Μια από τις σημαντικότερες μορφές της νεοελληνικής λογοτεχνίας, ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης έφυγε από τη ζωή σαν σήμερα το 1911. Γεννημένος στη Σκιάθο το 1851, φοίτησε σε σχολεία στη Σκιάθο, τη Σκόπελο, τον Πειραιά και την Αθήνα (Βαρβάκειο), γράφτηκε στη Φιλοσοφική Σχολή, αλλά δεν αποφοίτησε ποτέ. Μορφώθηκε μόνος του, έμαθε αγγλικά και γαλλικά για να μπορεί να διαβάζει στο πρωτότυπο έργα, και συνεργάστηκε από νεαρή ηλικία με περιοδικά και εφημερίδες ως συγγραφέας και μεταφραστής. Φιγούρα λιτή, ασκητική, αφοσιωμένη στη συγγραφή και την εκκλησία. Το λογοτεχνικό του έργο περιλαμβάνει ιστορικά μυθιστορήματα, ποιήματα και διηγήματα, είδος με το οποίο ασχολήθηκε αποκλειστικά από το 1885 και εξής, αφήνοντας πίσω περίπου 180 διηγήματα και νουβέλες. Η θεματολογία των διηγημάτων του αφορά κυρίως στην ζωή των απλών ανθρώπων στην Αθήνα και τη Σκιάθο· τα θέματα από τις φτωχογειτονιές της Αθήνας, η αγάπη για την φύση της πατρίδας του και τα θρησκευτικά του βιώματα καθορίζουν το προσωπικό του ύφος. Ιδιαίτερο χαρακτηριστικό του έργου του είναι ακόμη η ιδιόμορφη-επηρεασμένη από τα εκκλησιαστικά κείμενα-γλώσσα του, με στοιχεία καθαρεύουσας. Κάποια από τα σημαντικότερα διηγήματά του: «Χρήστος Μηλιόνης» (το πρώτο του διήγημα, 1885),«Σταχομαζώχτρα» (1889), «Μαυρομαντηλού» (1891), «Ολόγυρα, στη λίμνη» (1892), «Στο Χριστό στο κάστρο» (1892), «Η Νοσταλγός» (1894), «Σπιτάκι στο λιβάδι» (1896), «Η Χολεριασμένη» (1901), «Ο Πεντάρφανος» (1905), «Ο Νεκρός ταξιδιώτης» (1910), «Η Φόνισσα» (1903), «Οι Μάγισσες» (1900), «Ρόδινα Ακρογιάλια» (1908), «Το μοιρολόγι της φώκιας»(1908), «Το Αστεράκι» (1909), τα «Χριστουγεννιάτικα διηγήματα», τα « Πρωτοχρονιάτικα διηγήματα» και τα «Πασχαλινά διηγήματα» κ.ά.
Με αφορμή τη συμπλήρωση εκατόν δώδεκα ετών από τον θάνατό του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη, το Αρχείο της ΕΡΤ προτείνει το επεισόδιο της σειράς «Το σκοτεινό τρυγόνι», αφιερωμένο στα εορταστικά διηγήματα του συγγραφέα.
ΤΟ ΣΚΟΤΕΙΝΟ ΤΡΥΓΟΝΙ
ΤΑ ΕΟΡΤΑΣΤΙΚΑ ΔΙΗΓΗΜΑΤΑ
Σειρά εκπομπών εσωτερικής παραγωγής της ΕΡΤ για τα εκατό χρόνια από το θάνατο του κορυφαίου Έλληνα πεζογράφου Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη (3.1.1911 – 3.1.2011). Το συγκεκριμένο επεισόδιο της σειράς είναι αφιερωμένο στα εορταστικά διηγήματα που δημοσίευσε κατά δημοσιογραφική παραγγελία ο Παπαδιαμάντης στις εφημερίδες με τις οποίες συνεργαζόταν, τις ημέρες των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς.
Για τη θεματική των διηγημάτων αυτών και την αισθητική τους, μιλούν οι καθηγητές του Πανεπιστημίου Αθηνών Νικόλαος Καλοσπύρος και Χρήστος Γιανναράς. Λόγος γίνεται για τα θέματα που απασχολούν τον Παπαδιαμάντη στα διηγήματα αυτά καθώς και τις αξίες που προβάλλονται μέσα από αυτά. Υπογραμμίζεται η προβολή στα διηγήματα του Παπαδιαμάντη της «κατάστασης του ανθρώπου», μέσα από τους απλούς ανθρώπους που συνθέτουν τα καθημερινά θαύματα της ζωής, της φύσης, που συμμετέχει σε ένα μοναδικό μυστήριο, αλλά και της επαφής με την εκκλησία. Ταυτόχρονα, επισημαίνεται η αίσθηση της απογύμνωσης στο έργο του Παπαδιαμάντη από κάθε τι ιδεολογικό, και η «ελληνικότητα» ως αφήγημα ζωής. Τα εορταστικά διηγήματα αυτά του Παπαδιαμάντη, υπογραμμίζεται, προσφέρουν μια ευκαιρία μύησης στο βαθύτερο νόημα της γιορτής των Χριστουγέννων. Κατά τη διάρκεια της εκπομπής αποδίδονται αποσπάσματα από τα διηγήματα «Σταχομαζώχτρα» (1889), «Στο Χριστό στο κάστρο» (1892) και «Τα πτερόεντα δώρα» (1908).
Έτος παραγωγής: 2011
Σενάριο – Σκηνοθεσία: Μένος Δελιοτζάκης
Απόδοση κειμένων: Γιώργος Ρουστέμης