“Στους πίσω κήπους μίας λέξης”: γράφει η Ευτυχία-Αλεξάνδρα Λουκίδου

ΜΙΑ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ, ΕΝΑ ΒΙΒΛΙΟ
Επιμέλεια: Μαρία Σφυρόερα

Στους πίσω κήπους μίας λέξης:
Δοκίμια κριτικής

Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή, από τον τίτλο δηλαδή του εξωφύλλου. «Στους πίσω κήπους μίας λέξης». Κάτι περίεργο και συνωμοτικό μοιάζει να γίνεται εκεί, κάτι σαν λαθραία ανταλλαγή μυστικών, μια συνάντηση αλλιώτικη και ίσως επικίνδυνη. Ο τίτλος προέκυψε από στίχο ποιήματός μου που περιέχεται στα Αφόρετα θαύματα. Βρισκόμαστε με κάποιον περίεργο τρόπο σε ένα γραφείο, όπου ο ποιητής ανακρίνεται μέχρι τελικής πτώσης, προκειμένου να ομολογήσει. Μια ανάκριση που γίνεται σε εμένα αλλά που κι εγώ με τη σειρά μου με όλα τα βιβλία δοκιμίων μου για την ποίηση μοιάζει να κάνω στους ποιητές, μήπως και αποκαλυφθεί τι γράφει το τσαλακωμένο χαρτί που κρύβουν τόσο σφιχτά στη χούφτα τους. Το ποίημα έχει τίτλο: «Στο ανακριτικό»:

Κι εσείς /πώς ξαφνικά βρεθήκατε εκεί; /Και δεν μιλάω βέβαια μόνο για κείνη τη φορά. /Η κατ’ εξακολούθηση εμφάνισή σας /στον τόπο του εγκλήματος /εγείρει υποψίες σοβαρές /περί ενοχής ή νοσηρότητάς σας. /Κι ας υποθέσουμε πως είναι λογικό /ας το αποδώσουμε καλόπιστα στην τύχη. /Όμως στην έκθεση αναφέρεστε /ως ο μοναδικός αυτόπτης μάρτυς /συμβάντων ανεξήγητων /που λάβαιναν χώρα τ’ απογεύματα /στους πίσω κήπους μίας λέξης /και μάλιστα /την ίδια ώρα ακριβώς /που στο κοινόβιο της αποθήκης /οι κούκλες /(μόνον αυτές από τον στόλο /των ανθεκτικών πραγμάτων) /έλυναν γρίφους και αινίγματα /να ξεσκεπάσουν τη φθορά /και τη σεπτή νεότητα /οριστικά να εγκαταστήσουν. /Βλέπω σιωπάτε… /Κι ανοίξτε τη σφιγμένη σας γροθιά… /Δεν κρύβεται τέτοιο χαρτί /– ας είναι και τσαλακωμένο – /εξέχουν λάμψεις και καπνοί /μέσα απ’ τα δάχτυλά σας / φαίνονται / σας προδίδουν. / Συνεργαστείτε / θλιβερέ μου ποιητή /όσο ακόμα είναι καιρός /ή διαφορετικά /ομολογήστε.

Τα κριτικά δοκίμια του παρόντος τόμου, γραμμένα κατά καιρούς με διάφορες αφορμές (αφιερώματα περιοδικών και παρουσιάσεις βιβλίων) επιχειρούν να φωτίσουν πτυχές του έργου 12 δημιουργών που το μόνο τους κοινό είναι η πόλη της Θεσσαλονίκης, ως τόπος όπου ζουν ή έζησαν για πολλά χρόνια. Έτσι λοιπόν δώδεκα ποιητές και ποιήτριες, συναντιόνται στις σελίδες αυτού του βιβλίου και δίνουν το στίγμα της γραφής τους.
Συγκεκριμένα: Ο νατουραλισμός του Μάρκου Μέσκου μέσω της αλληλοπεριχώρησης τόπου και ανθρώπων, αποτελεί όσμωση ιστορίας και οντολογίας που διδάσκει την ίδια στιγμή την ευθραυστότητα αλλά και τον δυναμισμό τόσο της φύσης όσο και του πολιτισμού.
Η ποίηση του Τόλη Νικηφόρου συνιστά ανθρωποκεντρική μελέτη, στο πλαίσιο της οποίας συμπλέουν από τη μια η διάχυτη νοσταλγία με την ολοκληρωτική παραίτηση κι από την άλλη η άνθηση του μυστηρίου ως ανεπεξέργαστη παραμυθία, προκειμένου να ισορροπεί μέσα του το απρόσιτο «τίποτα» και η απόλυτη απειλή του.
Η ποίηση του Παναγιώτη Μαυρίδη, χωρίς να καταλήγει στον καθαρό διδακτισμό, ασκεί ουσιαστικά έλεγχο όχι τόσο στην κοινωνία και στον άνθρωπο, στις κακοπραξίες και απραξίες αμφοτέρων, όσο επιχειρεί διαρκώς να μετατρέψει το λευκό χαρτί σε καθρέφτη, όπου θα αντικρίζει καθημερινά το δικό του είδωλο.
Ο Κωστής Μοσκώφ, εγκιβωτίζει ιστορίες μέσα στην Ιστορία, κάνοντας άλματα στον χρόνο και στα ιδεολογικά σύμπαντα. Οραματικός και με εξοικείωση στα σύμβολα, στοχάζεται και φιλοσοφεί σε μια ποίηση με πεζολογικά στοιχεία και λεκτικούς αιφνιδιασμούς που εκκινούν από την ελληνική παράδοση και την ξένη Λογοτεχνία.
Ο χρόνος και η μνήμη στην ποίηση του Γιάννη Καρατζόγλου συμπλέκονται, με αποτέλεσμα να βιώνεται εις διπλούν κάθε φορά το χτες όχι όμως μόνο με τις πικρές του διαψεύσεις αλλά και με ακέραιη την επαναφορά των όλβιων στιγμών ανθρώπων εξοικειωμένων με τα τραύματά τους.
Στην ποίηση της Άννυς Κουτροκόη ο έρωτας πάει εκδρομή την Κυριακή στο άλσος, «στο στήθος των γερόντων μια καμπάνα» χτυπά την επανάληψη διεκδικώντας δικαίωμα στη σωτηρία της ψυχής όσων αναζητούν μια χαραμάδα δυνατότητας, ένα ύστατο ενδεχόμενο ανατροπής και ανάνηψης.
Η Αλεξάνδρα Μπακονίκα προβάλλει σκηνές του βίου όπου πρωταγωνιστούν ο ναρκισσισμός και η διάψευση, οι φιλοδοξίες και τα προσωπεία, η ματαιοδοξία και οι κόλακες, η αλαζονεία και το σκοτάδι των απρόβλεπτων γυναικών, η εξαπάτηση και η πόζα, η μνησικακία και ο θάνατος.
Οι ορίζουσες της ποιητικής ύλης του Νίκου Μυλόπουλου κινούνται γύρω από τον άξονα της ειρηνικής διαμαρτυρίας και εκείνον της αναδρομής. Ο χρόνος της γραφής του είναι ο Παρατατικός που έχει την τάση να καταλαμβάνει με τον επεκτατισμό του εδάφη του αφηγημένου χρόνου.
Το σώμα στην ποίηση της Καλλιόπης Εξάρχου ταλαντεύεται από την ενοχή στην αθωότητα φλερτάροντας με την αποδοχή ενώ από την άλλη μάχεται την ίδια την απόφασή του. Το σώμα της γραφής πλήρες σωμάτων και ερώτων, αλλά και το σώμα του έρωτα διάστικτο από «κρύπτιες στιγμές».
Η Χαρά Χρηστάρα δονείται από αναταράξεις εσωτερικής καταγωγής, οι οποίες αντλούν τον σπαραγμό από ορυχεία βάθους απροσμέτρητου όπου το δαιμονικό συναιρείται με το αγγελικό της φύσης που έχουμε αλλά και του διφυούς που είμαστε. Ωστόσο, η ελπίδα είναι η δική της επινοημένη κατασκευή που τη σώζει απ’ τον κατακλυσμό.
Η Έλσα Κορνέτη αφηγείται μιαν αλήθεια παράλογη που ισούται με το παραμύθι, αποκαλύπτοντας τον τρόπο της διάνοιας να εντοπίσει το αυθεντικό ως δυνατότητα, ώστε με την αξιοποίησή της να μετουσιωθεί σε αλήθεια. Καταφάσκει στο «είναι» και μας αποκαλύπτει έναν κόσμο ελαφρύ και αλαφρωμένο.
Η ποίηση του Πέτρου Γκολίτση είναι σύγκρουση μετωπική με το Θείο, αγωνιώντας να ερμηνεύσει το παράλογο που μας κυκλώνει. Με λόγο μετωνυμικό παρουσιάζει τη γέννηση της Γης, η οποία βιώνει την κατάργηση και την αναίρεσή της, βάζοντας όλους εμάς παρατηρητές σ’ ένα παιχνίδι σταδιακής ακύρωσης και εντέλει εξαφάνισης.

Ευτυχία-Αλεξάνδρα Λουκίδου
photo credit: © Cristina Spartaru

Τα Δοκίμια κριτικής της Ευτυχίας-Αλεξάνδρας Λουκίδου με τίτλο Στους πίσω κήπους μίας λέξης κυκλοφορούν από τις Εκδόσεις Ρώμη (σελ.: 240, τιμή: €12,00).

Έργο εξωφύλλου: Βασίλης Βαφειάδης, Επί σκηνής (λάδι 40Χ40)

Η Ευτυχία – Αλεξάνδρα Λουκίδου γεννήθηκε στο Μόναχο, κατάγεται από την Κωνσταντινούπολη και ζει στη Θεσσαλονίκη, όπου σπούδασε στη Φιλοσοφική σχολή του Α.Π.Θ.
Παράλληλα με την ποίηση ασχολείται με το λογοτεχνικό δοκίμιο, με δημοσιεύσεις σε διάφορα λογοτεχνικά περιοδικά και συλλογικούς τόμους.
Έχει εκδώσει έξι ποιητικές συλλογές:
Λυπημένες μαργαρίτες (εκδ. Εγνατία, 1986), Το τρίπτυχο του φέγγους (1993), Εν τη ρύμη του νόστου (εκδ. Αρμός, 1999), Ν’ ανθίζουμε ως το τίποτα (εκδ. Καστανιώτη, 2004), Όροφος μείον ένα (εκδ. Καστανιώτη, 2008, β΄έκδ. 2009), Το Επιδόρπιο (εκδ. Κέδρος, 2012, γ΄έκδ. 2013, υποψήφιο για το Κρατικό Βραβείο), Αφόρετα θαύματα (εκδ. Κέδρος, 2017).
Έχει επίσης εκδώσει τα μελετήματα:
«Εν αναμονή» (Συμμετοχή στον συλλογικό τόμο Ακροατής Οριζόντων: Προσεγγίσεις στην ποίηση του Ορέστη Αλεξάκη), (εκδ. Γαβριηλίδης, 2004), Συρραπτική του Προσώπου – Επίσκεψη στην ποίηση του Ορέστη Αλεξάκη (εκδ. Νέος Αστρολάβος / Ευθύνη, 2012), Πέραν της γραφής – Δοκίμια για την ποίηση (εκδ. Κέδρος, 2015), Στους πίσω κήπους μίας λέξης, δοκίμια κριτικής, (εκδ. Ρώμη, 2020).
Ποιήματά της έχουν μεταφραστεί στα αγγλικά, γαλλικά, γερμανικά, ιταλικά, ισπανικά, αλβανικά, βουλγαρικά, και περιέχονται σε ελληνικές και ξένες ανθολογίες.
Είναι μέλος της Εταιρείας Συγγραφέων της Εταιρείας Λογοτεχνών Θεσσαλονίκης και του Κύκλου Ποιητών.