“Θα μείνω για πάντα εκείνο το τετράχρονο αγόρι”: γράφει ο Patric Seibel

ΕΝΑΣ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ, ΕΝΑ ΒΙΒΛΙΟ
Επιμέλεια: Μαρία Σφυρόερα

Γιατί έγραψα τη βιογραφία του Αργύρη Σφουντούρη:

Την περίοδο που τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης αναφέρονταν στη λεγόμενη «Κρίση της Ελλάδας» – που στην πραγματικότητα ήταν ευρωπαϊκή κρίση των τραπεζών, μια πολιτική σατιρική εκπομπή στη γερμανική τηλεόραση ασχολήθηκε με την Ελλάδα και την πολιτική λιτότητας της Τρόικα. Επίσης έγινε αναφορά στα εγκλήματα πολέμου των Γερμανών κατά τη διάρκεια της Κατοχής στην Ελλάδα και στην απροθυμία της Γερμανίας να πληρώσει τις αποζημιώσεις στα θύματα.

Κατά τη διάρκεια της εκπομπής, μια μεγάλη ασπρόμαυρη φωτογραφία έδειχνε ένα τετράχρονο αγόρι, το οποίο στις 10.6.1944, στη σφαγή του Διστόμου, έχασε τους γονείς του και περισσότερους από τριάντα συγγενείς. Τότε, εμφανίστηκε στην οθόνη ένας καλεσμένος της εκπομπής, ο οποίος συστήθηκε με τα εξής λόγια: «Εγώ είμαι το τετράχρονο αγόρι εκεί στη φωτογραφία». Ήταν ο Αργύρης Σφουντούρης. Η παρουσία του μου προξένησε εσωτερική αναστάτωση.

Αυτόν τον άνθρωπο ήθελα να τον συναντήσω και να του πάρω συνέντευξη. Μια βροχερή μέρα του Μάη τον συνάντησα για πρώτη φορά στη Ζυρίχη. Η προσωπικότητά του με εντυπωσίασε αμέσως. Ήδη στην πτήση της επιστροφής μου για το Αμβούργο μού γεννήθηκε η επιθυμία να γράψω ένα βιβλίο για τη ζωή του. Προς μεγάλη μου χαρά ο Αργύρης Σφουντούρης συμφώνησε κι έτσι θα μπορούσα να αρχίσω να ψάχνω για εκδότη.

Το πρώτο ερέθισμα για τη συγγραφή του βιβλίου ήταν να μείνει στη μνήμη των συμπατριωτών μου η ζωή του Αργύρη Σφουντούρη έτσι ακριβώς όπως ήταν. Ναι μεν τραυματισμένη από το γερμανικό έγκλημα και την απώλεια των γονιών του, αλλά ωστόσο μια παραδειγματική ζωή αυτόνομη και γεμάτη εμπειρίες.

Στόχος μου ήταν να μην τον παρουσιάσω ως θύμα. Απεναντίας, το βιβλίο θα έπρεπε να προβάλλει κάτι το όμορφο, κάτι το ζωντανό, με γούστο, να τονίσει τις ευωδιές, τα φαγητά, τη μουσική, τη λογοτεχνία, την τέχνη. Με γέλιο και κλάμα, με νοσταλγία και χαρά, με θυμό και θάρρος, με αισιοδοξία και αλληλεγγύη.

Κατά τη διάρκεια πολυήμερων και πολύωρων περιπάτων στη Ζυρίχη, στην Αθήνα και στο Δίστομο, ο Αργύρης Σφουντούρης μού διηγήθηκε τη ζωή του. Στην αρχή μού ήταν δύσκολο να τον παρακινήσω να μου μιλήσει ακόμη και για τα καθημερινά πράγματα. Θυμάμαι χαρακτηριστικά την πιο συνηθισμένη ερώτηση που του έκανα. «Τι τρώγατε;»

Η πρόθεσή μου ήταν να γράψω ένα βιβλίο «μνήμης» για τον εξαιρετικό αυτόν άνθρωπο: τον καλόκαρδο, τον φιλάνθρωπο, τον ποιητή τον διανοούμενο, τον αγωνιστή για τη δικαιοσύνη και τα ανθρώπινα δικαιώματα, όμως πήρε κι άλλες διαστάσεις κατά τη διάρκεια της γραφής. Το βιβλίο θα έπρεπε να είναι μια ταπεινή συνεισφορά προς όλους τους ανθρώπους στην Ελλάδα, οι οποίοι υπέφεραν από τη γερμανική τρομοκρατία και ένδειξη σεβασμού. Ταυτόχρονα όμως θα έπρεπε να διηγηθεί και στους Γερμανούς συμπατριώτες μου ποια εγκλήματα διέπραξαν οι Γερμανοί δυο γενιές πριν στην Ελλάδα.

Κατά τη γνώμη μου η Γερμανία, σήμερα είναι υπεύθυνη και φέρει διπλή ηθική ευθύνη: αφενός μεν για τα εγκλήματα των στρατευμάτων κατοχής και αφετέρου δε για την άρνησή της να υποστεί τις συνέπειες. Έχω την πεποίθηση ότι αγνοήθηκε η Συνθήκη «2+4» (σύναψη Συμφωνίας του Λονδίνου το 1953) και επικρατεί το δίκαιο του «δυνατότερου» όπου η Γερμανία αγνοεί τις δίκαιες απαιτήσεις της Ελλάδος και την υποχρέωσή της για αποζημιώσεις.

Εξ αυτού προκύπτει ένα υλικό (οικονομικό) χρέος ύψους δισεκατομμυρίων της Γερμανίας προς την Ελλάδα. Οι Έλληνες περιμένουν μέχρι και σήμερα τη Γερμανία, επιτέλους, να το παραδεχθεί.

Ακόμη και ο Αργύρης Σφουντούρης, του οποίου οι γονείς δολοφονήθηκαν από τους Γερμανούς, είπε την αμίμητη φράση: «Θα μπορούσα να συγχωρήσω τους εγκληματίες εάν επρόκειτο για ειλικρινή μεταμέλεια».

Patric Seibel

Το βιβλίο του Πάτρικ Ζάιμπελ «Θα μείνω για πάντα εκείνο το τετράχρονο αγόρι»: Η σφαγή του Διστόμου από τα Ες Ες και ο αγώνας του Αργύρη Σφουντούρη για δικαιοσύνη κυκλοφορεί, σε μετάφραση του Παναγιώτη Μούκα και επιμέλεια της Μιράντας Λεωνίδου, από τις Εκδόσεις Βεργίνα (σελ.: 322, τιμή: 16,00 €).

Επιμέλεια εξωφύλλου:
Γεωργία Ασημακοπούλου.

Τίτλος πρωτοτύπου: “Ich bleibe immer der vierjährige Junge von damals”

Αφιέρωμα στην 74η επέτειο μνήμης της Σφαγής του Διστόμου από το Πρώτο Πρόγραμμα και την εκπομπή του Θωμά Σίδερη “Αφύλαχτη Διάβαση” μπορείτε να ακούσετε εδώ.

Ο Αργύρης Σφουντούρης γεννήθηκε το 1940 στο Δίστομο. Επέζησε της σφαγής της 10ης Ιουνίου 1944 και για μερικά χρόνια έζησε σε ορφανοτροφείο. Από εκεί, το 1949, τον έστειλαν στο παιδικό χωριό Πεσταλότσι της Ελβετίας. Σπούδασε πυρηνική φυσική, αστροφυσική, φιλοσοφία και παιδαγωγική και εργάστηκε ως καθηγητής. Μετέφρασε και παρουσίασε Έλληνες ποιητές και λογοτέχνες σε γερμανόφωνες χώρες, όπως: Καβάφη, Καζαντζάκη, Σικελιανό, Σεφέρη, Ελύτη, Βρεττάκο, Ρίτσο, Σαμαράκη, Βασιλικό, κ.ά. Μετά το 1967 ίδρυσε το «Περιοδικό για την Ελλάδα» ΠΡΟΠΥΛΑΙΑ όπου πρωτοδημοσίευσε απαγορευμένα στην Ελλάδα τότε νέα έργα των: Νικηφόρου Βρεττάκου, Γιάννη Ρίτσου κ.ά. Tο 1994 δημοσίευσε την ποιητική συλλογή Τα Διστομίτικα και άλλα δικά του ποιήματα σε ελληνικά και γερμανόφωνα περιοδικά καθώς και βιβλία με αστρονομικά θέματα, αποσπάσματα από τα ημερολόγιά του και φωτογραφίες από Αφρική και Ασία όπου εργάστηκε τη δεκαετία του 1980, σε διεθνή προγράμματα αναπτυξιακής συνεργασίας. Το 2016 αναγορεύτηκε σε Επίτιμο Διδάκτορα του Πανεπιστημίου Αιγαίου.
Το βραβευμένο ντοκιμαντέρ «Ένα τραγούδι για τον Αργύρη» (Ein Lied für Argyris) του Ελβετού σκηνοθέτη Stefan Haupt, παρουσιάζει τον αγώνα του για έναν ειρηνικό κόσμο.

Ο Πάτρικ Ζάιμπελ σπούδασε πολιτικές επιστήμες και ιστορία και ζει με τη γυναίκα του και τους τρεις γιους του στο Αμβούργο. Γράφει σε εφημερίδες, κάνει εκπομπές στο ραδιόφωνο για τέχνη, πολιτισμό, λογοτεχνία, επιστήμη και είναι σπίκερ ποδοσφαιρικών αγώνων.

Έγραψαν για το βιβλίο:

Η γερμανική έκδοση του βιβλίου είναι αναμφίβολα μια σοβαρή ένδειξη αναγνώρισης της προσωπικότητας και των αγώνων του Αργύρη Σφουντούρη στον γερμανόφωνο κόσμο. Ελπίζω ότι και η ελληνική έκδοση θα επιδράσει ευεργετικά στην ιστορική αυτογνωσία του ελληνικού λαού.
Γιώργος Κόκκινος, καθηγητής Ιστορίας και Διδακτικής της Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου

Η Γερμανία επισήμως έχασε τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, ωστόσο, αθόρυβα αναδείχθηκε στον μεγάλο νικητή της μεταπολεμικής ιστορίας, αποποιούμενη των ευθυνών της απέναντι στα θύματα του πολέμου. Και επειδή η ιστορία γράφεται από τους νικητές, οι ηττημένοι έχουν την υποχρέωση να αφηγούνται την ιστορία τους.
Μαξ Ούτχοφ, παρουσιαστής της σατιρικής εκπομπής «Το Ψυχιατρείο» στο γερμανικό κανάλι ZDF

Οι εφιάλτες του Διστόμου δεν έχουν τελειώσει. Συμφωνώ με τον φίλο μας, που έχασε τριάντα συγγενείς. Αν είχαν δει τα μάτια μου τέτοιες σκηνές δεν θα ξεχνούσα ποτέ.
Μίκης Θεοδωράκης

Σημείωση: Η στήλη ευχαριστεί θερμά τη Μαριάννα Ιατροπούλου-Θεοχαρίδου, για τη μετάφραση του κειμένου που μας έστειλε ο συγγραφέας Πάτρικ Ζάιμπελ, καθώς και τον κριτικό βιβλίου Ελπιδοφόρο Ιντζέμπελη που μας έφερε σε επαφή με τον συγγραφέα.

Οι φωτογραφίες προέρχονται από το βιβλίο του Πάτρικ Ζάιμπελ για τον Αργύρη Σφουντούρη και μας παραχωρήθηκαν για την παρουσίαση από τις Εκδόσεις Βεργίνα.