Στις 4 Αυγούστου 1936 ο Ιωάννης Μεταξάς προχώρησε στην αναστολή βασικών άρθρων του συντάγματος και εγκαθίδρυσε δικτατορικό καθεστώς με την πλήρη υποστήριξη του Βασιλιά Γεωργίου Β΄. Πρόσχημα στάθηκε η επερχόμενη γενική απεργία των συνδικάτων την 5η Αυγούστου, ο «κομμουνιστικός κίνδυνος» όπως τον χαρακτήριζαν και το γενικότερο πολιτικό αδιέξοδο που είχε προκύψει την επαύριο των εκλογών της 26ης Ιανουαρίου 1936. Στις συγκεκριμένες εκλογές καμία από τις δύο μεγάλες παρατάξεις (βενιζελικοί και βασιλόφρονες) δεν κατάφεραν να κερδίσουν την πλειοψηφία και το ΚΚΕ απέκτησε ρυθμιστικό ρόλο σε ενδεχόμενη κυβέρνηση συνεργασίας.
Ο Ιωάννης Μεταξάς, φιλοβασιλικός στρατιωτικός και πολιτικός, το κόμμα του οποίου είχε πολύ μικρή εκλογική απήχηση, βάσισε την ιδεολογία του καθεστώτος του στην ιδέα περί ‘’Γ΄ ελληνικού πολιτισμού’’ με εθνικιστικά, μιλιταριστικά και πατερναλιστικά στοιχεία και αναφορές στην ιστορική συνέχεια του ελληνισμού από την αρχαιότητα ως το σύγχρονο ελληνικό κράτος. Η Δικτατορία της 4ης Αυγούστου προχώρησε σε εκτεταμένη λογοκρισία, διώξεις και βασανισμούς πολιτικών αντιπάλων, κυρίως κομμουνιστών. Την ίδια περίοδο άνοιξαν χώροι εξορίας σε έρημα ακριτικά νησιά και περιοχές (Ακροναυπλία, Άη Στράτης, Ανάφη).
Στην εξωτερική πολιτική ο Μεταξάς επιθυμούσε την ουδετερότητα, ενώ στη διαφαινόμενη σύγκρουση της Ναζιστικής Γερμανίας με την Αγγλία επέλεξε την δεύτερη, λόγω και των φιλοβρετανικών αισθημάτων του Βασιλιά Γεωργίου. Παράλληλα, προχώρησε στην πολεμική προετοιμασία της χώρας με την κατασκευή οχυρωματικών έργων στα βόρεια σύνορα της χώρας. Mετά την άρνηση του Μεταξά να επιτρέψει στα ιταλικά στρατεύματα να περάσουν στα ελληνικά εδάφη κηρύχτηκε ο πόλεμος ανάμεσα στην Ελλάδα και την Ιταλία και η χώρα μας εντάχθηκε στο στρατόπεδο των συμμαχικών δυνάμεων στο Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο.
Το Αρχείο της ΕΡΤ παρουσιάζει την σειρά «Ιστορικοί περίπατοι», παραγωγής 2017, και συγκεκριμένα το επεισόδιο «Από τη δικτατορία του Μεταξά στο πόλεμο του ‘40».
ΙΣΤΟΡΙΚΟΙ ΠΕΡΙΠΑΤΟΙ
ΑΠΟ ΤΗ ΔΙΚΤΑΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΜΕΤΑΞΑ ΣΤΟΝ ΠΟΛΕΜΟ ΤΟΥ ‘40
Οι «Ιστορικοί Περίπατοι» είναι μια εκπομπή-ντοκιμαντέρ σε παρουσίαση-αρχισυνταξία της Μαριλένας Κατσίμη που αναδεικνύει πλευρές της ελληνικής Ιστορίας άγνωστες στο πλατύ κοινό. Μια ομάδα ιστορικών μας ξεναγεί σε σημεία της Αθήνας και της Περιφέρειας, που σχετίζονται με το θέμα του κάθε επεισοδίου. Στο συγκεκριμένο επεισόδιο, καλεσμένος της εκπομπής είναι ο Τάσος Σακελλαρόπουλος, ιστορικός, υπεύθυνος των Ιστορικών Αρχείων του Μουσείου Μπενάκη ο οποίος μιλά για τη δικτατορία της 4ης Αυγούστου και τον πόλεμο του 1940.
Η πρώτη στάση του ιστορικού τους περίπατου γίνεται στο Καλλιμάρμαρο Στάδιο. Εκεί, μιλούν για την ιστορία του Παναθηναϊκού Σταδίου από την αρχαιότητα έως την ανακατασκευή του στα πλαίσια των Ολυμπιακών αγώνων του 1896. Έπειτα ο Τάσος Σακελλαρόπουλος αναλύει τις πολιτικές συνθήκες που επικρατούσαν στην Ελλάδα μετά τις εκλογές του Ιανουαρίου 1936 και περιγράφει το πως επιβλήθηκε η Δικτατορία του Μεταξά. Γίνεται σύγκριση ανάμεσα στο καθεστώς του Μεταξά, το Ναζιστικό καθεστώς του Αδόλφου Χίτλερ στη Γερμανία και στη Φασιστική Ιταλία του Μπενίτο Μουσολίνι. Ακόμη, αναλύονται τα στοιχεία του ”Γ’ Ελληνικού Πολιτισμού”, του ιδεολογικού πλαισίου δηλαδή της Δικτατορίας της 4ης Αυγούστου. Ιδιαίτερη μνεία γίνεται στη λογοκρισία του καθεστώτος και στη Νεολαία της ΕΟΝ. Στην συνέχεια σκιαγραφείται ο χαρακτήρας, η στρατιωτική και πολιτική διαδρομή του Ιωάννη Μεταξά και οι διώξεις και εξορίες των κομμουνιστών και των πολιτικών αντιπάλων του καθεστώτος την τετραετία 1936-1940.
Στο δεύτερο μέρος της εκπομπής η Μαριλένα Κατσίμη και ο Τάσος Σακελλαρόπουλος μεταφέρονται στο κτίριο Διεύθυνσης Ιστορίας Στρατού και εκεί μιλούν για την πολεμική προετοιμασία της χώρας έως το 1940, τα οχυρωματικά έργα στη γραμμή ”Μεταξά”, αλλά και για τον Ελληνοιταλικό πόλεμο.
Στο τρίτο μέρος του συγκεκριμένου ιστορικού περιπάτου, μεταφέρονται στο Άλσος Στρατού και από εκεί περιγράφεται η επιστράτευση εθελοντών που ανακατατάχτηκαν στον στρατό στα πλαίσια του πολέμου του ’40. Έπειτα, στο κτίριο της Εθνικής Βιβλιοθήκης στην Πανεπιστήμιου αναλύεται το κλίμα που επικρατούσε στα μετόπισθεν και το πώς παρουσιαζόταν ο πόλεμος από τα ξένα μέσα ενημέρωσης. Επόμενη στάση τους το Πάρκο Ελευθερίας όπου γίνεται αναφορά στους τραυματίες του Ελληνοιταλικού πολέμου. Δίνονται πληροφορίες για την επίθεση των Γερμανών στα Βόρεια σύνορα, την κατάρρευση του μετώπου και την συνθηκολόγηση.
Τελευταίος σταθμός του ιστορικού περιπάτου, το Πολεμικό Μουσείο. Εκεί, επιχειρείται μια αναδρομή στην ιστορία του μουσείου και τους λόγους ίδρυσής του, ενώ ο Τάσος Σακελλαρόπουλος εξηγεί γιατί καθιερώθηκε ως Εθνική εορτή η κήρυξη του πολέμου και όχι η απελευθέρωση της Αθήνας από τους Ναζί.
Κατά τη διάρκεια του επεισοδίου προβάλλεται πλούσιο αρχειακό οπτικοακουστικό υλικό.
Έτος παραγωγής: 2017
Παρουσίαση-αρχισυνταξία: Μαριλένα Κατσίμη
Σκηνοθεσία: Έλενα Λαλοπούλου
Διεύθυνση φωτογραφίας: Γιώργος Πουλίδης
Δείτε περισσότερα στο http://archive.ert.gr