“Το πέρασμα της θρυαλλίδας”: γράφει ο Ευάγγελος Ι. Τζάνος

ΕΝΑΣ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ, ΕΝΑ ΒΙΒΛΙΟ
Επιμέλεια: Μαρία Σφυρόερα

Η συλλογή διηγημάτων «Το πέρασμα της θρυαλλίδας» περιλαμβάνει δεκαπέντε διηγήματα, μικρά και μεγάλα, που γράφτηκαν μεταξύ των ετών 2012-2019. Όπως συμβαίνει και στη συλλογή «Λαβή» (Ηριδανός, 2011), δεν υπάρχει κάποιο ιδιαίτερο μοτίβο που να τα διατρέχει. Με άλλα λόγια, τα διηγήματα συνδέονται με το εξωτερικό στοιχείο της οκταετίας κατά την οποία γράφτηκαν.

Από κει και πέρα, ο κοινός στόχος παραμένει: τα κείμενα, είτε με λίγες λέξεις είτε με πολλές, οφείλουν να γεννούν έντονα και ποικίλα συναισθήματα στον αναγνώστη. Βέβαια, ποτέ δεν λησμόνησα ότι η γοητεία της ανάγνωσης ανήκει στα δομικά στοιχεία της πεζογραφίας. Γράφουμε κείμενα όχι για προσωπικούς θεραπευτικούς λόγους, αλλά για να προσεγγίσουμε την εγκόσμια αλήθεια έξω από τα καθιερωμένα στερεότυπα με σημαία την αμφισβήτηση, όπως, λόγου χάριν, προσπάθησα να κάνω με το μικρό διήγημα «Περί αγνείας»: «Δεν θυμάμαι τα παιδικά μου χρόνια είπε ο Αδάμ. Ούτε κι εγώ είπε η Εύα. Ο Κύριος ξερόβηξε αμήχανα».

Το δεύτερο εσωτερικό στοιχείο των διηγημάτων της συλλογής, που εντοπίζεται και στις νουβέλες μου με τον γενικό τίτλο «Ενέδρα» (Μανδραγόρας, 2008), είναι η ειρωνεία. Εν τούτοις, η ειρωνεία δημιουργεί καμιά φορά παρανοήσεις. Ας το ξεκαθαρίσω, λοιπόν. Δείτε, για παράδειγμα, το διήγημα «Ημιτελής συμφωνία». Το ζήτημα εδώ δεν είναι να γελοιοποιηθούν τα θαύματα, αλλά, αντίθετα, η μίζερη στάση μας απέναντι στο αδιερεύνητο.

Θα έκανα, ακόμη, λόγο για τις αγαπημένες μου ανατροπές. Δίχως αυτές τα κείμενα υποτάσσονται στο δρομολόγιο της μονοτονίας – όσο κι αν μας ελκύουν τα τοπία που διασχίζουμε. Λόγου χάριν, στο διήγημα «Σε αδιάκοπες γραμμές ανάμεσα». Θεωρώ ότι τα όσα ειπώθηκαν θα ήταν λειψά δίχως την τελευταία παράγραφο: «Χθες στον δρόμο βρήκα έναν στίχο, τον αποστήθισα γι’ αντίδοτο: Μη φωτογραφίζεστε με τους πεθαμένους ποιητές. Σας χαλάνε τη φωτογένεια». Ίσως, πιο εμφανής είναι η ανατροπή στο διήγημα «Η σύνδεσή σας δεν είναι ασφαλής».

Συμβαίνει κάποια διηγήματα της συλλογής να έχουν μετατοπισμένο ύφος, κι αυτό επειδή απαιτεί κάτι τέτοιο το θέμα τους. Έτσι, το ομότιτλο διήγημα, «Το πέρασμα της θρυαλλίδας», φρόντισα να έχει δημοσιογραφική χροιά, ανατρέχοντας κι ο ίδιος στις εφημερίδες της εποχής, και συγκεκριμένα στα δημοσιεύματα για τον εορτασμό των εκατό χρόνων της Παλιγγενεσίας. Άλλωστε, το διήγημα αποτελεί τη συμβολή μου στην επέτειο των διακοσίων χρόνων που θα γιορτάσουμε του χρόνου – αλίμονο!

Ασφαλώς, το διήγημα που ξεχωρίζω είναι το «Ακρωτήριο Απολυτάρες». Γι’ αυτό κι έβαλα την αρχή του στο οπισθόφυλλο του βιβλίου. Νομίζω ότι περιγράφει τα διαδοχικά συναισθήματα που βιώσαμε κάποιοι από τη γενιά μου σ’ αυτόν εδώ τον τόπο. Οι ψευδαισθήσεις που αναπηδούν από τη νεότητα, εξανεμίζονται, δίνοντας τη σκυτάλη στις νεότερες γενιές, που στην ουσία αποτελούν έναν ανεξάρτητο, όπως πάντα, κόσμο με κύριο χαρακτηριστικό του την παράβλεψη του παρελθόντος.

Σε κάθε περίπτωση, το «Πέρασμα της θρυαλλίδας» κυοφορήθηκε στα χρόνια μιας γενικευμένης χρεοκοπίας και, ως συλλογή, είδε το φως στις μέρες της ολέθριας πανδημίας. Ματαιοπονούμε; Πιθανώς. Όμως, εξακολουθούμε δίχως προσχήματα και υπεκφυγές. Εξάλλου, όπως φαίνεται και στη νουβέλα μου «Αφανισμός» (Ηριδανός, 2017), κάθε γενιά καταφεύγει, σαν να μην μπορεί να κάνει αλλιώς, στις επαναλήψεις.

Όχι λιγότερο, οφείλω να ευχαριστήσω, και από δω, τον Γιάννη Αλεξάκη, που μου παραχώρησε, δίχως δεύτερη σκέψη, το διεισδυτικό έργο του «Πολιτικά ορθό», (2013) για το εξώφυλλο του βιβλίου.

Ευάγγελος Ι. Τζάνος

Η συλλογή διηγημάτων του Ευάγγελου Ι. Τζάνου με τίτλο «Το πέρασμα της θρυαλλίδας» κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Ηριδανός (σελ.: 136, τιμή: €12,72).

Στο οπισθόφυλλο, απόσπασμα από το διήγημα
«Ακρωτήριο Απολυτάρες»:

«Γυρίσαμε. Είπαμε ν’ ανοιχτούμε στο πέλαγος, μα η βάρκα μας δεν άντεξε. Ποιος Οδυσσέας και ποιο ταξίδι; Εμείς θα πλέαμε ενάντιοι αδιακρίτως και ο καιρός θα ήταν σύμμαχός μας.
Ο τόπος μας δεν μας κράταγε. Είχε πολύ φτιασίδι, πολύ θυμό, πολλές βλαστήμιες. Οι νέοι βιάζονταν κι οι γέροι περίμεναν, τρομαγμένοι απ’ την αρρώστια τους, τον θάνατο. Μισόφτωχοι άνθρωποι μιλάγανε στα διαλείμματα της δουλειάς τους για τα πολλά χρήματα που έβγαζαν οι άλλοι. Φύγαμε χωρίς να το σκεφτούμε. Χωρίς πολλές προμήθειες, δίχως ξεκάθαρο στόχο.
Οι μικρές στεριές που συναντήσαμε έδειχναν φιλόξενες. Οι άνθρωποι μας περίμεναν τάχα για να μας αποθεώσουν. Παραδοθήκαμε στην τύρβη, στη φιληδονία και θαρρέψαμε πως κοιτάγαμε τους εαυτούς μας. Δεν δώσαμε πολλές μάχες. Ίσως και να μη δώσαμε καμιά. Μας είπαν ότι δεν χρειάζεται. Και το πιστέψαμε γιατί μας βόλεψε.»

Ο ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ:

Ο Ευάγγελος Ι. Τζάνος γεννήθηκε το 1962 στην Αθήνα.
Έντυπες εκδόσεις: Ένας νεανικός χρόνος, (θεατρικό έργο), Αθήνα 1990· Ενέδρα, (νουβέλες), εκδ. Μανδραγόρας, Αθήνα 2008· Λαβή, (διηγήματα), εκδ. Ηριδανός, Αθήνα 2011· Αφανισμός, (νουβέλα), εκδ. Ηριδανός, Αθήνα 2017· Το Πέρασμα της θρυαλλίδας, (διηγήματα), εκδ. Ηριδανός, Αθήνα 2020. Το διήγημα «Περίρρυτος τόπος Τάσου Λειβαδίτη. Η πόλη» περιλαμβάνεται στον συλλογικό τόμο «Πρακτικά 24ου Συμποσίου Ποίησης», εκδ. Περί Τεχνών, Πάτρα 2005.
Ebooks: Στην οδό Ευμολπιδών, (διήγημα), εκδ. Αρχίγραμμα, Αθήνα 2012. Σύνεργα, (διηγήματα), εκδ. Σαΐτα, Καβάλα 2012· Μελέτες (2004-2017), Αθήνα 2019, (1η ανάρτηση: 24grammata.com, σειρά: «εν καινώ»)· Ένας νεανικός χρόνος, (θεατρικό έργο), Αθήνα 2019, (1η ανάρτηση: ebooks4greeks.gr).
Τα Σύνεργα, η Ενέδρα, η Λαβή και ο Αφανισμός αποτελούν τα τέσσερα μέρη της τετραλογίας με τον τίτλο Το Τυχαίο.
Στο Ε.Α.Π. εκπονήθηκε η Μεταπτυχιακή Διπλωματική Εργασία με θέμα: Η Αγία Γραφή και η μαρτυρία της Ορθοδοξίας στο συγγραφικό έργο του Φώτη Κόντογλου (2018–2019)· είναι αναρτημένη στο https://apothesis.eap.gr.