Οι δύο Έλληνες Νομπελίστες: Γιώργος Σεφέρης και Οδυσσέας Ελύτης

Στην μακρόχρονη ιστορία των βραβείων Νόμπελ, μόνο δύο Έλληνες κατόρθωσαν να κατακτήσουν την ύψιστη τιμή για το έργο τους, και ήταν και οι δύο ποιητές της Γενιάς του ’30. Ο Γιώργος Σεφέρης και ο Οδυσσέας Ελύτης είναι οι δύο μοναδικοί βραβευμένοι με το Νόμπελ Λογοτεχνίας Έλληνες.

Οι δύο Έλληνες Νομπελίστες: Γιώργος Σεφέρης και Οδυσσέας ΕλύτηςΣχετικό αφιέρωμα στους δύο κορυφαίους δημιουργούς από τη σειρά «ΡΙΜΕΪΚ» της Ρένας Θεολογίδου μπορείτε να παρακολουθήσετε, ψηφιοποιημένο από το Αρχείο της ΕΡΤ, εδώ.

Γιώργος Σεφέρης: Η ζωή και το έργο του πρώτου Έλληνα Νομπελίστα

Γιατί πιστεύω πως τούτος ο σύγχρονος κόσμος όπου ζούμε, ο τυραννισμένος από το φόβο και την ανησυχία, τη χρειάζεται την ποίηση. Η ποίηση έχει τις ρίζες της στην ανθρώπινη ανάσα – και τι θα γινόμασταν, αν η πνοή μας λιγόστευε;
(Γ. Σεφέρης, από την ομιλία του στην απονομή του Νόμπελ)

Ο πρώτος Έλληνας που τιμήθηκε με βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας το 1963, ήταν ο Γιώργος Σεφέρης. Διπλωμάτης και ένας από τους σημαντικότερους ποιητές, εκπρόσωπος της γενιάς του ’30.

Οι δύο Έλληνες Νομπελίστες: Γιώργος Σεφέρης και Οδυσσέας Ελύτης

Με αφορμή την επέτειο των 120 χρόνων από τη γέννησή του, το Αρχείο της ΕΡΤ ψηφιοποίησε το ακόλουθο απόσπασμα από την εκπομπή «Σαν σήμερα, τον 20ο αιώνα», το οποίο αναφέρεται στη ζωή και το έργο του σπουδαίου ποιητή, με σπάνιο φωτογραφικό υλικό από διάφορες δραστηριότητές του, ένα απόσπασμα από την απονομή του Βραβείου Νόμπελ στον Γιώργο Σεφέρη, ηχητικό ντοκουμέντο, στο οποίο ακούγεται ο ίδιος να απαγγέλλει ένα ποίημα του από τη συλλογή «Μυθιστόρημα», καθώς επίσης και η δήλωση του κατά της χούντας το 1969.

Ο Γιώργος Σεφεριάδης, όπως ήταν το πραγματικό του όνομα, γεννήθηκε στα Βουρλά της Σμύρνης, στις 29 Φεβρουαρίου 1900, σύμφωνα με το Ιουλιανό ημερολόγιο, που ίσχυε τότε στην περιοχή. Ήταν πρωτότοκος γιος οικογένειας λογίων, της Δέσπως και του Στυλιανού Σεφεριάδη. Στα 18 του χρόνια βρέθηκε στο Παρίσι για σπουδές στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου της Σορβόνης.

Από το 1927 εργάζεται στη διπλωματική υπηρεσία του Υπουργείου Εξωτερικών ως ακόλουθος πρεσβείας.

Η πρώτη του ποιητική συλλογή, με τον τίτλο «Στροφή», εκδόθηκε το 1931, την χρονιά που ο Γιώργος Σεφέρης διορίζεται διευθυντής του Ελληνικού προξενείου στο Λονδίνο, όπου θα υπηρετήσει μέχρι και το 1934.

Ακολούθησαν «Η στέρνα», «Το μυθιστόρημα», το «Τετράδιο Γυμνασμάτων», τα «Ημερολόγια καταστρώματος» και όλα τα υπόλοιπα, που εδραίωσαν ένα νέο κεφάλαιο της νεοελληνικής ποιητικής δημιουργίας.

Οι δύο Έλληνες Νομπελίστες: Γιώργος Σεφέρης και Οδυσσέας Ελύτης

Το 1941 μαζί με τη σύζυγό του Μαρώ Ζάννου ακολουθεί την ελληνική κυβέρνηση στη Μέση Ανατολή στην Αλεξάνδρεια και στη συνέχεια στο Κάιρο όπου διορίζεται Γενικός Διευθυντής τύπου Μέσης Ανατολής. Το 1944 εκδίδει στο Κάιρο τις «Δοκιμές». Επιστρέφει στην Αθήνα το Σεπτέμβρη της ίδιας χρονιάς και το 1945 αναλαμβάνει τη διεύθυνση του πολιτικού γραφείου του αντιβασιλέα Δαμασκηνού. Από το 1947 μέχρι και τις αρχές του 1951 υπηρετεί στην ελληνική πρεσβεία στην Άγκυρα.

Οι δύο Έλληνες Νομπελίστες: Γιώργος Σεφέρης και Οδυσσέας Ελύτης
Ο Γιώργος Σεφέρης παραλαμβάνει τιμητικό δίπλωμα από το Πανεπιστήμιο Princeton τον Ιούνιο του 1965 (AP Photo/Alan Richards)

Ασχολείται ενεργά με το Κυπριακό ζήτημα από το 1951 μέχρι και το 1962, υπηρετώντας κυρίως στην Ελληνική πρεσβεία του Λονδίνου. Το 1960 ο Σεφέρης συναντάει στο Λονδίνο τον Μίκη Θεοδωράκη και θα ακολουθήσει η παρουσίαση τεσσάρων μελοποιημένων ποιημάτων του με τον τίτλο «Επιφάνια».

Οι δύο Έλληνες Νομπελίστες: Γιώργος Σεφέρης και Οδυσσέας Ελύτης

Η ύψιστη αναγνώριση του έργου του ήρθε με τη βράβευση του το 1963 με το Νόμπελ Λογοτεχνίας, για το οποίο είχε προταθεί άλλες τρεις χρονιές, το 1955, το 1961 και το 1962. Ο Σεφέρης επελέγη «για το υπέροχο λυρικό ύφος του, που είναι εμπνευσμένο από ένα βαθύ αίσθημα για το ελληνικό πολιτιστικό ιδεώδες», ανάμεσα σε 80 υποψήφιους – όπως ο Μπέκετ, ο Νερούδα, ο Ανούιγ, ο Αραγκόν, ο Μπόρχες, ο Μπρετόν, ο Κοκτώ, ο Φροστ, ο Χάξλεϋ, ο Μαλρώ, ο Ναμπόκοφ, ο Μισίμα και ο Σαρτρ.

Οι δύο Έλληνες Νομπελίστες: Γιώργος Σεφέρης και Οδυσσέας ΕλύτηςΣύμφωνα με όσα δήλωσε ο τότε γραμματέας της επιτροπής, Österlund, η επιλογή Σεφέρη υπήρξε μια ευκαιρία να αποδώσουν έναν θαυμάσιο φόρο τιμής στη σύγχρονη Ελλάδα, μια γλωσσική περιοχή που περίμενε πάρα πολύ καιρό για μια βράβευση σε αυτό το επίπεδο. Η αλήθεια είναι πως έχοντας αγνοήσει στο παρελθόν υποψηφιότητες όπως του Νίκου Καζαντζάκη και του Άγγελου Σικελιανού, η Σουηδική Ακαδημία ένιωθε πως είχε ένα χρέος προς την Ελλάδα.

Οι δύο Έλληνες Νομπελίστες: Γιώργος Σεφέρης και Οδυσσέας Ελύτης
Ο ποιητής Γιώργος Σεφέρης μιλάει στην ραδιοφωνική εκπομπή του BBC με αφορμή τον θάνατο του Αγγελου Σικελιανού, Λονδίνο 1951. ΑΠΕ/BBC/BBC

Άξια αναφοράς είναι και η στάση του Σεφέρη κατά την περίοδο της δικτατορίας, αρχικά με την περιφρονητική σιωπή του και τον Μάρτιο του 1969 με τη δήλωση του κατά της χούντας των συνταγματαρχών, αποτέλεσμα της οποίας ήταν η απώλεια του δικαιώματος χρήσης διπλωματικού διαβατηρίου και ο τίτλος του πρέσβη επί τιμή.

Ο Γιώργος Σεφέρης πέθανε δύο χρόνια αργότερα, στις 20 Σεπτεμβρίου 1971, και η κηδεία του εξελίχθηκε στην πρώτη αντιδικτατορική εκδήλωση από την επιβολή της χούντας. Στην Πύλη του Ανδριανού διακόπηκε η κυκλοφορία των οχημάτων και το πλήθος τραγούδησε το μελοποιημένο από τον Μίκη Θεοδωράκη ποίημα του Σεφέρη «Άρνηση» (Στο περιγιάλι το κρυφό).

Η ΠΕΡΙΠΕΤΕΙΑ ΕΝΟΣ ΠΟΙΗΜΑΤΟΣ, ΜΙΚΗΣ ΘΕΟΔΩΡΑΚΗΣ-ΓΙΩΡΓΟΣ ΣΕΦΕΡΗΣ

Οδυσσέας Ελύτης: Ο Νομπελίστας ποιητής του Αιγαίου 

“Δεν αρκεί να ονειροπολούμε με τους στίχους. Είναι λίγο. Δεν αρκεί να πολιτικολογούμε. Είναι πολύ. Κατά βάθος ο υλικός κόσμος είναι απλώς ένας σωρός από υλικά. Θα εξαρτηθεί από το αν είμαστε καλοί ή κακοί αρχιτέκτονες το τελικό αποτέλεσμα. Ο Παράδεισος ή η Κόλαση που θα χτίσουμε. Εάν η ποίηση παρέχει μια διαβεβαίωση και δη στους καιρούς τους πενιχρούς είναι ακριβώς αυτή: ότι η μοίρα μας παρ’ όλ’ αυτά βρίσκεται στα χέρια μας».
(Οδ. Ελύτης, από την ομιλία του στην απονομή του Νόμπελ)

Οι δύο Έλληνες Νομπελίστες: Γιώργος Σεφέρης και Οδυσσέας Ελύτης
Ο Οδυσσέας Ελύτης (2 Νοεμβρίου 1911-18 Μαρτίου 1996), φιλολογικό ψευδώνυμο του Οδυσσέα Αλεπουδέλη, ήταν ένας από τους σημαντικότερους Έλληνες ποιητές, μέλος της λογοτεχνικής γενιάς του ’30.

Οι δύο Έλληνες Νομπελίστες: Γιώργος Σεφέρης και Οδυσσέας Ελύτης
@ΑΠΕ/ΥΠΠΟ

Διακρίθηκε το 1960 με το Κρατικό Βραβείο Ποίησης και το 1979 με το βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας, «για την ποίησή του, η οποία, με φόντο την ελληνική παράδοση, ζωντανεύει με αισθηματοποιημένη δύναμη και πνευματική καθαρότητα βλέμματος τον αγώνα του σύγχρονου ανθρώπου για ελευθερία και δημιουργικότητα».

Οι δύο Έλληνες Νομπελίστες: Γιώργος Σεφέρης και Οδυσσέας ΕλύτηςΤα ποιητικά έργα του Άξιον Εστί, Ήλιος ο πρώτος, Προσανατολισμοί, Ο Ήλιος ο Ηλιάτορας, Τα Ρω του Έρωτα κ.ά. έχουν μελοποιηθεί και τραγουδηθεί από πολλούς καταξιωμένους καλλιτέχνες και έχουν σφραγίσει την ελληνική ποίηση.

Οι δύο Έλληνες Νομπελίστες: Γιώργος Σεφέρης και Οδυσσέας Ελύτης
@ΑΠΕ/ΥΠΠΟ

Στο ακόλουθο μοναδικό ντοκουμέντο του 1958 από το αρχείο της Ελληνικής Ραδιοφωνίας, ο ίδιος ο Οδυσσέας Ελύτης μιλάει για τη βαθύτερη ουσία της ποιητικής του δημιουργίας και τη σύνδεσή του με τον υπερρεαλισμό, την εποχή που ολοκληρωνόταν το εμβληματικό «Άξιον Εστί».

Στην εκπομπή της ΕΡΤ «Της πατρίδας μου πάλι ομοιώθηκα» ο Οδυσσέας Ελύτης μιλάει λίγο μετά τη βράβευσή του με το Νόμπελ Λογοτεχνίας (1979). Η αφήγησή του ξεκινά με πληροφορίες για την καταγωγή του, τους τόπους όπου έζησε και τον επηρέασαν καθώς και για την προέλευση του ονόματός του.

Δείτε την εκπομπή από το Αρχείο της ΕΡΤ εδώ.

Ένα ακόμη ταλέντο του ποιητή αποκαλύπτεται στο ακόλουθο ρεπορτάζ των Επικαίρων του 1980, για την έκθεση «Συνεικόνες» του Οδυσσέα Ελύτη, με έργα κολάζ, που πραγματοποιήθηκε σε μεγάλη αίθουσα της Αθήνας. Στο ρεπορτάζ παρουσιάζονται μερικά από τα 55 έργα του, που εκτέθηκαν συνολικά και καλύπτουν την χρονική περίοδο 1966-1979. Βλέπουμε επίσης τον ίδιο στο γραφείο του εν ώρα δημιουργίας.

Ο σπουδαίος Έλληνας ποιητής έφυγε από τη ζωή στις 18 Μαρτίου 1996.

Πηγή: ΕΡΤ-Αρχείο, Νobelprize.org

Δείτε περισσότερα στο https://archive.ert.gr

Όλες οι Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο,  στο ertnews.gr
Διάβασε όλες τις ειδήσεις μας στο Google
Κάνε like στη σελίδα μας στο Facebook
Ακολούθησε μας στο Twitter
Κάνε εγγραφή στο κανάλι μας στο Youtube
Προσοχή! Επιτρέπεται η αναδημοσίευση των πληροφοριών του παραπάνω άρθρου (όχι αυτολεξεί) ή μέρους αυτών μόνο αν:
– Αναφέρεται ως πηγή το ertnews.gr στο σημείο όπου γίνεται η αναφορά.
– Στο τέλος του άρθρου ως Πηγή
– Σε ένα από τα δύο σημεία να υπάρχει ενεργός σύνδεσμος