψήφιο για το σημαντικότερο ιταλικό λογοτεχνικό βραβείο, το Strega.

Τίτλος πρωτοτύπου: Notturno bizantino – La lunga fine di un impero (2015)

Ο «Βυζαντινός Εσπερινός» του Λουίτζι Ντε Πασκάλις: γράφει η Λούλα ΚαραγιαννάκηΟ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ

Ο Λουίτζι Ντε Πασκάλις (Luigi De Pascalis) γεννήθηκε στις 7 Αυγούστου του 1943 στο Αμπρούτσο και κατοικεί στην Ταρκουίνια. Τα έργα του, μυθιστορήματα και διηγήματα, καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα θεματολογίας.
Την πολύπλευρη συγγραφική του δραστηριότητα την ξεκίνησε από νεαρή ηλικία με διηγήματα φαντασίας που δημοσιεύτηκαν και στις Ηνωμένες Πολιτείες (στην ανθολογία The fantastic Swordsmen), συνέχισε με μια σειρά ιστοριών μυστηρίου που εκτυλίσσονται στην αρχαία Ρώμη και με άλλα ιστορικά μυθιστορήματα, συνεργαζόμενος με διάφορους εκδοτικούς οίκους. Τα τελευταία του βιβλία είναι δύο ιστορικά νουάρ πάνω στον Καραβάτζιο και τον Γκόγια. Αξιοσημείωτη είναι και η καλλιτεχνική του πορεία ως ζωγράφου και εικονογράφου με πολυάριθμες ατομικές εκθέσεις στο ιστορικό του και την επιμέλεια πολλών εξωφύλλων των βιβλίων του. Το 2011 εικονογράφησε τη γραφιστική νουβέλα Πινόκιο, εμπνευσμένη από το περίφημο ομώνυμο παιδικό του Κολόντι, για την οποία τιμήθηκε με το βραβείο Carlo Lorenzini. Επίσης, ο συγγραφέας έχει τιμηθεί δύο φορές με το βραβείο Φανταστικής Λογοτεχνίας Premio Italia. Τα βιβλία του έχουν μεταφραστεί στη Γαλλία, Γερμανία και τις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής.

Ο «Βυζαντινός Εσπερινός» του Λουίτζι Ντε Πασκάλις: γράφει η Λούλα ΚαραγιαννάκηΗ ΜΕΤΑΦΡΑΣΤΡΙΑ

Η Λούλα Καραγιαννάκη γεννήθηκε στα Χανιά και στη συνέχεια μετοίκησε στην Ιταλία όπου σπούδασε και ζει μέχρι σήμερα.
Τελειώνοντας τις σπουδές της, δίδαξε Ελληνικά για ένα χρόνο στη Σχολή Μεταφραστών του Πανεπιστημίου της Τεργέστης και στη συνέχεια προσλήφθηκε ως μεταφράστρια σε μεγάλη ασφαλιστική εταιρεία, όπου δούλεψε για τριάντα χρόνια. Παράλληλα ασχολήθηκε επαγγελματικά και με την παροχή μεταφραστικών υπηρεσιών σε διάφορα γραφεία, οργανισμούς και εκδοτικούς οίκους.
Από το 2013 ασχολείται αποκλειστικά με τη μετάφραση βιβλίων σε συνεργασία με ελληνικούς και ιταλικούς εκδοτικούς οίκους.

Όλες οι Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο,  στο ertnews.gr
Διάβασε όλες τις ειδήσεις μας στο Google
Κάνε like στη σελίδα μας στο Facebook
Ακολούθησε μας στο Twitter
Κάνε εγγραφή στο κανάλι μας στο Youtube
Προσοχή! Επιτρέπεται η αναδημοσίευση των πληροφοριών του παραπάνω άρθρου (όχι αυτολεξεί) ή μέρους αυτών μόνο αν:
– Αναφέρεται ως πηγή το ertnews.gr στο σημείο όπου γίνεται η αναφορά.
– Στο τέλος του άρθρου ως Πηγή
– Σε ένα από τα δύο σημεία να υπάρχει ενεργός σύνδεσμος