Ο σημαντικός Έλληνας θεατρικός σκηνοθέτης , συγγραφέας, μεταφραστής και θεωρητικός του θεάτρου Αλέξης (Αλέξανδρος) Σολωμός γεννήθηκε στην Αθήνα στις 9 Αυγούστου 1918, φοίτησε στο Κολέγιο Αθηνών, όπου είχε καθηγητή τον Κάρολο Κουν, ξεκίνησε τις σπουδές του στη Νομική Σχολή Αθηνών αλλά τελικά σπούδασε στη Δραματική Σχολή του Εθνικού Θεάτρου (1939-1942), στη Βασιλική Ακαδημία Δραματικών Τεχνών του Λονδίνου (1945-46), στο Πανεπιστήμιο Γέιλ και στο Δραματικό Εργαστήρι του σκηνοθέτη Έρβιν Πισκάτορ (1946-48) στη Νέα Υόρκη.
Ξεκίνησε τη σκηνοθετική του πορεία στη Νέα Υόρκη το 1947 και το 1949 ανέβασε στο Λονδίνο τον Καλιγούλα του Αλμπέρ Καμί, επέστρεψε το 1949 επέστρεψε στην Ελλάδα και η πρώτη παράσταση που σκηνοθέτησε ήταν η “Κληρονόμος” του Γκετς στο Θέατρο Μουσούρη. Το 1950 ξεκινάει η μακρά του συνεργασία με το Εθνικό Θέατρο για το οποίο σκηνοθέτησε πάνω από 100 έργα, ενώ ανέβασε 65 έργα με διάφορους θιάσους της Αθήνας, με το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος και τη Λυρική Σκηνή. Το 1964 ίδρυσε το δικό του θίασο, το Προσκήνιο, με τον οποίο ανέβασε παραστάσεις μέχρι και το 1978. Το 1992 αποσύρθηκε από το θέατρο, με δύο τελευταίες παραστάσεις για το Εθνικό Θέατρο, την “Αντιγόνη” του Σοφοκλή και τους “Εγκληματίες” του Φέρντιναντ Μπρούκνερ.
Σκηνοθέτησε με μεγάλη επιτυχία κλασσικό ευρωπαϊκό ρεπερτόριο (Σαίξπηρ, Λόπε ντε Βέγκα, Γκαίτε, Σίλλερ, Κλάιστ, Μολιέρου κ.α.) εξπρεσιονιστικό και σύγχρονο διεθνές θέατρο με έργα όπως «ο Πύργος» του Κάφκα η «Λούλου» του Βέντεκιντ, «Οργισμένα νιάτα» το «Ονειρόδραμα» του Όσμπορν, τη «Σονάτα των φαντασμάτων» του Στρίντμπεργκ το «Έξι πρόσωπα ζητούν συγγραφέα» καθώς και πλήθος έργων των Χάουπτμαν, Μπρεχτ, Κλωντέλ, Έλιοτ, Λόρκα, Ανούιγ, Ζιρωντού, Τέννεσυ Ουίλλιαμς, Μοντελά, Μαγιακόφσκυ, Ζαρρύ και πολλών άλλων. Ως προς το νεοελληνικό θέατρο ο Σολομός ανέβασε σημαντικές παραστάσεις όπως η «Ερωφίλη» του Χορτάτση, το 1961, ο «Βασιλέας Ροδολίνος» του Ιωάννη Ανδρέα Τρωίλου, έργα του Ξενόπουλου, του Ρώμα, του Θεοτοκά, του Πρεβελάκη, και του Νίκου Καζαντζάκη. Ασχολήθηκε ενδελεχώς με την αναβίωση της κωμωδίας του Αριστοφάνη (παρουσίασε 10 από τα 11 σωζόμενα έργα του Αττικού κωμωδιογράφου). Οι παραστάσεις αυτές ξεκινούν το 1956 με τις «Εκκλησιάζουσες» του στο Ηρώδειο, και το 1957 με τη “Λυσιστράτη” στην Επίδαυρο και αναδεικνύουν τη διαχρονικότητα των έργων αυτών αλλά και τις δυνατότητες που παρέχουν για μια σύγχρονη αισθητική προσέγγισή τους. Ο Σολομός ασχολήθηκε και με την τραγωδία, οι “Ικέτιδες” του Αισχύλου καθιέρωσαν μία νέα αισθητική προσέγγιση της τραγωδίας, στην Επίδαυρο το 1964, και η “Αντιγόνη” του Σοφοκλή, το 1974, αποτελεί παράδειγμα προς μίμηση για την αναβίωση του αρχαίου δράματος.
Κατά την περίοδο 1974-1975 βρέθηκε στη θέση του αναπληρωτή γενικού διευθυντή του ΕΙΡΤ και υπήρξε διευθυντής του Εθνικού Θεάτρου το 1980 και το 1983. Τιμήθηκε επανειλημμένα για την προσφορά του στο θέατρο.
Ο Αλέξης Σολομός έφυγε από τη ζωή στις 25 Σεπτεμβρίου 2012 σε ηλικία 94 ετών. Το Αρχείο της ΕΡΤ με αφορμή την επέτειο 10 ετών από το θάνατό του παρουσιάζει την εκπομπή:
ΠΑΡΑΣΚΗΝΙΟ
Η ΑΝΑΒΙΩΣΗ ΤΟΥ ΑΡΙΣΤΟΦΑΝΗ
(video)
Ο Αλέξης Σολομός ένας από τους σημαντικότερους σύγχρονους Έλληνες σκηνοθέτες και θεατρικούς συγγραφείς, είναι ο κύριος ομιλητής στο επεισόδιο της εκπομπής «ΠΑΡΑΣΚΗΝΙΟ» με τίτλο «Η ΑΝΑΒΙΩΣΗ ΤΟΥ ΑΡΙΣΤΟΦΑΝΗ», σκοπός του οποίου είναι να σκιαγραφήσει την πορεία της αποδοχής και ανάδειξης των έργων του αρχαίου κωμικού ποιητή ανά τους αιώνες, δίνοντας έμφαση στην σύγχρονη Ελλάδα.
Ο Σολομός αφού αναφέρεται με συντομία στην εποχή της Αθήνας του 5ου αιώνα και στο έργο του Αριστοφάνη ως μια πεισματική απόπειρα σατιρισμού όλων των κακώς κειμένων στην Αθηναϊκή κοινωνία, εξηγεί τις διαδικασίες που επανάφεραν στο προσκήνιο το έργο του μεγάλου κωμικού ποιητή από την περίοδο της ευρωπαϊκής αναγέννησης και έπειτα.
Περιγράφει πώς από τις αρχές του 20ου αιώνα, και ύστερα από μια μακρά πορεία άγνοιας και απομόνωσης του έργου του Αριστοφάνη, αλλά λόγω της σεμνοτυφίας που οδήγησε στην αποφυγής της ενασχόλησης με αυτό, κάποιες κωμωδίες του παρουσιάζονται από το Βασιλικό Θέατρο και τη Νέα Σκηνή. Κατά τη δεκαετία του 1930 ο Κάρολος Κουν θα είναι ο επόμενος που θα καταπιαστεί με το έργο του Αριστοφάνη παρουσιάζοντας ενδιαφέρουσες παραστάσεις έργων του στο Κολλέγιο Αθηνών και αργότερα με τη Λαϊκή σκηνή. Έπειτα αναφέρεται στην αναβίωση του Αριστοφάνη από το Εθνικό Θέατρο και την καθιέρωση από το 1957 της ετήσιας παρουσίασης έργων του στην Επίδαυρο, επιτυγχάνοντας μέχρι το 1976 να παρουσιαστούν από το Εθνικό Θέατρο όλα τα έργα του κωμικού ποιητή.
Ο Αλέξης Σολομός εξηγεί πώς χρησιμοποίησε στις παραστάσεις του στοιχεία από την ελληνική λαογραφία, στο μέτρο που τα δεχόταν ο «οργανισμός» του Αριστοφάνη, όπως τονίζει ο ίδιος. Υπογραμμίζει τη σημασία της συνεργασίας του σε αυτόν τον «αγώνα» με σημαντικούς καλλιτέχνες, μουσικούς και ηθοποιούς όπως ο Μάνος Χατζιδάκις, η Μαίρη Αρώνη, ο Χριστόφορος Νέζερ, ο Γιώργος Βακαλό και η Τατιάνα Μπαρούτη. Η προσπάθειά τους να αναδείξουν το έργο του μεγάλου κωμωδιογράφου, πέτυχε να απομακρύνουν από τη φήμη του Αριστοφάνη τους χαρακτηρισμούς του ξεπερασμένου, του βωμολόχου ή του αντιεμπορικού.
Ο Σολομός θίγει επίσης τα τρία σημεία που τον ενοχλούν στις σύγχρονες παραστάσεις του Αριστοφάνη: ο χυδαϊσμός, η χρήση ανδρών σε γυναικείους ρόλους και ο εξεζητημένος εκσυγχρονισμός. Για το θέμα αυτό μιλούν επίσης και ο ηθοποιός Ηλίας Λογοθέτης, ο σκηνοθέτης Σπύρος Ευαγγελάτος και ο λογοτέχνης Κώστας Ταχτσής, παρουσιάζοντας τις δικές τους απόψεις επί του θέματος.
«Ο Αριστοφάνης είναι αθάνατος επειδή πριν από τόσους αιώνες έγραψε σαν να ήταν σύγχρονός μας. Τα κείμενά του είναι απόλυτα διαχρονικά ακόμη και χωρίς καμία αλλοίωση» καταλήγει ο Αλέξης Σολομός, περήφανος για τον τρόπο με τον οποίο υποδέχθηκε το κοινό τα κείμενα του Αριστοφάνη ως επίκαιρα και ζωντανά, χωρίς εκείνα να έχουν διασκευαστεί, αλλά πιστά μεταφραστεί από τον Θρασύβουλο Σταύρου.
Κατά τη διάρκεια της εκπομπής προβάλλεται φωτογραφικό αρχειακό υλικό, προγράμματα και αφίσες από παραστάσεις καθώς πλάνα από πρόβες, από παλιότερες συνεντεύξεις, ηχητικά αποσπάσματα από συνεντεύξεις, όπως αυτή της Μαίρης Αρώνη όπου περιγράφει την ενθουσιώδη υποδοχή των παραστάσεων του Αριστοφάνη στην Επίδαυρο, αλλά και τη συνεργασία της με τον Αλέξη Σολομό.
Σκηνοθεσία: ΟΜΑΔΑ CINETIC
Πρώτη τηλεοπτική προβολή: 5 Δεκεμβρίου 1989
Δείτε περισσότερα στο http://archive.ert.gr