«While at War»

Στα Φεστιβάλ του Κόσμου: Τορόντο 2019

Γράφει ο Αλέξανδρος Ρωμανός Λιζάρδος

Πριν από λίγες μέρες, το 44ο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Τορόντο ολοκλήρωσε τη δεκαήμερη γιορτή της 7ης Τέχνης με την ανακοίνωση των βραβείων. Με αφορμή τις περίπου 40 ταινίες που παρακολούθησα, μοιράζομαι μαζί σας μερικές σκέψεις. Θα ήθελα να σας προκαταβάλω ότι στο πλαίσιο ενός φεστιβάλ -όπου βλέπεις ακόμα και πέντε ταινίες στη σειρά, κάνεις συνεντεύξεις, ενημερώνεσαι για την επικαιρότητα- ενδέχεται να έχεις αδικήσει κάποια ταινία. Προσωπικά επιλέγω όσες ταινίες αξίζουν μια δεύτερη ανάγνωση, αυτή να την κάνω με την κυκλοφορία τους στη χώρα μας. Οι πρώτες σκέψεις όμως δίνουν ένα στίγμα πιο αυθόρμητο, λιγότερο φιλτραρισμένο και σίγουρα πιο άμεσο. Πάντως, όσο οι κινηματογραφικές αίθουσες θα υποδέχονται πληθώρα φεστιβαλικών ταινιών, θα είμαστε εδώ αν χρειαστεί να επαναπροσδιορίσουμε κάτι.

Ο Πόλεμος και η Ειρήνη στη ζωή του Miguel de Unamuno απασχόλησε τον Ισπανοχιλιανό σκηνοθέτη Alejandro Amenabar· η πολυαναμενόμενη βιογραφία του ακαδημαϊκού, όμως, παγιδεύεται στον… ακαδημαϊσμό – και τη φιλοδοξία.

Η επαναφορά του δημιουργού της εμπορικής επιτυχίας Οι Άλλοι και της βραβευμένης με Όσκαρ Η θάλασσα μέσα μου στον ισπανόφωνο κινηματογράφο, κυρίως θέλει να μας θυμίσει μια γνωστή παροιμία: «Καλύτερα πρώτος στο χωριό παρά δεύτερος στην πόλη». Επιστρέφοντας με αέρα Χόλιγουντ στη δημώδη (ισπανική) γλώσσα, γίνεται ελαφρώς φολκλόρ, διδακτικός, φλύαρος. Αδυνατώντας να ισορροπήσει το εμπορικό με το ποιοτικό, την πολιτική θέση με την παγιωμένη δημαγωγία, το καλό γούστο με το αρεστό, μπερδεύεται και μας μπερδεύει.

Σε μια Ισπανία που έχει ως ιδεώδες να ζει και να πεθαίνει για τις πολιτικές της ιδέες, ο Franco θα επιτεθεί στους εκπροσώπους της παιδείας. Στο πανεπιστήμιο της Σαλαμάνκα ακόμα και οι πιο ακριβοθώρητοι ακαδημαϊκοί δεν διαχωρίζουν την έννοια του εθνικισμού από εκείνη για την αγάπη της πατρίδας. Καθόλου παράξενο, αν αναλογιστούμε ότι οι Βάσκοι και οι Καταλανοί έχουν ως σταθερό αίτημα την αυτονομία τους. Ο Miguel de Unamuno δεν διαφέρει από τους παραπάνω, μόνο που στο μυαλό του όλες οι έννοιες είναι ξεκάθαρες πίσω από τον λογοτεχνικό ορισμό τους και όχι στην πράξη. Αυτή η ουτοπία θα του δείξει το δύσβατο μονοπάτι της ελεύθερης έκφρασης ενός διαφορετικού λόγου στην Ισπανία των εμφυλίων, η οποία δεν ήξερε πού βρίσκεται και πού πατάει. Η απάντηση στο εθνικιστικό «Να ζήσει ο θάνατος» δεν συνεπάγεται αυτόματα το τέλος της ζωής, αλλά την αρχή μιας σκοτεινής περιόδου που έκλεισε τυπικά το 1975 με τον θάνατο του δικτάτορα.

Η συγκλονιστική ερμηνεία του Karra Elejalde -αγνώριστος σε αυτή την ταινία-, όπως και η ισορροπημένη απόδοση ενός προχειρογραμμένου χαρακτήρα από την Patricia López Arnaiz, απελευθερώνει κάποιες στιγμές από την αφόρητη espanolada. Έχοντας φτάσει στο νήμα και διεκδικώντας μία από τις τρεις υποψηφιότητες που θα εκπροσωπούσαν την Ισπανία στα φετινά Όσκαρ, χάνει από το κομψοτέχνημα του Πέδρο Αλμοδόβαρ Dolor Y Gloria, καθόλου αδικαιολόγητα. Οι πολύ ταλαντούχοι δημιουργοί γίνονται φαντάσματα των επιθυμιών τους, δυστυχώς όμως οι τελευταίοι που θα τρομάξουν από το booo! που θα τους κάνουν, είναι οι ίδιοι.

Ο ποιητής, νοβελίστας, θεατρικός συγγραφέας, φιλόσοφος και καθηγητής ελληνικών και κλασικής παιδείας Miguel de Unamuno έφυγε από τη ζωή την παραμονή της πρωτοχρονιάς του 1936. Η ασαφής ιδεολογία του, οι παγιωμένες πεποιθήσεις του, η περιέργεια και οι αναζητήσεις του ήταν μικρές αντιφάσεις με μεγάλη σημασία για την κατανόηση του χάους που επικρατούσε. Χάος ακόμα και στο τέλος της ζωής του, για να συνάδει με τις πρόσφατες σκηνοθετικές επιλογές του Alejandro Amenabar. Τελικά για τις αποτυχίες δεν φταίνε μόνο «οι άλλοι», όταν «η θάλασσα μέσα» στον δημιουργό έχει φουρτούνες και το κύμα δεν τις βγάζει στην επιφάνεια.

*Η κριτική της ταινίας γράφτηκε μετά την προβολή του φιλμ στο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Τορόντο.

Φωτογραφίες: TIFF
Βίντεο: TIFF/ TIFF Talks