Στις 17 Φεβρουαρίου του 1869 εκτελείται το πρώτο δοκιμαστικό δρομολόγιο του ατμοκίνητου αστικού σιδηροδρόμου Αθήνας (Θησείου) – Πειραιά. Τα επίσημα εγκαίνια έγιναν στις 27 Φεβρουαρίου 1869, ενώ επιβάτες στο πρώτο δρομολόγιο ήταν η βασίλισσα Όλγα, ο πρωθυπουργός Θρασύβουλος Ζαΐμης, καθώς και πλήθος υπουργών, στρατιωτικών, διπλωματών και επισήμων. Η πόλη της Αθήνας με εκείνη του Πειραιά συνδέονται πλεον με σιδηρόδρομο, ενώ ο συρμός αποτελείται από έξι βαγόνια και διανύει τη διαδρομή 8,5 χιλιομέτρων από το Θησείο στον Πειραιά σε 19 περίπου λεπτά. Πρόκειται για το πρώτο στάδιο εξέλιξης του Αστικού Σιδηρόδρομου Πειραιά – Κηφισιάς, ο οποίος ξεκίνησε ως ατμοκίνητος και εξελίχθηκε σε ηλεκτροκίνητο.
Το 1855, είκοσι χρόνια μετά την πρώτη πρόταση για ίδρυση σιδηρορμόμου, ο πρωθυπουργός και υπουργός Εξωτερικών Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος καταθέτει το πρώτο νομοσχέδιο για την ίδρυση σιδηροδρόμου Αθήνας – Πειραιά. Το 1867 κατακυρώνεται στον Άγγλο επιχειρηματία Εδουάρδο Πίκερινγκ, και το έργο ξεκινάει το Νοέμβριο του ίδιου έτους και στις 17 Φεβρουαρίου του 1869 έχει τελειώσει το έργο και γίνεται η πρώτη δοκιμή της διαδρομής. Στις 16 Σεπτεμβρίου του 1904 ηλεκτροδοτείται ο σιδηρόδρομος, ενώ έχει ήδη στρωθεί διπλή γραμμή και έχει ξεκινήσει το 1889 η κατασκευή σήραγγας από το Θησείο μέχρι την Ομόνοια (Λυκούργου και Αθηνάς), όπου δημιουργήθηκε και ο παλιός σταθμός της Ομόνοιας, ο οποίος εγκαινιάστηκε στις 17 Μαΐου του 1895.
Το Αρχείο της ΕΡΤ για την επέτειο 155 ετών από το πρώτο δοκιμαστικό δρομολόγιο ατμοκίνητου αστικού σιδηρόδρομου στις 17 Φεβρουαρίου 1869, προτείνει την εκπομπή:
ΚΛΕΙΝΟΝ ΑΣΤΥ
ΑΣΤΙΚΕΣ ΣΥΓΚΟΙΝΩΝΙΕΣ
Σε αυτό το επεισόδιο της σειράς ντοκιμαντέρ «Κλεινόν άστυ» περιγράφεται η ανάπτυξη των αστικών συγκοινωνιών, οι οποίες ακολουθούν την εξάπλωση της πόλης και του οικιστικού/εμπορικού ιστού της και περιγράφει πώς γεννήθηκαν και ποιοι ήταν οι πρώτοι τρόποι μαζικής μετακίνησης στην πόλη, από τα πρώτα στάδια ανάπτυξης της Αθήνας ως πρωτεύουσας του ελληνικού κράτους. Περιγράφονται επίσης οι ιστορικές συνθήκες, οι κοινωνικές ανάγκες, οι τεχνολογικές αλλαγές, αλλά και οι συγκεκριμένες πολιτικές, οι οποίες καθόρισαν την εξέλιξη των αστικών συγκοινωνιών για να φτάσουμε στα στάδια που γνωρίζουμε σήμερα, με το μετρό, τα λεωφορεία, τα τρόλεϊ, το τραμ και το τρένο. Επίσης εξηγείται η προέλευση των αρχικών όπως ΑΣΠΑ, ΕΘΕΛ, ΚΤΕΛ, ΗΛΠΑΠ, ΕΑΣ, ΟΑΣΑ, που κατά καιρούς σημάδεψαν και μερικά απ’ αυτά ακόμη και σήμερα χαρακτηρίζουν την καθημερινότητα της μετακίνησης των Αθηναίων στην πρωτεύουσα.
Μέσα από τις αφηγήσεις και τις περιγραφές που παρουσιάζει η εκπομπή από συλλέκτες παλαιών οχημάτων, συγκοινωνιολόγους, οδηγούς, μηχανικούς, ακαδημαϊκούς και επαγγελματίες σχετιζόμενους με τον χώρο των αστικών συγκοινωνιών ζωντανεύουν περασμένες εποχές με εικόνες και αφηγήσεις από τον καιρό των ιππήλατων κάρων και των τραμ που σέρνονταν από άλογα. Περιλαμβάνονται επίσης αναφορές στις πρώτες ράγες που στρώνονται πάνω στα κακοτράχαλα εδάφη, στον ατμήλατο σιδηρόδρομο, ο οποίος το 1869 ενώνει Πειραιά και Αθήνα με τέρμα στο Θησείο και στο περίφημο «Θηρίο», που από το 1885 θα συνδέσει την πόλη με την Κηφισιά.
Παρουσιάζονται ο «Κωλοσούρτης», τα πολυτελή βαγόνια της Α’ θέσης με τους πολυελαίους τα πτυελοδοχεία που υπήρχαν σε όλα τα βαγόνια λόγω της φυματίωσης που απειλούσε τη δημόσια υγεία, τα λεωφορεία των μόλις 12 επιβατών και τα μοντέρνα τρόλεϊ που ήταν τροποποιημένα τραμ. Περιγράφεται ακόμα ο τρόπος με τον οποίο τα λεωφορεία συνδέθηκαν με το αλβανικό μέτωπο και πώς, μεταπολεμικά, το σχέδιο Μάρσαλ θα οδηγήσει στη γέννηση μιας αξιόλογης ελληνικής βιομηχανίας αμαξωμάτων.
Σενάριο – Σκηνοθεσία: Μαρίνα Δανέζη
Δημοσιογραφική Έρευνα: Χριστίνα Τσαμουρά
Έτος παραγωγής: 2022
Δείτε περισσότερα: http://archive.ert.gr