Ο Δημήτρης Γκόγκος γνωστός και ως “Μπαγιαντέρας”, ένας από τους πιο σπουδαίους αυθεντικούς συνθέτες του ρεμπέτικου, δεξιοτέχνης του μπουζουκιού και ερμηνευτής, συνέδεσε το όνομά του με μερικά από τα καλύτερα λαϊκά τραγούδια του ελληνικού πενταγράμμου.
Γεννήθηκε το 1903 στο Χατζηκυριάκειο, στον Πειραιά. Τελείωσε το (τεταρτάξιο) Γυμνάσιο και φοίτησε σε τεχνική σχολή ηλεκτρολόγων. Σε νεαρή ηλικία άρχισε να μαθαίνει μπουζούκι και μπαγλαμά. Αγαπούσε τον αθλητισμό αλλά και την κλασική μουσική. Το 1925 διασκεύασε το ομότιτλο τραγούδι της οπερέτας «Η Μπαγιαντέρα» του Έριχ Κάλμαν, για λαϊκή ορχήστρα με μπουζούκι και μαντολίνο, κι από τότε έμεινε γνωστός με το ψευδώνυμο «Μπαγιαντέρας».
Πολιτικοποιημένος καλλιτέχνης, εντάχθηκε από νωρίς στο ΚΚΕ και ως στρατιώτης στον ελληνοϊταλικό πόλεμο του 1940-41 ύμνησε τον αντιστασιακό αγώνα κατά των κατακτητών γράφοντας πολεμικά ρεμπέτικα τραγούδια όπως, «Τους Κενταύρους δε φοβάμαι» και «Στης Πίνδου τα βουνά». Ανήκε στην οικογένεια των πρωτεργατών του ρεμπέτικου τραγουδιού που τα ονόματά τους τη δεκαετία του ’30 είχαν ήδη καθιερωθεί στα ρεμπέτικα στέκια γύρω από το λιμάνι του Πειραιά όπως του Μάρκου Βαμβακάρη, του Στράτου Παγιουμτζή, του Γιώργου Μπάτη και του Στέλιου Κερομύτη. Τυφλός από την περίοδο της Κατοχής, εξακολούθησε να δουλεύει και να εμφανίζεται σε μαγαζιά αρχικά με λαϊκά συγκροτήματα και αργότερα μόνος του, με τη βοήθεια της κόρης του, ως τα μέσα περίπου της δεκαετίας του ’60.
Ανάμεσα στα πρώτα του τραγούδια ήταν “Καπνουλού μου όμορφη” γραμμένο το 1934 για τη σύντροφο της ζωής του, καπνεργάτρια και στιχουργό Δέσποινα Αραμπατζόγλου.
Στα πενήντα περίπου χρόνια της καλλιτεχνικής του πορείας έγραψε πάνω από 100 τραγούδια, μερικά από τα ωραιότερα και μελωδικότερα ρεμπέτικα που γνώρισαν μεγάλη επιτυχία και παραμένουν διαχρονικά, όπως τα “Ζούσα μοναχός χωρίς αγάπη”, “Χατζηκυριάκειο”, “Σα μαγεμένο το μυαλό μου”, “Ξεκινάει μια ψαροπούλα”, “Μέσα στης ζωής τα μονοπάτια” (“Γυρνώ σαν νυχτερίδα”), “Όμορφη Σμυρνιά”κ.ά.
Με αφορμή την ημερομηνία θανάτου του σπουδαίου ρεμπέτη στις 18 Νοεμβρίου 1985, το Αρχείο της ΕΡΤ παρουσιάζει την εκπομπή:
ΑΝΑΖΗΤΩΝΤΑΣ ΤΗ ΧΑΜΕΝΗ ΕΙΚΟΝΑ
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ ΡΕΜΠΕΤΙΚΟΥ ΤΡΑΓΟΥΔΙΟΥ – ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΜΠΑΓΙΑΝΤΕΡΑΣ
(video)
Η σειρά ντοκιμαντέρ “Αναζητώντας τη Χαμένη Εικόνα” παρουσιάζει μια ανθολογία σπάνιου κινηματογραφικού αρχειακού υλικού χωρισμένου σε θεματικές που αφορούν σε σημαντικά ιστορικά γεγονότα της Ελλάδας του 20ού αιώνα, προσωπικότητες της πολιτικής ζωής, καλλιτέχνες και αστικά τοπία όπως αυτά καταγράφηκαν από τον κινηματογραφικό φακό κατά την πάροδο των ετών. Το επεισόδιο αυτό προβάλλει αποσπάσματα κινηματογραφικών λήψεων με θέμα τον ρεμπέτη Δημήτρη Μπαγιαντέρα.
Το επεισόδιο ξεκινάει με απόσπασμα από παραγωγή του 1976 σε καφενείο της Χαροκόπου όπου ο Δημήτρης Γκόγκος ή Μπαγιαντέρας παίζει και τραγουδάει μαζί με φίλους του παλιούς και γνωστούς ρεμπέτες όπως ο Στέλιος Κερομύτης, ο Μιχάλης Γενίτσαρης, ο Στελάκης Περπινιάδης και ο Κώστας Ρούκουνας. Ακούγεται το τραγούδι του Δημήτρη Μπαγιαντέρα “Σα μαγεμένο το μυαλό μου φτερουγίζει”, χασάπικο του 1938.
Ακολουθεί εκτενές απόσπασμα συνέντευξης του τυφλού ρεμπέτη τραγουδιστή από την ίδια χρονιά, όπου περιγράφει πώς απέκτησε το παρατσούκλι “Μπαγιαντέρας” όταν το 1923 διασκεύασε ο ίδιος το ομότιτλο τραγούδι της οπερέτας του Κάλχαν “Η Μπαγιαντέρα”, το οποίο τραγουδά μπροστά στο φακό. Ο Δημήτρης Γκόγκος μιλάει για την οικογένειά του, τα αδέρφια του και τη δική του πορεία στη μουσική, επίσης για το πώς δημιουργεί τα τραγούδια του. Ακούγονται το “Χατζηκυριάκειο” και το “Πειραιωτοπούλα”.
Στη συνέχεια ο Μπαγιαντέρας μιλάει για τους ρεμπέτες, τους χαρακτηρίζει ως λαϊκούς ανθρώπους, ευέξαπτους, αλλά και ήρεμους και αλτρουιστές. Ο ίδιος τραγουδάει την “Καπνουλού μου όμορφη”, τον “Τεκέ του Μίχαλου” και το τραγούδι που έγραψε για τους φίλους του μουσικούς που είχαν χαθεί με τίτλο «Τ’ όνειρο».
Περιλαμβάνεται ακόμη, απόσπασμα από την παρέα των παλιών ρεμπετών, όπου καταγράφεται η διαφωνία του Μπαγιαντέρα με τους υπόλοιπους σχετικά με τη θεματολογία των ρεμπέτικων γύρω από την χασισοποτεία και την μόδα που κατέληξε να τα περιβάλλει. Ο ίδιος ο Δημήτρης Μπαγιαντέρας μιλάει για τα προπολεμικά ρεμπέτικα στέκια στο λιμάνι του Πειραιά και περιγράφει πως όταν εν αγνοία του δοκίμασε χασίς έβλεπε “την κοινωνία σαν μικρόβιο”. Κατόπιν, προβάλλονται πλάνα από εμφάνισή του σε λαϊκό πάλκο όπου παίζει μπουζούκι και τραγουδά το “Γυρνώ σαν νυχτερίδα”.
Οι λήψεις πραγματοποιήθηκαν στο πλαίσιο των γυρισμάτων της εκπομπής “Παρασκήνιο” που προβλήθηκε στις 25/1/1978, και περιελάμβανε σύντομο πορτρέτο του Μπαγιαντέρα. Η σκηνοθεσία ήταν του Δημήτρη Βερνίκου και το ρεπορτάζ του Δημήτρη Γκιώνη.
Έρευνα-σκηνοθεσία: Λάκης Παπαστάθης
Έτος παραγωγής: 1994
Δείτε περισσότερα στο http://archive.ert.gr